Cỏ mần trầu có tác dụng gì? 11 bài thuốc trị bệnh nên biết

Cỏ mần trầu là loài cây được sử dụng phổ biến với nhiều tên gọi khác nhau như cỏ vườn trầu, màng trầu, thanh tâm thảo hay cỏ bắc. Vậy cỏ mần trầu có tác dụng gì, hãy cùng tìm hiểu về công dụng cũng như những bài thuốc liên quan đến cỏ mần trầu qua bài viết dưới đây nhé!

1Giới thiệu chung về cỏ mần trầu

Cỏ mần trầu là gì?

Cỏ mần trầu là loại cây thuộc họ Lúa (Poaceae), có tên khoa học là Eleusine indica (L) Gaertn hay Cynosurus indica L. Đây là loại cây thảo nhỏ, mọc thành cụm sum suê. Thân cây phân nhánh, mọc bò dài sau đó mọc thẳng cao khoảng 30 - 50cm và chúng thường phát triển thành bụi.

Lá mọc so le, hình dải nhọn, được xếp thành 2 dãy, bẹ lá mỏng có lông, phiến lá nhẵn, mềm. Hoa mọc thành cụm, mỗi cụm gồm 5 - 7 bông, sắp xếp tương tự như chong chóng. Quả thuôn dài gần như 3 cạnh, dài khoảng 1,5mm.

Ở nước ta, mần trầu mọc rất phổ biến, thường mọc thành đám trong các bãi đất, ở vùng đồng bằng, trung du cho đến vùng núi cao. Cây mần trầu con mọc từ hạt, xuất hiện vào cuối mùa xuân. Sau khi ra hoa quả, cây bị tàn lụi ngay trong mùa hè. Ở những vùng núi cao có điều kiện mưa ẩm khác nhau, có thể thấy cây mần trầu mọc từ hạt gần như quanh năm. [1]

Cỏ mần trầu là loài cây xuất hiện phổ biến trên khắp cả nước

Thành phần hóa học của cỏ mần trầu

Phần cỏ mần trầu mọc trên mặt đất có chứa beta palmitoyl và sitosterol. Trong đó, phần cành và lá được cho là chứa nhiều flavonoid.

Lá mần trầu được đánh giá là chứa nhiều flavonoid

2Các tác dụng của cỏ mần trầu đối với sức khỏe

Giúp hạ huyết áp

Chiết xuất ethanol, methanol và chloroform trong cỏ mần trầu đã được chứng minh có tác dụng chống tăng huyết áp. Trong đó, chiết xuất ethanol thể hiện khả năng chống tăng huyết áp đáng kể hơn so với methanol và chloroform. Do đó, mần trầu thường được sử dụng trong các bài thuốc trị huyết áp cao hay kết hợp các sản phẩm hỗ trợ hạ huyết áp để tăng độ bền thành mạch máu và hạn chế tình trạng khó chịu.[2]

Cỏ mần trầu giúp cải thiện tình trạng tăng huyết áp

Kháng khuẩn, kháng virus

Chiết xuất cỏ mần trầu đã được nghiên cứu về hoạt động kháng khuẩn trên cả vi khuẩn gram dương và gram âm. Kết quả cho thấy, chiết xuất hexan thể hiện hoạt động kháng khuẩn cao nhất trên MRSA (tụ cầu vàng kháng methicillin). Trong khi đó, chiết xuất DCM chỉ cho thấy hoạt động yếu trên Pseudomonas aeruginosa (trực khuẩn mủ xanh). Chiết xuất methanol gần như không có hoạt động kháng khuẩn nào đối với các chủng được thử nghiệm như MRSA, Bacillus subtilis, Pseudomonas aeruginosa và Salmonella choleraesuis.

Đáng chú ý, chiết xuất etyl axetat cho thấy hoạt động kháng khuẩn phổ rộng chống lại hầu hết các vi khuẩn được thử nghiệm. Tuy nhiên, vi khuẩn Bacillus subtilis lại cho thấy khả năng kháng lại tất cả các chiết xuất cỏ mần trầu.[3]

Một nghiên cứu khác còn cho thấy chiết xuất ethanol từ cỏ mần trầu có tác dụng chống lại sự hoạt động của virus Herpes simplex type-1(HSV-1) và virus gây nên tình trạng viêm miệng mụn nước (VSV). Ngoài ra, chiết xuất methanol và n-hexan đều cho thấy đặc tính kháng virus với chỉ số chọn lọc lần lượt là 12.2 và 6.2, từ đó chứng tỏ tiềm năng của cỏ mần trầu trong việc chống lại virus.[4]

Chiết xuất của cỏ mần trầu có tác dụng đối với tụ cầu vàng kháng methicillin

Tăng cường chức năng thận

Một nghiên cứu vào năm 2019 được thực hiện trên những chú chuột được tiêm L-NAME (N-G-nitro-L-arginine methyl ester) trong vòng 60 ngày đã chứng minh tác dụng bảo vệ thận của dịch chiết cỏ mần trầu. Cụ thể là ở liều lượng 200mg/kg dịch chiết mần trầu cho thấy khả năng kiểm soát các chỉ số creatinin, urea, ion Na+ và K+ mạnh mẽ. Nhờ đó, độc tính trên thận của những chú chuột này được giảm thiểu một cách rõ rệt.[5]

Cỏ mần trầu giúp cải thiện chức năng thận

Hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu

Việc sử dụng thường xuyên cỏ mần trầu được cho là có tác dụng cải thiện tình trạng rối loạn lipid máu thông qua giảm chỉ số cholesterol toàn phần, LDL (cholesterol xấu) và tăng HDL (cholesterol tốt). Đồng thời, dược liệu này còn có tác dụng hạn chế tình trạng gan nhiễm mỡ hiệu quả.[6]

Cỏ mần trầu hỗ trợ điều trị rối loạn lipid máu

Bảo vệ tế bào gan

Chiết xuất cỏ mần trầu có tác dụng ngăn chặn sự gia tăng của các chỉ số men gan như AST và ALT. Nhờ đó, làm giảm các tổn thương và thay đổi bất thường ở tế bào gan. Tác dụng này có được là nhờ đặc tính chống oxy hóa và loại bỏ các gốc tự do của hợp chất phenolic chứa trong mần trầu.[7]

Kháng viêm, giảm đau

Nghiên cứu cho thấy chiết xuất ethanol và etyl axetat từ cỏ mần trầu có công dụng chống viêm, giảm đau rõ rệt. Cả hai đều thể hiện khả năng ức chế phù nề phụ thuộc vào liều lượng trong các mô hình thực nghiệm, đồng thời bảo vệ đáng kể niêm mạc dạ dày với chỉ số loét thấp hơn so với thuốc đối chứng indomethacin. Cơ chế chống viêm được cho là do khả năng ức chế di chuyển của bạch cầu và ổn định màng tế bào.[8]

Cỏ mần trầu là dược liệu có khả năng kháng viêm, giảm đau hiệu quả

Giúp hạ sốt

Nghiên cứu trên chuột cho thấy chiết xuất từ cỏ mần trầu có khả năng hạ sốt và hiệu quả hạ sốt phụ thuộc vào liều lượng được sử dụng. Đặc biệt là ở mức liều cao nhất (600 mg/kg), mần trầu thể hiện tác dụng hạ sốt tương đương với axit acetyl salicylic - một loại thuốc thường dùng trong giảm đau, hạ sốt.

Cơ chế hạ sốt có thể liên quan đến khả năng ức chế sản xuất prostaglandin E2 (PGE2), thúc đẩy sản xuất các chất hạ sốt nội sinh như vasopressin, arginine và tăng cường quá trình tản nhiệt. Sự hiện diện của các hợp chất như flavonoid, steroid, tannin, triterpenoid và glycoside coumarin trong cỏ mần trầu góp phần vào đặc tính hạ sốt này.[9]

Chiết xuất từ cỏ mần trầu được đánh giá có tiềm năng hạ sốt

Ngăn ngừa rụng tóc

Cỏ mần trầu được ứng dụng rộng rãi trong các bài thuốc trị gàu và ngăn ngừa tình trạng rụng tóc. Tác dụng này có được là nhờ beta-sitosterol chứa trong cỏ mần trầu có khả năng ức chế hormone DHT - một loại hormone khiến tóc dễ gãy rụng. Đồng thời, palmitoyl còn có tác dụng khử các gốc tự do và ngăn chặn những tác nhân xấu gây ảnh hưởng tới tóc.[10]

Hỗ trợ điều trị hen suyễn

Nước sắc từ rễ cây cỏ mần trầu thường được sử dụng như một bài thuốc để hỗ trợ điều trị bệnh hen suyễn. Mặc dù đã được sử dụng rộng rãi trong dân gian, tuy nhiên cần có thêm các nghiên cứu khoa học chuyên sâu hơn để xác định rõ ràng cơ chế tác động và minh chứng hiệu quả của cỏ mần trầu trong việc hỗ trợ điều trị hen suyễn theo y học hiện đại.
[9]

Cỏ mần trầu còn giúp cải thiện tình trạng hen suyễn

Chống oxy hóa

Cỏ mần trầu được đánh giá cao về khả năng chống oxy hóa nhờ chứa nhiều hợp chất quý giá như phenol, flavonoid, anthrone, tinh dầu và các alkaloid. Đặc biệt, chiết xuất methanol thể hiện khả năng ức chế gốc tự do DPPH lên đến 77.7%. Ngoài ra, chúng còn làm tăng đáng kể mức độ các enzyme chống oxy hoá nội sinh như superoxide dismutase, glutathione khử và catalase trong các nghiên cứu trên chuột. Những phát hiện này góp phần khẳng định cỏ mần trầu là một nguồn cung cấp chất chống oxy hóa tự nhiên dồi dào, mở ra tiềm năng ứng dụng trong việc bảo vệ cơ thể khỏi tác hại của stress oxy hóa.[9]

Cỏ mần trầu là dược liệu dồi dào chất chống oxy hóa

Giúp tiêu diệt giun sán

Nghiên cứu đã đánh giá hoạt tính diệt giun sán trong ống nghiệm của chiết xuất ethanol, methanol và nước từ cỏ mần trầu đối với giun Strongyloides stercoralis. Kết quả cho thấy các chiết xuất này có khả năng tiêu diệt giun một cách đáng kể và hiệu quả phụ thuộc vào nồng độ. Đặc biệt, ở nồng độ 2.4 mg/cm³ và 4.8 mg/cm³ thì tất cả giun trưởng thành và ấu trùng đều bị tiêu diệt hoàn toàn trong điều kiện thí nghiệm.[9]

Cỏ mần trầu hỗ trợ điều trị giun sán

3Uống nhiều cỏ mần trầu có tốt không?

Cỏ mần trầu được cho là an toàn và hầu như không gây độc tính nếu sử dụng ở liều thông thường. Để đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất, bạn nên dùng khoảng 60 - 100g cỏ khô hoặc 300 - 500g cỏ mần trầu tươi mỗi ngày.[1]

4Một số bài thuốc có sử dụng cỏ mần trầu

Bài thuốc trị cao huyết áp

Chuẩn bị: 500g cỏ mần trầu.

Cách tiến hành:

• Đem cỏ mần trầu rửa sạch rồi giã nát.
• Hỗn hợp thu được trộn với 1 chén nước, sau đó vắt lấy nước cốt.
• Chia thành hai phần và uống hết trong ngày.

Cỏ mần trầu được sử dụng trong bài thuốc hạ huyết áp

Bài thuốc phòng bệnh viêm não truyền nhiễm

Chuẩn bị: 30g lá hoặc thân cỏ mần trầu khô.

Cách tiến hành:

• Đem lá hoặc thân cỏ mần trầu khô rửa sạch.
• Hãm thành nước uống như trà.
• Uống hết trong ngày, dùng liên tục trong 3 ngày rồi nghỉ 10 ngày, tiếp tục lặp lại theo chu kỳ.

Trà pha từ cỏ mần trầu giúp ngăn ngừa viêm não truyền nhiễm

Bài thuốc chữa viêm tinh hoàn

Chuẩn bị: 60g cỏ mần trầu tươi, 10 cùi vải.

Cách tiến hành: Đem tất cả nguyên liệu sắc với lượng nước phù hợp rồi dùng để uống hàng ngày.

Bài thuốc chữa cảm sốt nóng, nổi mẩn đỏ, tiểu ít

Chuẩn bị: 16g cỏ mần trầu, 16g rễ cỏ tranh.

Cách tiến hành:

• Đem tất cả nguyên liệu rửa sạch, để ráo.
• Sắc với lượng nước phù hợp đến khi còn khoảng 200ml, uống hết trong ngày.

Cỏ mần trầu được sử dụng trong bài thuốc chữa mẩn đỏ

Bài thuốc trị viêm gan gây vàng da

Chuẩn bị: 60g cỏ mần trầu, 30g rễ tổ kén đực.

Cách tiến hành:

• Đem tất cả nguyên liệu rửa sạch, để ráo.
• Nấu với lượng nước phù hợp đến khi còn khoảng 200ml, uống hết trong ngày.

Cỏ mần trầu được sử dụng trong bài thuốc hỗ trợ trị viêm gan gây vàng da

Bài thuốc chữa bạc tóc

Chuẩn bị: 25g rễ khúc khắc, 15g ngũ gia bì, 15g đỗ trọng, 10g cỏ mần trầu, 5g cam thảo và 5g nhân trần.

Cách tiến hành: Dùng tất cả nguyên liệu sắc uống trong 1 ngày, nên uống trước khi ăn khoảng 15 phút.

Bài thuốc chữa bạc tóc từ cỏ mần trầu nên dùng trước khi ăn 15 phút

Bài thuốc chữa sỏi tiết niệu

Chuẩn bị: 40g cỏ mần trầu, 20g bông mã đề, 16g sinh địa, 12g hương phụ chế, 8g chi tử, 8g mộc thông, 8g cam thảo, 8g cù mạch và 20 lá tre.

Cách tiến hành: Sắc tất cả các nguyên liệu rồi chia làm 3 phần uống trong ngày.

Cỏ mần trầu được sử dụng trong bài thuốc chữa sỏi tiết niệu

Bài thuốc chữa nóng sốt, môi nứt, tưa lưỡi

Chuẩn bị: Một nắm cỏ mần trầu, một nắm rau bồ ngót, một nắm rau má, một nắm cỏ mực, một nắm rễ tranh, một nắm lá muồng trâu, một nắm rau sam, 2 khoanh bí đao, 1 muỗng đậu xanh.

Cách tiến hành: Bỏ vào ấm nấu cho đến khi nước cạn còn 2 bát thì tắt bếp. Chia phần thuốc thu được thành 2 phần rồi uống hết trong ngày.

Nước sắc từ cỏ mần trầu có tác dụng hạn chế tình trạng tưa lưỡi

Bài thuốc chữa đại tiện ra máu đen

Chuẩn bị: Một nắm cỏ mần trầu, một nắm cam thảo nam, một nắm muồng trâu, một nắm cây ké, một nắm rễ tranh, một nắm trắc bách diệp, một nắm rau má, 2 nắm cỏ mực, 9 lá ngải cứu, 5 củ sả, 3 lát gừng, 2 muỗng than tóc.

Cách tiến hành: Cho tất cả nguyên liệu vào nồi sắc, đồ ngập nước rồi nấu cho đến khi còn 2 chén. Chia thành 2 phần, uống hết trong ngày.

Cỏ mần trầu được sử dụng trong bài thuốc chữa đại tiện máu đen

Bài thuốc trị băng huyết

Chuẩn bị: Một nắm cỏ mần trầu, một nắm cam thảo nam, một nắm muồng trâu thái nhỏ, một nắm rau má, một nắm cỏ mực, một nắm cây ké, 10 lá ngải cứu, 10 lát sả, 10 lát gừng, 1 vỏ quýt.

Cách tiến hành: Cho tất cả nguyên liệu vào nồi sắc, đổ ngập nước rồi nấu cho đến khi còn 2 chén. Chia thành 2 phần, uống hết trong ngày.

Mần trầu được sử dụng trong các bài thuốc trị băng huyết

Bài thuốc chữa vú sưng đau trong thời kỳ cho con bú

Chuẩn bị: 40g cỏ mần trầu, 40g ngỗ đất, 40g măng sậy, 40g lá vông nem, 40g khổ qua, 40g cỏ mực, 40g rễ tranh, 20g thổ phục linh, 20g lá ớt, 20g rau sam, 20g cỏ the, 20g măng tre già, 20g củ cỏ ống, 20g dây hoàng đằng, 16g me đất, 16g chó đẻ răng cưa, 16g dây cườm thảo, 12g bồ công anh.

Cách tiến hành: Cho tất cả nguyên liệu vào nồi nấu cho đến khi còn 2 chén thì tắt bếp. Chia thành 2 phần uống trong ngày cho đến khi các triệu chứng dần cải thiện.

Cỏ mần trầu được sử dụng trong bài thuốc chữa đau vú cho phụ nữ đang cho con bú

4Lưu ý khi sử dụng cỏ mần trầu

Khi sử dụng cỏ mần trầu, bạn cần lưu ý những điểm sau:

• Sử dụng theo chỉ định của bác sĩ, đặc biệt là khi có bệnh lý nền kèm theo.
• Dùng đúng liều lượng khuyến cáo, không tự ý tăng liều.
• Không sử dụng cho những người mẫn cảm với cỏ mần trầu.
• Cần thận trọng khi sử dụng với trẻ em.
• Lựa chọn cỏ sạch, không bị nhiễm thuốc trừ sâu.

Bạn nên tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng cỏ mần trầu

Cỏ mần trầu là dược liệu được sử dụng rộng rãi trong dân gian. Tuy nhiên để đảm bảo an toàn cũng như hiệu quả thì bạn nên hỏi ý kiến của chuyên gia trước khi sử dụng. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!