Sổ mũi là gì, nguyên nhân và cách điều trị tình trạng sổ mũi hiệu quả

Sổ mũi (chảy nước mũi) là một phản xạ tự nhiên của cơ thể để giữ ẩm và loại bỏ các chất kích thích từ đường mũi họng. Tuy nhiên, triệu chứng này đôi khi có thể cảnh báo những nguy cơ mắc các bệnh lý nguy hiểm. Cùng tìm hiểu các nguyên nhân và điều trị hiệu quả tình trạng sổ mũi liên tục qua bài viết dưới đây nhé!

1Sổ mũi là gì?

Sổ mũi hay chảy nước mũi (thuật ngữ tiếng Anh là Rhinorrhea) là tình trạng có một lượng chất nhầy lỏng chảy ra từ mũi của bạn.

Đây là một phản xạ bảo vệ của cơ thể giúp cung cấp độ ẩm và loại bỏ các yếu tố gây bệnh như vi khuẩn, virus, bụi, các chất kích ứng niêm mạc,... Như vậy, luồng không khí đi vào hệ hô hấp có đủ độ ẩm và sạch, hạn chế nguy cơ tổn thương đường hô hấp dưới.[1]

2Nguyên nhân gây sổ mũi

Mũi là cửa ngõ của đường hô hấp, là nơi tiếp nhận không khí từ bên ngoài môi trường đi vào cơ thể. Cấu tạo của mũi như một hệ thống lọc không khí. Lớp niêm mạc mũi có chứa nhiều tuyến tiết nhầy và giàu mạch máu. Nó có khả năng làm ấm, làm ẩm và lọc sạch luồng không khí đi qua đường mũi.

Khi vi khuẩn, chất gây dị ứng, bụi, hạt hoặc các chất kích ứng gây hại khác xâm nhập vào mũi, chất nhầy sẽ bắt giữ chúng lại. Đồng thời, lượng chất này còn chứa kháng thể hoặc enzyme tiêu diệt vi khuẩn.[1]

Tuy nhiên, chính những loại vi khuẩn và bụi bẩn bị bắt giữ lại có khả năng gây kích ứng niêm mạc mũi. Khi đó, phản ứng quá mẫn xảy ra, khiến cho lượng dịch nhầy được sản xuất và bài tiết tăng lên, gọi là hiện tượng chảy nước mũi.

Một số nguyên nhân gây nên tình trạng chảy mũi thường gặp như:

• Các chất gây kích ứng niêm mạc mũi.
• Nhiệt độ lạnh.
• Cảm lạnh thông thường.
• Cảm cúm.
• Viêm mũi dị ứng.

3Sổ mũi là dấu hiệu của bệnh gì?

Sổ mũi là một triệu chứng có thể gặp trong nhiều bệnh và thường đi kèm với các triệu chứng khác. Dưới đây là một số bệnh phổ biến có thể gặp tình trạng sổ mũi:

• Cảm lạnh: nguyên nhân thường gặp do virus, triệu chứng thường xuất hiện sau khi cơ thể bị nhiễm lạnh trong vòng 1 - 2 ngày.
• Cảm cúm: Đây là một bệnh truyền nhiễm cấp tính lây lan qua đường hô hấp, do virus cúm gây ra. Ngoài triệu chứng sổ mũi, người bệnh thường đi kèm các dấu hiệu khác như sốt, đau mỏi người, ho, đau họng, khó thở,...
• COVID-19: Sổ mũi chỉ là một trong số rất triệu chứng của COVID-19. Do đó, nếu có các triệu chứng nghi ngờ, bạn cần làm thêm các xét nghiệm khác để chẩn đoán xác định.
• Viêm mũi dị ứng: Viêm mũi dị ứng là tình trạng cơ thể mẫn cảm với các yếu tố gây dị ứng. Người bệnh sẽ có biểu hiện hắt hơi, ngứa mũi và chảy mũi khi tiếp xúc với các yếu tố gây dị ứng.
• Viêm xoang mạn: Tình trạng viêm mạn tính trong hệ thống các xoang vùng hàm mặt khiến người bệnh thường xuyên chảy nước mũi kèm theo đau đầu vị trí xoang bị viêm.
• Polyp xoang, polyp mũi: Đây là sự có mặt và phát triển các khối mô mềm bên trong mũi và xoang. Chúng gây nên tình trạng chít hẹp sự lưu thông của mũi, gây tình trạng khó thở và chảy mũi kéo dài dai dẳng.
• Dị hình vách ngăn mũi: Là một bất thường về cấu trúc vách ngăn giữa mũi, khiến cho không khí đi vào đường thở bị khó khăn và ảnh hưởng tới chức năng chế tiết nhầy. Do đó, người có dị tật này thường thấy ngạt mũi kèm theo tình trạng chảy nước mũi.
• Dị vật bỏ quên: Thường gặp ở trẻ em, đặc biệt nhóm trẻ nhỏ từ 1 - 3 tuổi, giai đoạn đang khám phá thế giới. Trẻ em có thể bỏ quên đồ chơi hoặc các đồ vật nhỏ vào mũi, khi đó gây tình trạng chảy mũi kéo dài và thường 1 bên.
• Rỉ dịch não tủy: Dịch não tủy là chất lỏng chảy xung quanh hệ thần kinh, có chức năng bảo vệ não bộ và tủy sống. Dịch não tủy có thể bị rỉ xuống các xoang hoặc nền mũi do chấn thương sọ não, viêm nhiễm hoặc tai biến trong phẫu thuật thần kinh.
• U hạt bạch cầu ái toan với viêm đa mạch (EGPA), hay hội chứng Churg-Strauss: Bệnh gây bệnh trên nhiều cơ quan với các triệu chứng như sổ mũi, khó thở, đau ngực, đái máu, đau cơ khớp,...

Ngoài ra, chảy nước mũi có thể gặp trong một số tình huống không phải bệnh lý:

• Khi khóc: Điểm lệ ở vị trí đầu mi mắt dưới có tác dụng nối thông mắt và mũi. Khi khóc, nước mắt sẽ đi qua con đường này để xuống mũi.
• Ăn đồ cay nóng: Khi ăn đồ nóng hoặc các loại gia vị cay nồng như ớt, tiêu, tỏi, gừng,... bạn thường bị chảy nước mũi, nguyên nhân là do sự kích thích dây thần kinh sinh ba và hệ phó giao cảm.
• Hít phải các chất gây kích ứng: Khi cơ thể mẫn cảm với các thành phần như phấn hoa, bụi cỏ,... niêm mạc mũi sẽ bị kích thích tăng tiết dịch nhầy và thường kèm hắt hơi nhiều để tống những chất đó ra khỏi đường mũi.
• Sau khi tiếp xúc với không khí lạnh: Khi cơ thể tiếp xúc với không khí lạnh, cơ chế bảo vệ của niêm mạc mũi tăng cường hoạt động. Mũi của bạn sẽ trở nên đỏ ửng và chảy nước mũi trong. Tình trạng này sẽ hết đi nhanh chóng ngay khi ngừng tiếp xúc với khí lạnh và cơ thể được ủ ấm. [2]

4Các dấu hiệu nguy hiểm của sổ mũi

Triệu chứng sổ mũi không đặc hiệu mà có thể gặp trong nhiều bệnh lý khác nhau. Do đó, người bệnh cần chú ý theo dõi thời gian bị sổ mũi, tính chất và số lượng dịch mũi cũng như các triệu chứng khác xuất hiện kèm theo như sốt, đau đầu, chấn thương trước đó,...

Triệu chứng chảy nước mũi thường gặp trong cảm lạnh, cảm cúm hoặc viêm mũi dị ứng. Tuy nhiên những bệnh lý này thường khỏi trong vòng 1 tuần. Do đó, chảy nước mũi kéo dài trên 1 tuần thường là cảnh báo của vấn đề sức khỏe khác.

Một số bệnh lý nguy hiểm gây chảy nước mũi bất thường:

• COVID-19.
• Viêm xoang mạn.
• Polyp xoang, polyp mũi.
• Dị vật bỏ quên.
• Rỉ dịch não tủy.

Sổ mũi là một dấu hiệu gợi ý COVID-19

5Cách chẩn đoán sổ mũi

Sổ mũi là triệu chứng thường gặp, việc chẩn đoán bệnh thường chủ yếu dựa vào hỏi bệnh và khám lâm sàng. Các xét nghiệm thăm dò chẩn đoán trong trường hợp chảy nước mũi cấp tính thường không cần thiết.

Chỉ định cận lâm sàng trong một số trường hợp triệu chứng sổ mũi bất thường hoặc khi nghi ngờ bệnh lý cụ thể nào đó.

• Trong bệnh lý viêm xoang xâm lấn ở bệnh nhân tiểu đường hoặc suy giảm miễn dịch, chụp cắt lớp vi tính (CT-scanner).
• Nếu nghi ngờ bị chảy dịch não tủy, kiểm tra dịch mũi phát hiện sự có mặt của β2-transferrin, chất này đặc hiệu cao đối với dịch não tủy.

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Một số dấu hiệu chảy nước mũi bất thường gợi ý có vấn đề sức khỏe mà bạn cần chú ý:

• Chảy nước mũi kéo dài trên 1 tuần.
• Chảy nước mũi 1 bên.
• Nước mũi đục, màu xanh hoặc vàng.
• Nước mũi có mùi hôi, thối.
• Sổ mũi kèm sốt cao liên tục.
• Sổ mũi kèm đau đầu, thường tái phát.
• Sổ mũi kèm mất vị giác hoặc khứu giác, đặc biệt khi có yếu tố dịch tễ liên quan đến COVID-19.

Nơi khám chữa bệnh

Khi có các dấu hiệu sổ mũi bất thường, bạn nên đến ngay các cơ sở y tế gần nhất hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa tại nơi cư trú để được thăm khám và tư vấn điều trị.

Bạn cũng có thể đến khám tại các chuyên khoa Tai Mũi Họng của các cơ sở y tế lớn và uy tín:

• Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Tai Mũi Họng TP. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược,...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Tai mũi họng Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại Học Y,...

7Các cách điều trị sổ mũi

Biện pháp điều trị sổ mũi chính là loại bỏ nguyên nhân gây bệnh.

• Cảm lạnh và cảm cúm thông thường: Bệnh có thể tự khỏi sau 5 - 7 ngày. Điều trị chủ yếu bằng vệ sinh mũi họng hằng ngày bằng các loại xịt rửa mũi, nâng cao sức đề kháng. Không có chỉ định thuốc kháng sinh với các trường hợp này do căn nguyên gây bệnh là do virus.
• Viêm mũi dị ứng: Loại bỏ tác nhân gây dị ứng. Ngoài ra, người bệnh nên kết hợp với với các thuốc chống dị ứng như clorpheniramin, loratadin, fexofenadin,...

8Phương pháp phòng ngừa sổ mũi

Một số biện pháp phòng ngừa sổ mũi mà bạn có thể dễ dàng áp dụng:

• Vệ sinh nhà cửa: Dọn dẹp nhà cửa thường xuyên bằng máy hút bụi, thay giặt chăn ga, rèm cửa thường xuyên để loại bỏ các loại mạt nhà. Cắt tỉa gọn gàng lông thú cưng của bạn.
• Chú ý che miệng khi ho và hắt hơi bằng khăn giấy hoặc vùng khuỷu tay. Vứt khăn giấy đã sử dụng sau khi xì hoặc lau mũi vào nơi quy định.
• Đeo khẩu trang ở nơi đông người.
• Hạn chế tiếp xúc với người có biểu hiện bệnh lý hô hấp.
• Thực hiện chế độ ăn lành mạnh và giàu dinh dưỡng, vitamin và khoáng chất để hỗ trợ tăng sức đề kháng cho cơ thể.
• Thiết lập thói quen sống lành mạnh, tập luyện thể dục thể thao hàng ngày.

Trên đây là những thông tin hữu ích về triệu chứng sổ mũi. Hi vọng bài viết này giúp bạn biết các nguyên nhân gây tình trạng chảy mũi, từ đó có các biện pháp phòng bệnh phù hợp. Hãy chia sẻ thông tin trên đến mọi người xung quanh bạn nhé!