Nhiễm toan ceton: Nguyên nhân, dấu hiệu, cách xử trí và phòng ngừa

Nhiễm toan ceton là một biến chứng cấp tính, nguy hiểm và có khả năng đe dọa đến tính mạng ở người bệnh đái tháo đường. Bệnh được đặc trưng bởi tình trạng tăng glucose máu quá cao gây ra biểu hiện khác nhau. Cùng tìm hiểu về tình trạng nhiễm toan ceton qua bài viết dưới đây nhé!

1Nhiễm toan ceton là gì?

Nhiễm toan ceton là một tình trạng bệnh cần cấp cứu nội khoa và là biến chứng nguy hiểm đối với bệnh nhân đái tháo đường (nhất là tiểu đường tuýp 1).

Bệnh liên quan chặt chẽ đến sự thiếu hụt hormone insulin giúp chuyển hóa glucose trong máu thành năng lượng. Nếu thiếu hụt insulin, cơ thể ko sử dụng đường trong máu mà phải sử dụng chất béo để thay thế. Quá trình này dẫn đến tăng acid ceton làm toan máu, tăng đường huyết, hôn mê…[1]

Nhiễm toan ceton là tình trạng xuất hiện acid ceton trong máu, tăng đường huyết do thiếu insulin

2Nguyên nhân gây ra nhiễm toan ceton

Nguyên nhân chính gây nhiễm toan ceton là khi cơ thể người bệnh đái tháo đường không có đủ lượng insulin cần thiết cho các tế bào chuyển hóa glucose làm năng lượng dẫn đến tăng ceton trong máu do sự phân hủy của lipid thay thế.

Một số yếu tố nguy cơ gây rối loạn nồng độ insulin và đường huyết gồm:[2]

• Bệnh nhiễm trùng: các tác nhân gây viêm phổi, viêm phế quản, nhiễm khuẩn đường tiết niệu… có thể làm tăng nồng độ hormone cortisol, adrenaline và thiếu hụt insulin gây nhiễm toan ceton.
• Sử dụng insulin sai cách: tiêm insulin là phương pháp chủ yếu để điều trị đái tháo đường type 1. Tuy nhiên, nếu bạn quên tiêm insulin, dùng sai liều hoặc sai thời điểm có thể dẫn đến rối loạn nồng độ hormone này trong máu.
• Sang chấn: nhiễm toan ceton có thể gặp ở người bệnh tiểu đường sau tai nạn, chấn thương hoặc những căng thẳng (stress) về mặt tâm lý.
• Bệnh lý tim mạch: bao gồm rối loạn nhịp tim, đau tim hoặc nhồi máu cơ tim…
• Sử dụng thuốc và hóa chất: một số loại thuốc có thể gây ảnh hưởng đến nồng độ và chất lượng insulin như thuốc lợi tiểu, thuốc chống viêm corticosteroid, các chất kích thích (bia, rượu, thuốc lá…).
• Nguyên nhân khác: phụ nữ có thai, viêm tụy cấp hoặc viêm tụy mạn tính…

Viêm phế quản là yếu tố nguy cơ gây nhiễm toan ceton

3Dấu hiệu cho biết cơ thể đang bị nhiễm toan ceton

Nhiễm toan ceton thường có diễn biến cấp tính và chuyển sang giai đoạn nguy hiểm nhanh chóng trong vòng 24 giờ. Một số biểu hiện ban đầu của nhiễm toan ceton gồm:[3]

• Biểu hiện mất nước: da khô, nước bọt ít, khát nước nhiều, liên tục.
• Biểu hiện đường tiết niệu: đi tiểu thường xuyên, lượng nước tiểu lớn.
• Biểu hiện tiêu hóa: đau âm ỉ vùng bụng, nôn, buồn nôn.
• Biểu hiện thần kinh: cơ thể mệt mỏi, đau đầu, lú lẫn hoặc hôn mê…
• Biểu hiện khác: đau nhức cơ bắp, khó thở hoặc hơi thở có mùi giấm táo...

Đi tiểu nhiều lần, liên tục là dấu hiệu sớm của bệnh

4Biến chứng của việc nhiễm toan ceton

Nhiễm toan ceton nếu không được phát hiện và xử trí kịp thời có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:[4]

• Hôn mê toan ceton: do tình trạng toan hóa máu khiến giảm khả năng cung cấp oxy, glucose cho não.
• Hạ kali máu: gây ảnh hưởng đến sự vận động của tế bào cơ vân, cơ tim, có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim.
• Phù não: thường gặp ở trẻ em mắc đái tháo đường type 1 nếu bổ sung dịch truyền cho người bệnh quá nhanh.

Nhiễm toan ceton có thể dẫn đến rối loạn nhịp tim

5Chẩn đoán

Các bác sĩ có thể chẩn đoán tình trạng nhiễm toan ceton thông qua các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm bổ sung:[5]

Xét nghiệm máu

Bác sĩ sẽ chẩn đoán, phân độ mức độ nặng của nhiễm toan ceton và tiên lượng các nguy cơ thông qua các chỉ số trong xét nghiệm máu:

• Nồng độ glucose trong máu.
• Giá trị pH máu.
• Khí máu động mạch.
• Định lượng các chất điện giải trong máu (điện giải đồ).
• Chỉ số bạch cầu để đánh giá tình trạng nhiễm trùng.

Các kỹ thuật cận lâm sàng khác

Ngoài xét nghiệm máu, bác sĩ có thể chỉ định cho người bệnh làm thêm một số cận lâm sàng khác để phát hiện các biến chứng của bệnh:

• Điện tâm đồ.
• Chụp X-quang ngực thẳng.
• Tổng phân tích nước tiểu nhằm phát hiện ceton niệu.

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần liên hệ y tế khẩn cấp

Các triệu chứng của nhiễm toan ceton diễn biến rất nhanh và nguy hiểm cho tính mạng người bệnh. Do đó, bạn nên đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt nếu có những biểu hiện sau:[6]

• Glucose máu lớn hơn 16.67 mmol/l (hay 300mg/dl).
• Hơi thở có mùi giấm táo hoặc táo chín.
• Người bệnh có biểu hiện mất nước.
• Đau bụng, nôn mửa liên tục.
• Lơ mơ, giảm nhận thức hoặc hôn mê.

Đau bụng, nôn mửa là dấu hiệu cần đến gặp bác sĩ càng sớm càng tốt

Địa chỉ khám chữa nhiễm toan ceton uy tín

Nếu nghi ngờ có những triệu chứng của nhiễm toan ceton, người bệnh nên được đưa đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được cấp cứu kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và điều trị kịp thời:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Thống Nhất, Bệnh viện Lê Văn Thịnh…
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Quân đội Trung ương 108, Bệnh viện Nội tiết Trung ương…

7Điều trị nhiễm toan ceton

Nhiễm toan ceton là tình trạng cấp cứu nội khoa nên người bệnh phải đến các cơ sở y tế để được các bác sĩ thăm khám và xử trí kịp thời nhằm đảm bảo tính mạng của người bệnh. Bác sĩ sẽ chỉ định một số phương pháp điều trị như:[7]

• Bù dịch: người bệnh sẽ được bổ sung lượng dịch bị mất đi do nôn mửa, đi tiểu kéo dài thông qua đường truyền tĩnh mạch với tốc độ truyền phù hợp với thể trạng của mỗi bệnh nhân.
• Bù điện giải: nhằm đạt được sự cân bằng điện giải trong máu, giúp quá trình dẫn truyền thần kinh, co bóp của tim được diễn ra bình thường.
• Sử dụng insulin: cung cấp cho cơ thể đủ lượng insulin cần thiết nhằm chuyển hóa glucose thành năng lượng, giảm thiểu tình trạng toan máu.
• Kháng sinh: giúp điều trị các bệnh lý nhiễm trùng (nếu có).

8Phòng tránh nhiễm toan ceton

Nhiễm toan ceton là biến chứng nặng của đái tháo đường type 1 nhưng có thể phòng ngừa được bằng việc thực hiện một số biện pháp sau:[8]

• Tuân thủ phác đồ điều trị đái tháo đường của bác sĩ về thời gian, liều lượng sử dụng thuốc.
• Vệ sinh cơ thể hàng ngày, tránh tiếp xúc với các tác nhân gây nhiễm trùng.
• Thực hiện nghiêm túc chế độ ăn kiêng nhằm kiểm soát đường huyết mà bác sĩ và chuyên gia dinh dưỡng tư vấn.
• Hạn chế sử dụng rượu bia, thuốc lá và các chất kích thích khác.
• Khám sức khỏe định kỳ hoặc tự kiểm tra đường máu tại nhà bằng máy đo đường huyết nhằm kịp thời phát hiện bệnh.

Tiêm insulin đúng cách là biện pháp giúp hạn chế nguy cơ nhiễm toan ceton

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những kiến thức bổ ích về các dấu hiệu và cách xử trí tình trạng nhiễm toan ceton. Hãy chia sẻ thông tin này đến với những người thân và bạn bè xung quanh bạn nhé!