Bỏng da (các cấp độ bỏng da) và hướng dẫn cách xử trí khi bị bỏng

Bỏng da là một tai nạn thường xuyên gặp trong đời sống. Tùy vào từng cấp độ bỏng mà sẽ có những hướng xử trí khác nhau. Hãy cùng tìm hiểu các nguyên nhân khiến chúng ta bị bỏng và các cấp độ bỏng qua bài viết dưới đây nhé!

1Bỏng là gì?

Bỏng (phỏng) là tổn thương ở mô do nhiệt như tiếp xúc quá mức với ánh nắng mặt trời, các bức xạ nhiệt, hóa chất hoặc điện. Bỏng có thể xảy ra với bất kỳ ai, nhưng đối tượng có nguy cơ bị bỏng cao nhất là trẻ em, thanh thiếu niên và người lớn tuổi.

Có khoảng 500.000 người phải vào phòng cấp cứu do bỏng mỗi năm. Trẻ em và thanh thiếu niên có nguy cơ cao bị bỏng do tai nạn trong sinh hoạt như làm đổ nước sôi lên da, nghịch bật lửa, diêm, pháo hoa.[1]

Bỏng là tổn thương ở mô do nhiệt

2Các cấp độ bỏng

Tùy vào mức độ, bỏng có thể chỉ là một vấn đề nhỏ không đáng ngại nhưng cũng có thể là một trường hợp cần được cấp cứu y tế khẩn cấp vì có thể nguy hiểm đến tính mạng.

Bỏng da thường được phân loại thành 3 cấp độ (nặng dần từ cấp độ 1 đến cấp độ 3), mỗi cấp độ đều dựa trên mức độ nghiêm trọng của tổn thương trên da.

Cấp độ 1

Bỏng cấp độ 1 gây tổn thương da tối thiểu hay còn gọi là “bỏng bề mặt” vì chỉ ảnh hưởng đến thượng bì da - lớp da ngoài cùng. Dấu hiệu bỏng cấp độ một bao gồm:

• Đỏ da.
• Viêm nhẹ hoặc sưng tấy.
• Đau, rát da.
• Da khô và bong tróc khi vết bỏng lành.

Vì vết bỏng cấp độ 1 chỉ ảnh hưởng đến lớp thượng bì nên các dấu hiệu và triệu chứng sẽ biến mất khi da bong ra. Bỏng độ 1 thường lành trong vòng 7 - 10 ngày mà không để lại sẹo.[2]

Bỏng cấp độ 1 gây tổn thương da tối thiểu hay còn gọi là “bỏng bề mặt”

Cấp độ 2

Bỏng cấp độ 2 nghiêm trọng hơn vì tổn thương lan xuống sâu đến lớp trung bì nên khiến da bị phồng rộp, đỏ và đau dữ dội. Một số phỏng nước vỡ ra khiến vết bỏng chảy nước. Theo thời gian, xuất hiện vảy gọi là dịch tiết fibrin trên vết thương.

Do lớp bảo vệ hàng rào bảo vệ da bị tổn thương nên cần phải giữ gìn vệ sinh sạch sẽ và băng bó đúng cách để ngăn ngừa nhiễm trùng. Như vậy, vết thương có thể lành nhanh hơn.

Hầu hết các vết bỏng độ 2 sẽ lành trong vòng 2 - 3 tuần, có thể để lại sẹo do tổn thương đã vượt quá màng đáy thượng bì. Một số ít trường hợp có thể phải mất hơn hơn ba tuần để hồi phục vì vết phồng rộp càng nặng thì vết bỏng càng lâu lành.[2]

Bỏng cấp độ 2 nghiêm trọng hơn vì tổn thương lan xuống sâu đến lớp hạ bì

Cấp độ 3

Bỏng cấp độ 3 là tình trạng bỏng gây tổn thương nặng nề, lan rộng qua nhiều lớp da và tới lớp mỡ dưới da. Tùy thuộc vào nguyên nhân, các triệu chứng bỏng độ 3 có thể biểu hiện các triệu chứng như:

• Vết bỏng màu trắng, đen hoặc nâu.
• Không có mụn nước.
• Thường không có cảm giác đau nếu tổn thương luôn cả tế bào thần kinh cảm nhận.
• Nếu không phẫu thuật, những vết thương này sẽ tạo thành sẹo co rút nghiêm trọng.

Không có mốc thời gian hồi phục cố định đối với các vết bỏng cấp độ 3.[2] [1]

Bỏng cấp độ 3 là tình trạng bỏng gây tổn thương nặng nề

3Nguyên nhân gây bỏng da

Vết bỏng da có thể xảy ra khi da tiếp xúc với một số tác nhân gây bỏng như:

• Lửa.
• Nước nóng hoặc hơi nóng.
• Kim loại, thủy tinh hoặc các vật liệu nóng khác.
• Điện.
• Bức xạ, chẳng hạn như bức xạ từ tia X
• Ánh sáng mặt trời hoặc các bước xạ nhiệt.
• Các hóa chất bao gồm axit mạnh, dung dịch kiềm, chất pha loãng sơn hoặc xăng...[1]

Các hóa chất có thể gây bỏng

4Dấu hiệu của bỏng da

Tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng mà bỏng có thể gây ra các triệu chứng khác nhau. Các triệu chứng này thường nặng hơn sau khi bị bỏng khoảng vài giờ hoặc vài ngày:

• Bọng nước.
• Đỏ da.
• Đau rát da.
• Sưng tấy da.
• Vùng da bỏng đổi màu trắng, nâu sẫm hoặc cháy đen.
• Trợt da.[3]

Bọng nước là dấu hiệu thường thấy của bỏng da

5Biến chứng do bỏng da

Bỏng da mức độ nặng hoặc không được chăm sóc tốt có thể gây ra một số biến chứng như:

• Bội nhiễm vi khuẩn da, có thể dẫn đến nhiễm khuẩn huyết.
• Mất dịch cơ thể qua vết bỏng lớn, gây giảm thể tích máu, hạ huyết áp, sốc.
• Hạ thân nhiệt.
• Các vấn đề về hô hấp do hít phải không khí nóng hoặc khói như viêm phổi, viêm phế quản.
• Sẹo lồi, sẹo co rút.[1]

Bỏng da nặng có thể để lại biến chứng sẹo co rút

6Chẩn đoán bỏng da

Khám lâm sàng

Để chẩn đoán bỏng da, bác sĩ sẽ tiến hành khai thác tiền sử tiếp xúc với tác nhân gây bỏng, khám thực thể để đánh giá độ sâu và diện tích vết bỏng… và một số tổn thương kèm theo. Từ đó, bác sĩ sẽ phân độ bỏng và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Bác sĩ cần phải khám thực thể để đánh giá độ sâu và diện tích vết bỏng

Các xét nghiệm cận lâm sàng

Ngoài thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể tiến hành một số xét nghiệm dưới đây trong trường hợp cần thiết:

• Xét nghiệm: đối với những người bệnh bị bỏng có nguy cơ biến chứng toàn thân thì bác sĩ sẽ cho thực hiện xét nghiệm như đo huyết sắc tố và hematocrit, điện giải đồ, urê máu, creatinin, albumin, protein, myoglobin niệu...
• Chụp X-quang phổi: được thực hiện đối với những trường hợp bị bỏng và có hít phải khói, bụi hoặc hóa chất.

Một số xét nghiệm có thể được tiến hành với người bị bỏng da nặng

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Trong trường hợp bỏng cấp độ 1 thì không cần thiết phải đi gặp bác sĩ. Nhưng nếu, bỏng nặng hơn và có các dấu hiệu dưới đây thì bạn nên đi đến cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị kịp thời:

• Bỏng bao phủ bàn tay, bàn chân, mặt, háng, mông, một khớp lớn hoặc một vùng rộng lớn trên cơ thể.ư
• Bỏng sâu.
• Vết bỏng sần sùi.
• Vết bỏng có màu cháy thành than, mảng màu đen, nâu hoặc trắng.
• Bỏng do hóa chất hoặc điện.
• Khó thở hoặc bỏng đường thở.

Nếu bỏng mức độ nhẹ nhưng trong quá trình tự chăm sóc vết thương ở nhà, có xuất hiện các dấu hiệu trở nặng dưới đây thì bạn cũng nên đi gặp bác sĩ:

• Dấu hiệu nhiễm trùng vết bỏng như rỉ dịch từ vết thương, đau nhiều hơn, đỏ và sưng tấy.
• Vết bỏng lớn hoặc không lành sau hai tuần.
• Các triệu chứng mới, không giải thích được.
• Hình thành sẹo đáng kể.[1]

Bỏng da bao phủ bàn chân thì cần được bác sĩ thăm khám

Nơi thăm khám bệnh và điều trị

Khi bị bỏng da và có các dấu hiệu cần đi gặp bác sĩ kể trên thì bạn nên tìm đến các cơ sở điều trị bỏng uy tín để được thăm khám và xử trí càng sớm càng tốt. Dưới đây là một số cơ sở y tế mà bạn có thể tham khảo:

• TP. HCM: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhi đồng 1, Bệnh viện Đại học Y dược TP. HCM...
• Hà Nội: Viện Bỏng Quốc Gia, Bệnh viện Xanh Pôn, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội...

8Điều trị bỏng da

Theo cấp độ bỏng

• Cấp độ 1: để vết bỏng dưới vòi nước chảy và không nên chườm đá. Đối với vết cháy nắng, bạn có thể thoa gel lô hội. Đối với bỏng nhiệt, bôi kem kháng sinh và che nhẹ vết bỏng lại bằng gạc. Nếu thấy đau nhiều thì cũng có thể dùng thuốc giảm đau không kê đơn.
• Cấp độ 2: điều trị bỏng cấp độ hai và cấp độ một tương tự nhau. Ngoài ra, với bỏng cấp độ 3 thì bác sĩ có thể kê toa một loại kem bôi có chứa thuốc kháng sinh và bạc nitrat (Sulfadiazin bạc) để tiêu diệt vi khuẩn. Nâng cao vùng bị bỏng như gác chân bị bỏng lên cao có thể làm giảm đau và sưng.
• Cấp độ 3: bỏng cấp độ 3 có thể đe dọa tính mạng và thường phải ghép da từ một phần da khỏe mạnh khác của cơ thể. Vùng da được lấy thường sẽ tự lành lại. Nếu một người không có đủ da để ghép, có thể đến từ người hiến tặng nhưng tỷ lệ thải ghép da cao. Ngoài ra, bỏng cấp độ 3 cũng cần được điều trị bằng các phương pháp nội khoa khác để giữ huyết áp ổn định, ngăn ngừa sốc và mất nước.[3]

Điều trị y tế

Sau khi người bệnh được sơ cứu vết bỏng nặng, bác sĩ sẽ tiến hành một số điều trị y tế khác bao gồm:

• Liệu pháp phun sương siêu âm để làm sạch và kích thích mô vết thương.
• Truyền dịch qua đường tĩnh mạch để ngăn ngừa tình trạng mất nước và suy nội tạng.
• Thuốc giảm đau và thuốc an thần có thể được sử dụng khi thay băng gạc.
• Bôi kem hoặc thuốc mỡ trị bỏng chẳng hạn như bacitracin và sulfadiazine bạc để ngăn ngừa nhiễm trùng và tạo điều kiện cho vết thương nhanh lành.
• Băng gạc để bảo vệ vết thương khỏi những tác động bên ngoài. Nếu người bệnh được chuyển đến trung tâm điều trị bỏng, thì chỉ cần băng lại bằng gạc khô.
• Thuốc kháng sinh chống nhiễm trùng.
• Tiêm phòng uốn ván.[1]

Bạn có thể sử dụng kem hoặc thuốc mỡ trị bỏng

Vật lý trị liệu

Nếu vùng bỏng rộng, đặc biệt là nếu vết bỏng có bao phủ lên bất kỳ khớp nào thì người bệnh có thể cần các bài tập vật lý trị liệu. Những bài tập này sẽ giúp kéo căng da để các khớp có thể linh hoạt. Ngoài ra, một số bài tập khác cũng có thể cải thiện cơ lực và khả năng phối hợp.[1]

Bài tập vật lý trị liệu sẽ giúp kéo căng da để các khớp có thể linh hoạt

Phẫu thuật

Trong trường hợp bỏng nặng, có thể cần phải thực hiện phẫu thuật ngoại khoa để đảm bảo khả năng hồi phục cuộc sống bình thường và thẩm mỹ cho người bệnh:

• Ghép da: sử dụng phần da khỏe mạnh để thay thế mô sẹo do bỏng sâu. Trong trường hợp, da của người bệnh không đủ thì có thể lấy da của người hiến hoặc da lợn để ghép tạm thời.
• Phẫu thuật thẩm mỹ: có thể giảm co rút sẹo và tăng tính linh hoạt của các khớp bị ảnh hưởng bởi sẹo.[1]

Phẫu thuật ghép da giúp thay thế mô sẹo do bỏng sâu

9Điều trị tại nhà

Để điều trị vết bỏng nhẹ, người bệnh có thể áp dụng một số biện pháp chăm sóc tại nhà như:

• Làm mát vết bỏng: giữ vùng bị bỏng dưới vòi nước mát (không lạnh) hoặc chườm ướt, mát cho đến khi cơn đau giảm bớt. Không nên sử dụng đá lạnh vì đặt đá trực tiếp lên vết bỏng có thể gây tổn thương thêm cho mô.
• Tháo các đồ trang sức ở vùng da bị bỏng một cách nhanh chóng và nhẹ nhàng trước khi vùng bỏng sưng lên.
• Giữ vỡ mụn nước không vỡ: mụn nước chứa các chất chống nhiễm trùng nên nếu vết phỏng thì hãy làm sạch vùng đó bằng nước hoặc xà phòng nhẹ là tùy chọn. Sau đó, bôi thuốc mỡ kháng sinh nhưng nếu có ban đỏ xuất hiện thì phải ngừng sử dụng thuốc mỡ.
• Thoa kem dưỡng da: khi vết bỏng đã nguội hoàn toàn, người bệnh có thể thoa kem dưỡng da, chẳng hạn như loại có chứa lô hội hoặc kem dưỡng ẩm. Các sản phẩm này giúp ngăn ngừa tình trạng khô da và mang lại cảm giác dễ chịu trên da.
• Băng vết bỏng: bảo vệ vùng da bị bỏng bằng cách che vết bỏng bằng băng gạc vô trùng. Người bệnh nên quấn lỏng để tránh gây áp lực lên vùng da bị bỏng.
• Uống thuốc giảm đau: người bệnh có thể sử dụng các loại thuốc giảm đau không kê đơn như ibuprofen, naproxen natri, acetaminophen.

Người bệnh có thể xem xét đến các cơ sở y tế để tiêm phòng uốn ván. Các bác sĩ khuyên mọi người nên tiêm phòng uốn ván ít nhất 10 năm một lần.

Cho dù vết bỏng nhẹ hay nghiêm trọng, người bệnh cũng nên sử dụng kem chống nắng và kem dưỡng ẩm thường xuyên sau khi vết thương lành lại.[1]

Giữ vỡ mụn nước không vỡ để bảo vệ da bỏng khỏi nhiễm trùng

10Phòng ngừa

Có nhiều nguyên nhân gây ra bỏng, nhưng bạn vẫn có thể thực hiện một số biện pháp sau để phòng ngừa bỏng:

• Dùng kem chống nắng.
• Cài đặt máy nước nóng của nhà bạn dưới 50 độ C.
• Luôn kiểm tra nước khi tắm trước khi tắm cho trẻ.
• Khóa các hóa chất, bật lửa và diêm.
• Không để bếp mà không có người trông coi.
• Đừng bế trẻ khi ở gần những vật nóng, chẳng hạn như bếp lò.
• Đặt các hàng rào bảo vệ xung quanh lò sưởi và không bao giờ để trẻ em ngoài tầm giám sát.
• Lắp đặt và kiểm tra thường xuyên thiết bị báo khói trong nhà bạn.
• Hãy trang bị sẵn bình chữa cháy trong nhà và biết cách sử dụng.
• Che các ổ cắm điện.[3]

Dùng kem chống nắng giúp phòng ngừa bỏng da do ánh nắng mặt trời

Bỏng thường là một tai nạn ngoài ý muốn và có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng kéo dài suốt đời. Vì vậy, mọi người cần nâng cao ý thức phòng chống bỏng để tránh bảo vệ mình cũng như những người xung quanh. Hãy chia sẻ bài viết này nếu bạn thấy bài viết hữu ích nhé!