Mề đay (mày đay): Nguyên nhân và những cách điều trị hiểu quả

Mày đay (mề đay) là dấu hiệu trên da có thể bắt gặp ở mọi lứa tuổi cũng như bất kỳ thời điểm nào trong năm. Hãy cùng tìm hiểu về dấu hiệu mày đay qua bài viết dưới đây nhé!

1mày đay (mày đay) là gì?

Nổi mày đay là phản ứng của mao mạch trên da khi cơ thể tiếp xúc với các tác nhân gây dị ứng tạo nên những vết sưng đỏ, nổi gồ trên bề mặt da. Các vết này có thể nhỏ vài mm, nhưng cũng có thể lớn tạo thành một mảng trên da.

Những nốt mẩn này thường mang lại cảm giác ngứa, nóng rát. Mày đay thường biến mất trong 24 giờ, trong một số trường hợp có thể tồn tại vài ngày.

Dựa vào thời gian phát triển của mày đay có thể chia thành hai loại mày đay cấp tính và mày đay mạn tính.

• Mày đay cấp tính: là mày đay kéo dài dưới 6 tuần, trường hợp cấp tính (70%) thường gặp hơn mạn tính (30%).
• Mày đay mạn tính: là mày đay xảy ra hầu hết các ngày trong tuần và kéo dài hơn 6 tuần.[1]

Mày đay là phản ứng của cơ thể trước tác nhân dị ứng gây ra những nốt mẩn đỏ trên da

2Hình ảnh nổi mày đay

Nổi mày đay ngứa khắp người

Mày đay có thể nổi trên da mặt, tay chân hoặc khắp thân mình với các nốt hoặc mảng ban đỏ hình dạng khác nhau.

mày đay nổi ngứa khắp thân người

Hình ảnh trẻ bị nổi mày đay

Trẻ bị nổi mày đay thường không nguy hiểm dù các nốt phát ban có thể gây ngứa, khó chịu và biến mất sau vài giờ.

Trẻ em là đối tượng dễ xuất hiện mày đay

3Nguyên nhân gây mày đay

Căn nguyên gây bệnh mày đay rất phức tạp. Trên cùng một ngưởi bệnh, có thể có một hoặc nhiều căn nguyên gây mày đay cùng kết hợp. Dưới đây là một số
căn nguyên thường gặp:

Mày đay cấp tính

Mày đay cấp tính là phản ứng tự bảo vệ của cơ thể trước các tác nhân gây dị ứng. Khi bị kích thích bởi tác nhân dị ứng, da chứa các tế bào mast sẽ tiết ra histamin gây ra mày đay.

Cơ thể chúng ta có thể dị ứng với bất cứ nguyên nhân nào. Một số nguyên nhân hay gây dị ứng mà nhiều người gặp phải như:

• Thuốc
• Nọc độc
• Do di truyền
• Do tự phát
• Dị ứng thực phẩm: hải sản, sữa, sữa, trứng, cá biển, tôm cua, sò, ốc, phô mai, đồ hộp,
  mắm, tương, chao, sô-cô-la, đồ uống lên men (rượu, bia), cà chua, cải xoong, đồ hộp, dưa chuột, khoai tây. Những thức ăn "thông thường nhất", "lành nhất" cũng có thể gây mày đay.
• Dị ứng phấn hoa, lông một số loài động vật, côn trùng.
• Dị ứng một sản phẩm chăm sóc da.
• Dị ứng mạt bụi nhà.
• Tiếp xúc với nước lạnh hoặc không khí lạnh.
• Thay đổi nhiệt độ của cơ thể do những hoạt động thể chất.
• Tắm nắng hoặc tiếp xúc với nguồn ánh sáng khác trong các phương pháp chăm sóc da.
• Nhiễm trùng: nhiễm trùng tiết niệu, viêm họng do liên cầu.

Dị ứng thực phẩm là một trong những nguyên nhân gây nên mày đay

Mày đay mạn tính

Mày đay mạn tính thường được gây nên bởi các nguyên nhân như nhiễm trùng từ virus, vi khuẩn hoặc một số bệnh mạn tính như lupus ban đỏ, celiac, đái tháo đường type 1, viêm khớp dạng thấp, các bệnh lý tuyến giáp.

Mày đay mạn tính diễn ra trong thời gian dài nhưng không kéo dài suốt đời, ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống.

4Mày đay có lây không?

Không giống như một số bệnh ngoài da khác, nổi mày đay không phải là bệnh lây nhiễm. Mày đay xảy ra khi tiếp xúc với tác nhân gây dị ứng và liên quan đến sự giải phóng histamin trong cơ thể.

Chính vì thế, mày đay không lây nhiễm, hầu như không đe dọa tới tính mạng nhưng có ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.[2]

Nổi mày đay không phải là bệnh lây nhiễm

5Dấu hiệu của mày đay

Mày đay cấp tính

Mày đay có thể xuất phát ở bất cứ phần nào của cơ thể, với các hình dạng khác nhau tùy thuộc vào cơ địa từng người cũng như tác nhân gây dị ứng. Một số đặc điểm có thể kể đến của mày đay cấp tính là:

• Xuất hiện các nốt sẩn đa hình dạng trên da, được giới hạn bởi một viền mỏng, với màu hồng hơn bình thường.
• Gây cảm giác ngứa, phải gãi mới giảm bớt tình trạng này.
• Gây sưng phù các lớp sâu trong da gây phù mạch (hay xuất hiện ở các mạch máu cánh tay, bọng mắt).
• Có thể xuất hiện tình trạng sưng môi và sưng cổ họng.

Mày đay mạn tính

Ngoài những đặc điểm giống như mày đay cấp tính đã nêu ở trên. Mày đay mạn tính còn có một số dấu hiệu như:

• Các nốt phát ban dễ thay đổi kích thước và hình dạng.
• Tạo thành vòng lặp xuất hiện - biến mất - xuất hiện trong vài ngày, kéo dài trong thời gian dài, tồn tại rất lâu trong vài tháng hoặc vài năm.
• Dễ tăng lên khi gặp những thay đổi về nhiệt độ, ánh sáng hoặc các căng thẳng.

Mày đay thường xuất hiện các nốt sẩn đa hình dạng trên da với màu hồng hơn bình thường

6Biến chứng của mày đay

Sốc phản vệ là một phản ứng dị ứng nghiêm trọng có thể ảnh hưởng đến toàn bộ cơ thể và cần được cấp cứu ngay lập tức.

Dưới đây là một số đặc điểm giúp bạn có thể phát hiện người bị sốc phản vệ, đặc biệt sau khi tiếp xúc với những chất lạ.

• Xuất hiện buồn nôn và nôn rất nhiều.
• Có tình trạng khó thở, người bệnh thở nhanh, thở nông.
• Sưng phù niêm mạc các vùng như môi, lưỡi, họng.
• Da xuất hiện tình trạng lạnh, ẩm.
• Nhịp tim nhanh hoặc rất nhanh (cao hơn 100 lần/phút).
• Huyết áp tụt (dưới 90/60mmHg).
• Thay đổi ý thức như lơ mơ, hôn mê.
• Phù nề đường thở gây tắc nghẽn.
• Ảnh hưởng đến tâm lí căng thẳng, lo lắng.

Tình trạng ngứa, nóng rát vùng mày đay có thể làm cho người bệnh gãi để làm giảm cảm giác ngứa, từ đó gây ra khó chịu.

Các vết gãi này có thể làm tổn thương da, tạo điều kiện thuận lợi cho các vi khuẩn, virus cơ hội xâm nhập gây viêm da, nặng hơn có thể gây nhiễm trùng máu. Vết gãi nếu không điều trị kịp thời có thể để lại sẹo ảnh hưởng đến thẩm mỹ.

Biến chứng nguy hiểm nhất của mày đay là sốc phản vệ

7Nổi mày đay có tự hết không?

Thông thường, nổi mày đay sẽ tự khỏi trong vòng một ngày. Các trường hợp cấp tính có thể kéo dài lên tới 6 tuần.

Ngoài ra, bạn được coi là bị nổi mày đay mãn tính nếu bệnh xuất hiện hầu hết các ngày trong tuần và kéo dài hơn 6 tuần.

Những bệnh nhân gặp tình trạng nổi mày đay mãn tính nên đến chuyên khoa Dị ứng miễn dịch để nhận được kiểm tra, tư vấn từ bác sĩ cũng như tiến hành tầm soát các bệnh lý, tránh sử dụng các loại thuốc không cần thiết.[3]

Thông thường, nổi mày đay sẽ tự khỏi trong vòng một ngày

8Chẩn đoán mày đay

Chẩn đoán mày đay là chẩn đoán về lâm sàng. Bác sĩ sẽ tiến hành quan sát những đặc điểm trên da.

Đồng thời khai thác các tiền sử tiếp xúc, thời gian xuất hiện những bất thường trên da để đưa ra các chẩn đoán sơ bộ về mày đay.

Nếu chưa xác định được rõ chất gây dị ứng, người ta có thể dùng các xét nghiệm để chẩn đoán rõ hơn nguyên nhân.

Lâm sàng

Thương tổn cơ bản

• Là các sẩn phù kích thước to nhỏ khác nhau xuất hiện ở bất kì vùng da nào trên cơ thể. Sẩn phù hơi nổi cao trên mặt da, màu sắc hơi đỏ hoặc nhợt nhạt hơn vùng da xung quanh.
• Kích thước và hình dáng của các mảng sẩn thay đổi nhanh chóng, xuất hiện nhanh, mất đi nhanh.

Phân bố: có thể khu trú hoặc lan rộng toàn thân.

• Ở vùng tổ chức lỏng lẻo như mi mắt, môi, sinh dục ngoài... các ban đỏ, sẩn phù xuất hiện đột ngột làm sưng to cả một vùng, còn gọi là phù mạch hay phù Quincke.
• Nếu phù Quincke ở thanh quản hay ống tiêu hóa sẽ gây nên bệnh lí nặng như khó thở nặng, đi ngoài phân lỏng, đau bụng quặn, tụt huyết áp, rối loạn tim mạch hay sốc phản vệ thực sự.

Cơ năng: đa số trường hợp mày đay rất ngứa, càng gãi càng ngứa và nổi thêm nhiều sẩn khác. Tuy nhiên, có trường hợp chỉ là cảm giác châm chích hoặc rát bỏng.

Tiến triển: sau vài phút hoặc vài giờ thì các sẩn phù lặn mất, không để lại dấu vết gì trên da. Bệnh ay tái phát từng đợt. Theo tiến triển, mày đay được chia thành 2 loại:

• Mày đay cấp: là phản ứng tức thì xảy ra trong vòng 24 giờ, có thể kéo dài đến 6 tuần.
• Mày đay mạn: là mày đay tồn tại trên 6 tuần, có thể kéo dài hàng tháng, thậm chí hàng năm. Bệnh xảy ra với bất cứ người nào, nhưng thường gặp ở phụ nữ độ tuổi 40-60, hầu hết các trường hợp (80-90%) không rõ căn nguyên.

Cận lâm sàng

Mày đay được chẩn đoán chủ yếu dựa vào lâm sàng. Có một số xét nghiệm giúp chẩn đoán nguyên nhân mày đay.

• Công thức máu xác định số lượng bạch cầu đa nhân ái toan, nếu có tăng gợi ý bệnh dị ứng hoặc do ký sinh trùng; số lượng bạch cầu giảm trong bệnh lupus ban đỏ hệ thống.
• Thử nghiệm lẩy da (prick test) với dị nguyên nghi ngờ (mạt bụi nhà, phấn hoa).
• Thử nghiệm áp da (patch test) với dị nguyên nghi ngờ.
• Sinh thiết da nếu mày đay kéo dài và giúp xác định viêm mao mạch.
• Định lượng kháng nguyên đặc hiệu loại IgE theo công nghệ MAST CLA 1 (còn gọi là test 36 dị nguyên).

Test trên da giúp xác định các nguyên nhân gây mày đay cấp tính

9Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Khi bạn gặp bất cứ triệu chứng nào liên quan đến sốc phản vệ xuất hiện khi tiếp xúc với chất lạ nào đó thì phải đến ngay cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời.

Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu tình trạng mày đay đi kèm với những đặc điểm như:

• Xuất hiện nhiều lần nhưng không biết rõ tác nhân.
• Xuất hiện trong thời gian dài gây khó chịu và ảnh hưởng nhiều đến cuộc sống.
• Các vết phát ban không biến mất sau 1 - 2 ngày.

Nơi khám chữa bệnh da liễu uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Da liễu. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Da liễu TP.HCM, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Da liễu Trung Ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Quân đội 108.

Đến các bệnh viện chuyên khoa Da liễu uy tín để được thăm khám và điều trị

10Cách điều trị mày đay

Điều trị mày đay không dùng thuốc

• Dừng tất cả các loại thuốc hoặc thực phẩm nghi ngờ gây dị ứng.
• Hạn chế gãi, chà xát mạnh trên da.
• Có thể áp lạnh hoặc tắm lạnh, tránh tắm nóng.
• Tránh ánh sáng mặt trời trực tiếp.
• Tẩy giun sán, chống táo bón.
• Mặc quần áo cotton nhẹ nhàng, vừa vặn.
• Tránh các hoạt động nặng nhọc hoặc các nguyên nhân gây ra mồ hôi.
• Cố gắng nghỉ ngơi và giảm các stress

Sử dụng thuốc điều trị mày đay

• Thuốc kháng histamin H1: có tác dụng ngăn cản tác dụng của histamin từ đó giảm được các biểu hiện của mày đay như giảm ngứa, giảm các biểu hiện của mày đay. Một số loại thuốc kháng histamin H1 có thể tham khảo như Fexofenadin, Clorpheniramin, Alimemazin.
• Trong một số trường hợp mày đay nặng hơn thuốc kháng histamin không giảm được các biểu hiện, bác sĩ sẽ chỉ định dùng Corticosteroid (Hydrocortison, Betamethason) đường uống để làm giảm triệu chứng.
• Corticosteroid là thuốc rất tốt để giảm các triệu chứng của mày đay, tuy nhiên có nhiều tác dụng phụ nếu sử dụng trong thời gian dài như loãng xương, giảm tiểu cầu, loét dạ dày, suy tuyến thượng thận. Vì vậy, nên sử dụng liều thấp, thời gian ngắn (ít hơn 10 ngày), tuyệt đối tuân theo chỉ định của bác sĩ.
• Tiêm phòng dị ứng: nếu tình trạng mày đay do dị ứng kéo dài, bác sĩ sẽ cân nhắc để bạn tiêm phòng dị ứng (tiêm lượng nhỏ tác nhân để cơ thể thay đổi hệ miễn dịch). Thời gian cho mỗi mũi tiêm tuỳ theo giai đoạn và chỉ định của bác sĩ.
• Adrenalin (Epinephrine): khi có tình trạng sốc phản vệ, Adrenalin là thuốc thiết yếu, quan trọng hàng đầu cứu sống người bệnh bị sốc phản vệ.

Dưỡng ẩm cho da thường xuyên để giảm cảm giác ngứa

11Cách trị nổi mày đay tại nhà?

Mặc dù các triệu chứng không gây nguy hiểm nhưng nổi mày đay có thể ảnh hưởng lớn tới sức khỏe và chất lượng sinh hoạt của người bệnh. Do đó, bạn có thể áp dụng một số biện pháp điều trị mày đay tại nhà như:

• Tránh các tác nhân gây dị ứng như hải sản, phấn hoa, bụi,...
• Sử dụng thuốc chống ngứa không kê đơn như loratadine, cetirizine, chlorpheniramine,... giúp dịu cơn ngứa, giảm sưng tấy.
• Chườm lạnh giúp làm dịu vùng da bị ngứa.
• Tắm bằng nước mát có thể giảm ngứa trong thời gian ngắn.
• Bôi kem dưỡng ẩm giúp làm dịu da nhanh chóng, cân bằng độ ẩm, thúc đẩy quá trình chữa lành và tái tạo làn da mới.
• Mặc quần áo vải cotton rộng rãi, có kết cấu mịn.
• Bảo vệ làn da khỏi ánh nắng mặt trời để tránh các bệnh nhiễm trùng và tác nhân kích thích.
• Tránh các thức ăn có khả năng gây dị ứng như hải sản, tôm, cua, đậu phộng, sữa,...

Chườm lạnh giúp làm dịu vùng da bị ngứa

12Nổi mày đay kiêng gì?

Bên cạnh điều trị, tình trạng mày đay có thể cải thiện khi tránh tiêu thụ những thực phẩm sau:

• Thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ gây nhiệt, tăng cảm giác khó chịu khi bùng phát mày đay.
• Thực phẩm chứa nhiều đạm gây giải phóng một lượng lớn histamin, khiến bệnh trở nên trầm trọng hơn,
• Thực phẩm chứa nhiều đường, muối khiến các đợt bùng phát mày đay diễn ra với tần suất cao và khó điều trị hơn.

Khi nổi mày đay nên tránh tiêu thụ thực phẩm cay nóng, nhiều dầu mỡ

13Phòng ngừa mày đay

• Luôn tránh xa các tác nhân gây dị ứng đã biết.
• Khi gặp các chất nghi ngờ dị ứng cần theo dõi và đến các cơ sở y tế nếu không thể xác định được.
• Khi sử dụng mỹ phẩm mới nên thử trên da cổ tay trong vòng 24 giờ, nếu thấy phản ứng dị ứng thì nên đổi loại khác.
• Luôn giữ cho tâm trạng thoải mái, tránh căng thẳng.
• Khi bắt buộc phải tiếp xúc với chất gây dị ứng cần mặc áo bảo hộ, đeo găng tay đầy đủ.
• Vệ sinh môi trường xung quanh.

mày đay đa số không gây biến chứng nghiêm trọng nhưng bạn cần nắm rõ những dấu hiệu của sốc phản vệ để xử trí kịp thời. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về mày đay. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!