Cây bầu đất có tác dụng gì? Công dụng và liều dùng bầu đất

Cây Bầu đất không chỉ là một loại rau quen thuộc trong bữa cơm gia đình mà còn là một vị thuốc quý trong y học, được ứng dụng để hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau như hỗ trợ sức khỏe sinh sản và tình dục, giúp hạ đường huyết, kháng khuẩn... góp phần nâng cao sức khỏe một cách tự nhiên và an toàn. Hãy cùng tìm hiểu cây bầu đất có tác dụng gì qua bài viết sau nhé!

1Đặc điểm của cây bầu đất

Tên thường gọi: Bầu đất, Kim thất, Rau lúi, Rau bầu đất, Khảm khom, Thiên hắc địa hồng, Dây chua lè.

Tên khoa học: Gynura procumbens (Lour) Merr. (G. sarmentosa DC).

Họ khoa học: Họ Cúc – Asteraceae.

Mô tả đặc điểm thực vật

Cây Bầu đất là một loại cây thuốc nam quý, thuộc dạng cây thảo mọc bò và hơi leo, có chiều cao lên đến 1m [1].

Thân: Mọng nước, phân nhánh nhiều.

Lá: Dày, giòn, có hình thuôn dài, mặt trên hơi tía, mặt dưới xanh nhạt, các gân xanh nổi rõ. Kích thước lá dài 3 – 8cm, rộng 1,5 – 3,5cm, mép lá có khía răng cưa nhỏ. Cuống lá dài khoảng 1cm.

Hoa: Cụm hoa ở ngọn cây, gồm nhiều đầu hoa màu tía. Hoa hình ống, màu vàng cam rực rỡ.

Quả: Có ba cạnh, mang mào lông trắng ở đỉnh.

Thời kỳ ra hoa và quả: Mùa xuân - hè.

Cây Bầu đất chứa nhiều thành phần dinh dưỡng quan trọng:

• Nước: 95,7g.
• Protein: 1,3g.
• Gluxit: 1,6g.
• Chất xơ: 0,8g.
• Tro: 0,6g.
• Carotene: 3,6mg.
• Vitamin C: 36mg.

Bộ phận dùng: cành lá, ngọn non.

Cây Bầu đất là một loại cây thuốc nam quý, thuộc dạng cây thảo mọc bò và hơi leo, có chiều cao lên đến 1m

2Tác dụng của cây bầu đất trong y học cổ truyền

Cây Bầu đất là một dược liệu đa năng với khả năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý nhờ các thành phần hóa học có giá trị:

• Hô hấp: Điều trị viêm họng, viêm phế quản mạn tính, ho gió, ho gà, ho lao.
• Xương khớp: Giảm đau nhức xương, hỗ trợ điều trị phong tê thấp, bong gân, chấn thương sưng đau.
• Tiêu hóa: Giúp chữa loét dạ dày, táo bón, viêm đại tràng.
• Da liễu: Trị sưng vú, nhọt độc, ngứa loét, hỗ trợ làm lành vết thương ngoài da.
• Huyết áp và tuần hoàn: Điều hòa máu huyết, ổn định huyết áp, hỗ trợ điều hòa kinh nguyệt.
• Khác: An thần, giảm đau, trị nhức đầu, chóng mặt, cầm máu, giải độc.

Cây Bầu đất là một dược liệu đa năng với khả năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý

3Tác dụng của cây bầu đất trong y học hiện đại

Làm giảm huyết áp và bảo vệ tim mạch

G. procumbens trong cây bầu đất giúp giảm huyết áp thông qua việc ức chế enzym chuyển angiotensin và tác động trực tiếp đến Angiotensin II (Ang II), từ đó giúp giãn mạch máu. Đồng thời, nó kích thích sản xuất oxit nitric và prostaglandin - các chất có vai trò quan trọng trong việc duy trì huyết áp ổn định và bảo vệ tim mạch [2].

Ở chuột tăng huyết áp, chiết xuất từ cây bầu đất cho thấy hiệu quả rõ rệt trong việc giảm co thắt động mạch chủ, làm tăng mức oxit nitric trong huyết thanh và hỗ trợ tuần hoàn tốt hơn.

Làm hạ đường huyết

G. procumbens kích thích hấp thụ glucose tại các mô mỡ và cơ, đồng thời tăng hiệu quả hoạt động của insulin. Đặc biệt, khi kết hợp với các loại thảo dược như neem (Azadirachta indica) hoặc xuyên tâm liên (Andrographis paniculata), hiệu quả hạ đường huyết được tăng cường nhờ tính hiệp đồng của các hoạt chất.

Cây còn hỗ trợ cải thiện biến chứng tiểu đường đặc biệt là ở nam giới, khi giúp tăng số lượng và chất lượng tinh trùng, giảm tỷ lệ tử vong tinh trùng và tăng cường chức năng sinh sản.

Hỗ trợ sức khỏe sinh sản và tình dục

Các nghiên cứu cho thấy G. procumbens có tác động tích cực đến chức năng tình dục và sinh sản, đặc biệt ở chuột mắc bệnh tiểu đường. Việc điều trị bằng G. procumbens giúp tăng đáng kể số lượng, khả năng di chuyển và giảm tỷ lệ tử vong của tinh trùng. Ngoài ra, loài cây này còn được chứng minh có đặc tính kích thích tình dục, thể hiện qua sự gia tăng tần suất giao phối ở chuột sau điều trị.

Về cơ chế, G. procumbens thúc đẩy hoạt động của enzyme lactate dehydrogenase tại tinh hoàn, một yếu tố quan trọng trong quá trình sinh tinh, góp phần cải thiện khả năng sinh sản. Tổng hợp từ các nghiên cứu, G. procumbens được xem là một giải pháp tiềm năng trong việc hỗ trợ điều trị vô sinh nam, đặc biệt thông qua việc nâng cao số lượng, chất lượng và khả năng vận động của tinh trùng.

Ngăn ngừa ung thư

G. procumbens là một tác nhân hóa trị tiềm năng, ức chế sự phát triển, di căn và hình thành mạch máu mới của các tế bào ung thư.

Các hợp chất trong cây được chứng minh có khả năng tác động lên nhiều giai đoạn của quá trình sinh ung thư, mở ra cơ hội phát triển các liệu pháp hỗ trợ điều trị ung thư từ thảo dược.

Kháng khuẩn

Đối với sốt rét: Chiết xuất cây ức chế hiệu quả các chủng ký sinh trùng sốt rét như Plasmodium falciparum và Plasmodium berghei.

Đối với vi rút: Cây có tác dụng chống lại HSV-1 và HSV-2, được chứng minh trong thử nghiệm lâm sàng với gel thảo dược làm giảm tái phát herpes môi.

Chống oxy hóa

Chiết xuất rễ của cây chứa hàm lượng phenolic cao, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do, làm giảm nguy cơ mắc bệnh mãn tính và lão hóa sớm. Trong các nghiên cứu, chiết xuất từ cây đạt tỷ lệ ức chế DPPH cao nhất trong số nhiều loại thảo dược.

Kháng viêm

Trong y học dân gian, G. procumbens được dùng để giảm viêm, chữa lành vết thương và hỗ trợ các bệnh liên quan đến hệ miễn dịch.

Thử nghiệm trên chuột cho thấy chiết xuất ethanol từ cây bầu đất làm giảm tình trạng viêm và tăng tốc độ lành da, với sẹo nhỏ hơn và vết thương ít biến chứng.

Bảo vệ tế bào cơ thể

G. procumbens có trong cây bầu đất giảm tích tụ mỡ trong gan, điều chỉnh các gen liên quan đến chuyển hóa lipid và bảo vệ tế bào gan khỏi tổn thương do ethanol.

Cây bầu đất ức chế sự tăng sinh tế bào mesangial và tổng hợp DNA, ngăn ngừa các bệnh thận tiến triển.

4Liều dùng cây bầu đất

Cách dùng:

• Dạng tươi: Bầu đất tươi có thể sử dụng trực tiếp trong các bài thuốc dân gian hoặc chế biến thành món ăn để hỗ trợ sức khỏe.
• Dạng khô: Bầu đất khô thường được sắc nước uống hoặc kết hợp với các dược liệu khác.

Liều dùng khuyến nghị

Dạng khô: Sử dụng 10–15g mỗi ngày, tùy theo mục đích điều trị và cơ địa từng người.

Bầu đất tươi có thể sử dụng trực tiếp trong các bài thuốc dân gian hoặc chế biến thành món ăn để hỗ trợ sức khỏe

5Một số bài thuốc có sử dụng cây bầu đất

Bài thuốc trị viêm họng, ho gió, ho khan hoặc có đờm

Cách làm: Nhai vài lá rau Bầu đất tươi, ngậm và nuốt dần nước.

Hiệu quả: Giảm đau rát họng, dịu cơn ho và tiêu đờm.

Bài thuốc trị viêm phế quản mạn

Cách làm: Nấu canh rau Bầu đất với thịt lợn nạc hoặc tôm tươi, dùng ăn với cơm hàng ngày.

Hiệu quả: Giúp long đờm, giảm triệu chứng viêm phế quản và tăng cường sức đề kháng.

Bài thuốc trị đái són, đái buốt, trẻ em đái dầm

Cách làm: Sắc 80g rau Bầu đất tươi lấy nước uống, dùng buổi trưa. Hạn chế uống nước vào buổi tối để tăng hiệu quả.

Hiệu quả: Hỗ trợ điều trị các rối loạn tiểu tiện và cải thiện chức năng bàng quang.

Bài thuốc chữa phụ nữ viêm bàng quang, khí hư, bạch đới

Cách làm: Sắc nước rau Bầu đất uống cùng bột Thổ tam thất và Ý dĩ sao (liều lượng mỗi loại 10–15g), uống 2 lần/ngày.

Hiệu quả: Giảm viêm nhiễm, hỗ trợ điều hòa và cải thiện sức khỏe sinh sản.

Bài thuốc chữa táo bón, kiết lỵ

Cách làm: Giã nát một nắm rau Bầu đất, hòa với 100ml nước sôi để nguội, chia làm 2 lần uống sáng và chiều trong 5–6 ngày.

Hiệu quả: Giúp nhuận tràng, cải thiện tiêu hóa và giảm triệu chứng lỵ.

Bài thuốc trị mất ngủ

Cách làm: Thường xuyên ăn rau Bầu đất tươi hoặc chế biến thành các món xào, canh.

Hiệu quả: An thần, điều hòa máu huyết, cải thiện chất lượng giấc ngủ.

Bài thuốc chữa va đập bầm tím

Cách làm:

• Giã nát một nắm rau Bầu đất cùng vài hạt hồ tiêu, đắp lên vùng tổn thương.
• Thay lớp đắp sau 3 giờ, sử dụng liên tục trong 3 ngày.

Hiệu quả: Giảm sưng, tan máu bầm và giảm đau nhức.

Bài thuốc chữa vết thương chảy máu

Cách làm: Rửa sạch rau Bầu đất, giã nát rồi đắp lên vết thương, dùng băng gạc buộc cố định.

Hiệu quả: Cầm máu, giảm sưng viêm và thúc đẩy quá trình lành da.

6Lưu ý khi sử dụng cây bầu đất

Để đảm bảo an toàn và đạt hiệu quả tốt nhất khi sử dụng cây Bầu đất, bạn cần chú ý những điều sau:

• Cây Bầu đất có thể ảnh hưởng đến sức khỏe mẹ và thai nhi. Vì vậy, phụ nữ mang thai chỉ nên sử dụng khi có sự hướng dẫn cụ thể từ bác sĩ.
• Trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ cây Bầu đất, hãy tham vấn bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền để tránh các tác dụng phụ không mong muốn.
• Việc sử dụng quá liều hoặc không đúng cách có thể gây tác dụng ngược, ảnh hưởng đến sức khỏe. Hãy tuân thủ đúng hướng dẫn về liều lượng và cách chế biến.
• Nếu xuất hiện các dấu hiệu bất thường như dị ứng, khó chịu hoặc bất kỳ vấn đề nào trong quá trình sử dụng, hãy ngưng ngay và liên hệ với bác sĩ để được xử lý kịp thời.

Trước khi áp dụng bất kỳ bài thuốc nào từ cây Bầu đất, hãy tham vấn bác sĩ hoặc chuyên gia y học cổ truyền để tránh các tác dụng phụ không mong muốn

Gợi ý thêm cho người dùng

Lựa chọn nguồn nguyên liệu sạch: Đảm bảo cây Bầu đất không bị nhiễm hóa chất hoặc thuốc trừ sâu để tránh ảnh hưởng xấu đến sức khỏe.

Kết hợp với chế độ sống lành mạnh: Sử dụng cây Bầu đất chỉ hỗ trợ một phần, hãy duy trì lối sống khoa học và chế độ dinh dưỡng cân bằng để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.

Sự cẩn thận và hiểu biết sẽ giúp bạn sử dụng cây Bầu đất một cách an toàn và hiệu quả hơn trong việc chăm sóc sức khỏe. Nếu thấy bài viết hay và hữu ích thì hãy chia sẻ đến người thân và bạn bè cùng biết nhé!