Đau thần kinh tọa là gì? Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Đau thần kinh tọa là tình trạng có thể xuất hiện ở những người cao tuổi, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng của đau thần kinh tọa qua bài viết dưới đây!

1Đau thần kinh tọa là gì?

Đau thần kinh tọa (sciatica pain) còn được gọi là đau thần kinh hông to, với đặc trưng là cảm giác đau dọc theo đường đi của thần kinh tọa, đau tại cột sống thắt lưng lan tới hông, mông, vùng đùi và xuống hai chân.

Tuy nhiên, tùy theo vị trí tổn thương trên dây thần kinh, nguyên nhân gây bệnh mà hướng lan của cơn đau và các biểu hiện kèm theo có thể khác nhau.

Đau thần kinh tọa thường gặp ở một bên, song cũng có thể ở cả hai bên.[1]

Đau thần kinh tọa là tình trạng đau dọc theo đường đi của thần kinh hông to

2Đau thần kinh tọa có nguy hiểm không?

Tình trạng đau thần kinh tọa không dẫn tới những bệnh lý cần phải cấp cứu ngay lập tức nhưng nếu diễn ra trong thời gian dài có thể dẫn tới những vấn đề như:

• Ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
• Điều trị sớm sẽ dễ can thiệp hơn.
• Điều trị muộn có thể cần phải phẫu thuật.
• Bệnh có thể dẫn tới những tình trạng nguy hiểm, đặc biệt là suy giảm khả năng vận động hoặc ảnh hưởng nhiều đến chức năng các cơ quan.

3Cách phân biệt đau thần kinh tọa với bệnh lý khác

Phân biệt đau thần kinh tọa và thoát vị đĩa đệm

Tình trạng thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng có thể tác động vào dây thần kinh thần kinh hông to và gây ra các triệu chứng của đau thần kinh tọa. Tuy nhiên, có những sự khác nhau giữa hai bệnh lý này có thể kể đến như:

• Thoát vị đĩa đệm: Cơn đau xảy ra ở vị trí đĩa đệm bị thoát vị. Tùy theo vị trí thoát vị, và mức độ chèn ép rễ thần kinh mà có những biểu hiện đau và vị trí đau khác nhau.
• Đau thần kinh tọa: Đau theo đường đi của dây thần kinh hông to nên sẽ từ thắt lưng, xuống đến mông và chân. Cơn đau xuất hiện kể cả khi nghỉ ngơi.

Phân biệt đau thần kinh tọa và hội chứng cơ hình lê

Mặc dù đau thần kinh tọa và đau do hội chứng cơ hình lê đều xuất phát từ thắt lưng, xuống chân và mông nhưng hai bệnh lý này có một số điểm khác biệt như:

• Đau thần kinh tọa: Mức độ đau thường lớn hơn, ảnh hưởng nhiều đến chất lượng cuộc sống.
• Đau do hội chứng cơ hình lê: Thường không đau ở mặt trước đùi và có thể cải thiện khi lòng bàn chân hướng ra ngoài.

4Nguyên nhân gây đau thần kinh tọa

Nguyên nhân thường gặp nhất là tổn thương rễ thần kinh, tiếp đến là tổn thương dây và đám rối thần kinh thắt lưng. Ngoài ra, đau thần kinh tọa có thể do nhiễm trùng hoặc do sự chèn ép từ các tổ chức lân cận. Các nguyên nhân cụ thể như:

• Thoát vị đĩa đệm: là nguyên nhân phổ biến nhất dẫn đến chèn ép rễ thần kinh toạ (hay xuất hiện ở đĩa đệm L4-L5 hoặc L5-S1) gây ra cơn đau.
• Hẹp ống sống thắt lưng: thường gặp ở người trên 60 tuổi, do thoái hóa cột sống thắt lưng dẫn đến sự thu hẹp của ống tủy sống, gây áp lực lên rễ dây thần kinh hông to.
• Khối u cột sống: khối u có thể phát triển bên trong, dọc theo cột sống hoặc trên dây thần kinh, chèn ép vào dây thần kinh khiến người bệnh đau dọc theo đường đi của thần kinh tọa.
• Viêm cơ, nhiễm trùng hoặc gãy xương chèn ép dây thần kinh tọa gây đau.
• Do làm việc trong tư thế không đúng, không thoải mái: thường rung xóc như lái xe hoặc mang vác nặng cũng có thể là nguyên nhân gây ra bệnh đau dây thần kinh tọa.[1]

Thoát vị đĩa đệm là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến đau thần kinh tọa

5Triệu chứng của bệnh đau thần kinh tọa

Thời điểm xuất hiện cơn đau

Đau thường đột ngột xuất hiện sau gắng sức hoặc sang chấn thương vùng thắt lưng. Có thể sau khi khuân vác đồ nặng hoặc cúi xuống không đúng tư thế dẫn đến vùng thắt lưng bị đau.[2]

Vị trí đau

Đau dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa, bắt đầu từ cột sống thắt lưng lan tới hông, mông, vùng đùi, cẳng chân và tận ở các ngón chân. Cụ thể như:

• Tổn thương rễ L4: người bệnh sẽ đau đến khoeo chân (vị trí phía sau khớp gối).
• Tổn thương rễ L5: triệu chứng đau lan tới mu bàn chân tận hết ở ngón chân cái (ngón I).
• Tổn thương rễ S1: đau lan tới lòng bàn chân tận hết ở ngón V (ngón út).
• Một số trường hợp không đau cột sống thắt lưng, chỉ đau dọc chân.

Tính chất đau thần kinh tọa

Có thể đau liên tục, kéo dài hoặc đau thành từng cơn. Bệnh nhân sẽ cảm thấy đau hơn khi hoạt động mạnh như ho, hắt hơi và cơn đau sẽ giảm khi được nghỉ ngơi.

Triệu chứng kèm theo

• Cứng và đau cột sống dẫn đến khó khăn khi cúi xuống, khó kiễng chân hay khó đứng trên đầu ngón chân.
• Tê bì, nóng hoặc cảm giác kiến bò, đau rát như dao đâm.
• Nếu bệnh nặng có thể mất cảm giác ở chân, teo cơ hoặc bí đại tiểu tiện.

Cảm giác đau rát sẽ kéo dài từ mông đến mặt trước chân

6Biến chứng của đau thần kinh tọa

Mất cảm giác ở chân: nếu đau kéo dài không được điều trị hoặc mức độ chèn ép dây thần kinh tọa nhiều có thể gây tổn thương sợi cảm giác của thần kinh tọa dẫn đến mất cảm giác hoàn toàn ở chân bên có chèn ép.

Yếu liệt chân: đau thần kinh tọa làm giảm nuôi dưỡng các cơ vùng chân kèm theo sự hạn chế vận động để giảm đau. Lâu dần có thể dẫn đến teo cơ đùi, cẳng chân, bàn chân khiến việc đi lại yếu đi rõ rệt.

Mất kiểm soát ruột hoặc bàng quang: một số trường hợp đau thần kinh tọa nặng có thể gây rối loạn cơ vòng làm giảm nhu động ruột gây nên bụng chướng, ăn uống khó tiêu, táo bón hoặc giãn cơ bàng quang gây bí tiểu.[3]

Yếu liệt hai chân có thể xuất hiện ở những bệnh nhân đau thần kinh tọa không được điều trị

7Đau thần kinh tọa có chữa khỏi không?

Điều trị đau thần kinh tọa tùy theo nguyên nhân gây ra và chủ yếu hướng tới giảm đau nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người bệnh.

Trong một số trường hợp người bệnh có thể tự điều trị tại nhà. Nếu sau vài tuần điều trị không khỏi, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để tiến hành can thiệp.

8Cách chẩn đoán bệnh

Các nghiệm pháp thăm khám

• Hệ thống điểm đau Valleix: bác sĩ sẽ thăm khám thông qua việc ấn vào các điểm trên đường đi của dây thần kinh tọa từ ngang mức điểm đau đến mông, đùi, cẳng chân và mắt cá ngoài.
• Dấu hiệu Lasegue dương tính: bác sĩ thực hiện động tác nhấc chân người bệnh về phía bụng. Bình thường, người bệnh có thể nhấc chân đến 90 độ mà không cảm thấy đau đớn, nếu thấy đau khi mới nhấc chân được dưới 70 độ chứng tỏ có tổn thương thần kinh tọa.
• Dấu hiệu gân xương: các phản xạ gân bánh chè hoặc gân gót cũng đem lại giá trị cho chẩn đoán bệnh. Đồng thời, giúp bác sĩ chẩn đoán phân biệt với các tổn thương khác của thần kinh trung ương.

Cận lâm sàng chẩn đoán bệnh

• Các xét nghiệm huyết học và sinh hóa thông thường: kết quả công thức máu, máu lắng và chỉ số CRP sẽ giúp loại trừ nguyên nhân đau thần kinh tọa do viêm nhiễm hoặc bệnh ác tính như ung thư.
• Chụp X-quang: thường sử dụng phim chụp X - quang cột sống thắt lưng để đánh giá các biến dạng của cột sống, mức độ thoái hóa hoặc chèn ép lên thần kinh tọa.
• Chụp cộng hưởng từ: là phương pháp cận lâm sàng giúp phát hiện thoát vị đĩa đệm cột sống, hẹp ống tủy, các khối u hoặc viêm nhiễm quanh dây thần kinh tọa.
• Chụp CT: hay chụp cắt lớp vi tính đốt sống thắt lưng, thường có giá trị trong chẩn đoán đau thần kinh tọa do xẹp hoặc chấn thương đốt sống.
• Điện cơ đồ (EMG): đo các xung điện phát ra từ thần kinh tọa kích thích các cơ vùng chân bên tổn thương. Từ đó, giúp bác sĩ đánh giá được mức độ nghiêm trọng của bệnh.

Chụp X-quang giúp xác định những bất thường ở thắt lưng

9Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Một số trường hợp đau thần kinh tọa nhẹ có thể tự khỏi sau khi hạn chế vận động và nghỉ ngơi tại nhà. Tuy nhiên, nếu mức độ đau tăng hoặc kéo dài thì người bệnh cần đến gặp bác sĩ sớm để hạn chế biến chứng xảy ra. Cụ thể là:

• Đau thần kinh tọa kéo dài trên 1 tuần, không thuyên giảm dù đã nghỉ ngơi.
• Đau tăng dần, dữ dội.
• Đau kèm theo tê bì, mất cảm giác hoặc chân bên tổn thương yếu dần.
• Có rối loạn đại tiểu tiện.[3]

Khi xuất hiện đau lưng trong thời gian dài, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được điều trị

Nơi khám chữa đau thần kinh tọa

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Cơ xương khớp, Nội tổng quát. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược TP. HCM, Bệnh viện Thống Nhất.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Hữu Nghị Việt Đức, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung Ương Quân đội 108.

7Các phương pháp chữa bệnh đau thần kinh tọa

Dùng thuốc

Đau thần kinh tọa mức độ nhẹ hoặc vừa có thể điều trị nội khoa bằng thuốc dưới sự kê đơn của bác sĩ như:

• Thuốc chống viêm không steroid: diclofenac, piroxicam, celecoxib, meloxicam...
• Thuốc giảm đau: paracetamol, tramadol hydrochlorid,...
• Thuốc giãn cơ: tolperison, esperison,...
• Thuốc giảm đau thần kinh: thường là những thuốc có tác dụng điều trị động kinh như phenytoin, carbamazepin, gabapentin, pregabalin,...
• Thuốc chống trầm cảm.
• Thuốc corticoid: có thể dùng đường uống hoặc tiêm tại chỗ.

Vật lý trị liệu

Các phương pháp vật lý trị liệu rất có giá trị trong điều trị đau thần kinh tọa.

Phương pháp có tác dụng điều trị đau thần kinh tọa bao gồm chườm nóng, siêu âm, tác động kéo giãn cột sống hoặc các liệu pháp y học cổ truyền (châm cứu, thủy châm, xoa bóp bấm huyệt).[4]

Tiêm ngoài màng cứng hoặc tiêm cạnh sống

Trong một số trường hợp có thể tiêm hydrocortison acetat (một loại thuốc steroid) vào mô mềm xung quanh vùng đau, rễ thần kinh hoặc tiêm ngoài màng cứng nhằm giảm đau do chèn ép rễ thần kinh với hiệu quả tương đối ngắn.

Tuy nhiên, đây là kỹ thuật chuyên sâu nên cần được chỉ định và thực hiện bởi bác sĩ chuyên khoa, người bệnh không được phép tự ý tiêm để tránh biến chứng nguy hiểm.

Tiêm corticoid có thể làm giảm tình trạng đau thần kinh tọa

Phẫu thuật

Phẫu thuật điều trị đau thần kinh tọa thường được chỉ định trong trường hợp điều trị nội khoa thất bại, những trường hợp thoát vị đĩa đệm, thoái hóa cột sống gây hẹp ống sống, xuất hiện các biến chứng về tiêu hóa và tiểu tiện hoặc cố định cột sống trong chấn thương,...

Ngoài ra, nếu xuất hiện triệu chứng đau thần kinh tọa thì nên mang đai lưng hỗ trợ làm vững cột sống, đặc biệt khi đứng lâu, ngồi lâu, cần mang vác nặng.

10Đau thần kinh tọa nên ăn gì và kiêng ăn gì?

Đau thần kinh tọa nên ăn gì?

Một số thực phẩm mà người đau thần kinh tọa nên ăn để phục vụ tốt cho việc điều trị như:

• Rau xanh và hoa quả: Bổ sung các loại rau đặc biệt là rau lá xanh như rau cải hoặc các loại quả mọng để cung cấp vitamin, khoáng chất cũng như các chất chống oxy hóa để giảm tình trạng viêm.
• Ngũ cốc nguyên hạt: Gạo lứt, bánh mì nguyên cám cũng là thực phẩm hạn chế quá trình viêm trong cơ thể.
• Omega-3: Đây là thực phẩm giúp hạn chế quá trình oxy hóa hay viêm nhiễm của cơ thể.
• Magie: Hạnh nhân, rau bina hay quả bơ là những thực phẩm chứa nhiều magie giúp thư giãn cơ hiệu quả.
• Vitamin D: Chứa nhiều trong các thực phẩm như cá béo, lòng đỏ trứng hay sữa giúp tăng cường sức mạnh xương khớp và giảm viêm.
• Vitamin B: Các thực phẩm giàu vitamin D như rau lá xanh, trứng hay thịt nạc hỗ trợ tăng cường dẫn truyền thần kinh và giảm viêm hiệu quả.
• Ngoài thực phẩm, người bệnh cũng nên chia thành từng bữa nhỏ kết hợp uống đủ nước để đảm bảo hiệu quả điều trị tốt nhất.[5]

Đau thần kinh tọa kiêng ăn gì?

Người bệnh cũng nên tránh những thực phẩm có thể làm gia tăng quá trình viêm như:

• Thực phẩm chứa nhiều đường, muối hay chất béo bão hòa.
• Caffeine hay rượu.

11Biện pháp phòng ngừa

Cách phòng ngừa đau thần kinh tọa hiệu quả nhất là hạn chế sự gia tăng áp lực lên vùng đốt sống thắt lưng, giảm chèn ép rễ thần kinh. Một số biện pháp phòng ngừa bạn có thể áp dùng tại nhà như:

• Tập thể dục thể thao giúp tăng cường sự săn chắc của các khối cơ lưng khiến cho cuộc sống được cố định tốt hơn, linh hoạt hơn. Bạn có thể tham gia tập bơi, đạp xe, chơi bóng đá, cầu lông.
• Nằm giường cứng, tránh nằm võng hoặc ghế bố.
• Ngồi làm việc đúng tư thế, nên ngồi thẳng lưng, tránh gù vẹo cột sống. Ngoài ra, bạn có thể sử dụng một chiếc gối nhỏ đặt sau lưng để duy trì đường cong sinh lý của cột sống và thường xuyên đứng dậy đi lại, tránh ngồi quá lâu.
• Hạn chế khuân vác nặng giúp giảm áp lực lên cột sống cũng như hạn chế chấn thương gây đau thần kinh tọa. Nếu công việc đòi hỏi phải khuân vác thường xuyên thì lên tập cách khuân vác vật nặng đúng cách. Đầu tiên, hai chân dang rộng, hạ thấp hông và đầu gối xuống, giữ lưng thẳng.
• Dùng sức của tay, chân, đùi nâng vật nặng lên một cách dứt khoát, tránh dùng sức ở lưng. Khi đặt vật nặng xuống, từ từ hạ thấp hông và đầu gối, tránh khom lưng, cúi người.

Bê vác đúng tư thế giúp hạn chế đau thần kinh tọa

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về đau thần kinh tọa. Đây là bệnh lý thường gặp nên nếu xuất hiện triệu chứng, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!