Hắc kỷ tử có tác dụng gì? Công dụng và lưu ý khi sử dụng

Hắc kỷ tử được biết đến với hương vị ngọt, chua nhẹ đã được sử dụng trong y học cổ truyền trong hàng nghìn năm trước. Chúng được cho là có tác dụng làm chậm quá trình lão hóa, duy trì sức khỏe của mắt và có lợi cho gan, thận. Hắc kỷ tử và chiết xuất của nó ngày càng phổ biến và thường xuyên xuất hiện trong các loại thực phẩm bổ sung hàng ngày. Vậy hắc kỷ tử có tác dụng gì? Cùng tìm hiểu các công dụng và cách sử dụng hắc kỷ tử trong bài viết sau!

1 Hắc kỷ tử là gì?

Hắc kỷ tử có tên khoa học là Lycium ruthencium, thuộc họ cà (Solanaceae), mọc hoang dã, có nguồn gốc xuất phát từ vùng ngoại ô phía Đông của cao nguyên Tây Tạng, Trung Quốc.

Cây có thân gỗ nhỏ, cao tới 2 mét, thân cành màu nâu, có nhiều gai nhọn và dài trên các cành. Lá thu nhỏ, dày và tròn dài nhìn tương tự lá chổi sể. Quả hình cầu, khi chín có màu đen, khi phơi khô quả tóp lại, khi ngâm rượu hay pha nước sôi từ quả sẽ ngâm ra nước màu tím thẫm. Hạt nhỏ hình trái thận.

Ngày xưa con người đã biết đến công dụng của hắc kỷ tử như “thần dược” cho nhan sắc cũng như tác dụng bổ can thận, sáng mắt. Các phụ nữ ngày xưa thường sử dụng để lưu giữ thanh xuân, ổn định nội tiết tố trong cơ thể, giúp điều hòa khí huyết và kinh nguyệt.

Hắc kỷ từ đã được sử dụng trong y học cổ truyền với tác dụng chống lão hóa, ổn định nội tiết tố

2 Thành phần dinh dưỡng của hắc kỷ tử

Quả hắc kỷ tử chứa:

• Carbohydrate.
• Chất xơ.
• Protein.
• Tro.
• Chất béo.
• Acid hữu cơ.
• Vitamin và khoáng chất.
• Carotenoid.
• Anthocyanin.
• Polysaccharides. [1]

Hắc kỷ tử chứa hàm lượng cao các chất chống oxy hóa đặc biệt là carotenoid và anthocyanin

3 Hắc kỷ tử có tác dụng gì?

Chống oxy hóa

Các chất chống oxy hóa như anthocyanin, polyphenol trong hắc kỷ tử đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa tế bào bị tổn thương do stress oxy hóa. Các hợp chất này cũng giúp phòng tránh các vấn đề như bệnh ung thư, các bệnh tim mạch và tình trạng viêm mãn tính. [2]

Hắc kỷ tử chứa nhiều chất chống oxy hóa, giúp ngăn ngừa các bệnh mãn tính

Kháng viêm

Một nghiên cứu đã được thực hiện với mục đích thử nghiệm hoạt tính kháng viêm của hắc kỷ tử trên mô hình chuột. Kết quả cho thấy chiết xuất của hắc kỷ tử làm giảm biểu hiện của gen tiền viêm TNF-α và tăng biểu hiện của gen chống viêm IL-4. Như vậy, có thể kết luận chiết xuất hắc kỷ tử đã làm giảm tình trạng viêm bằng cách kiểm soát biểu hiện của các gen TNF-α và IL-4. [2]

Nghiên cứu khác cũng chỉ ra anthocyanin được phân lập từ hắc kỷ tử đã ức chế sản xuất và làm giảm các chất trung gian gây viêm như cyclooxygenase-2, IL-1β và TNF-α, từ đó làm giảm các phản ứng viêm trong cơ thể. [2]

Hắc kỷ tử làm giảm tình trạng viêm bằng cách điều hòa biểu hiện của các gen gây viêm

Tăng cường khả năng miễn dịch

Chiết xuất polysaccharide thô từ quả hắc kỷ tử có khả năng kích thích các đại thực bào tăng sản xuất nitric oxide - một chất giúp điều hòa miễn dịch.

Một nghiên cứu gần đây đã cho biết anthocyanin trong chiết xuất hắc kỷ tử có tác dụng ức chế sự tăng sinh quá mức và xâm lấn mạnh mẽ của nguyên bào sợi hoạt dịch ở những bệnh nhân bị viêm khớp dạng thấp, cho thấy tiềm năng để điều trị các bệnh tự miễn trong tương lai. [2]

Chiết xuất từ quả hắc kỷ tử có khả năng kích thích miễn dịch, cho thấy tiềm năng trong việc điều trị các bệnh tự miễn trong tương lai

Chống lão hóa

Các hợp chất chống oxy hóa của hắc kỷ tử có tác dụng làm giảm tổn thương oxy hóa, suy ty thể và góp phần chống lão hóa.

Nghiên cứu cho thấy chiết xuất ​​quả hắc kỷ tử đã kéo dài đáng kể tuổi thọ trung bình của chuột lên tới 25,2%. Ở chuột được bổ sung chiết xuất hắc kỷ tử có sự giảm tích tụ sắc tố lão hóa và tăng biểu hiện các gen liên quan đến điều hòa tuổi thọ. [2]

Chiết xuất hắc kỷ tử có khả năng chống lão hóa và kéo dài tuổi thọ

Chống lại virus cúm

Các nhà khoa học đã ghi nhận khả năng kháng virus cúm A H3N2 của chiết xuất từ quả hắc kỷ tử. Nhận định này mở ra triển vọng cho việc sử dụng chiết xuất hắc kỷ tử trong điều trị các bệnh do virus cúm gây ra. [2]

Chiết xuất hắc kỷ tử đã được chứng minh có hoạt tính chống lại virus cúm

Bảo vệ sức khỏe tim mạch

Chiết xuất từ ​​quả hắc kỷ tử đã chứng minh tác dụng bảo vệ tim mạch bằng cách làm giảm sự biểu hiện của các enzym gây suy tim và phòng ngừa nguy cơ mắc bệnh tim thiếu máu cục bộ. Đồng thời nó cũng làm giảm tình trạng viêm và phù nề ở các tế bào cơ tim, ngăn ngừa hoại tử. [1]

Hắc kỷ tử làm giảm sản xuất enzyme gây suy tim và làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim mạch

Bảo vệ sức khỏe gan

Anthocyanin trong hắc kỷ tử đã cho thấy tác dụng làm giảm tổn thương gan và ngăn ngừa hoại tử tế bào gan. Chiết xuất quả hắc kỷ tử cũng thể hiện hoạt tính giảm tình trạng viêm ở bệnh gan nhiễm mỡ do chế độ ăn nhiều chất béo và cholesterol. [2]

Anthocyanin trong hắc kỷ tử đã cho thấy tác dụng làm giảm tổn thương gan và ngăn ngừa hoại tử tế bào gan

Ngăn ngừa các bệnh thần kinh

Anthocyanin thu được từ chiết xuất quả hắc kỷ tử có khả năng ngăn ngừa suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ. Đồng thời, chiết xuất này cũng hạn chế sự tổn thương các tế bào hình sao, giảm tình trạng viêm và thoái hóa các tế bào thần kinh, từ đó ngăn chặn tổn thương não và nguy cơ mắc các bệnh Alzheimer, bệnh Parkinson và bệnh đa xơ cứng. [2]

Anthocyanin có trong hắc kỷ tử có khả năng bảo vệ tế bào thần kinh, ngăn ngừa suy giảm trí nhớ và sa sút trí tuệ

Hỗ trợ điều trị ung thư

Nhiều nghiên cứu cho thấy chiết xuất quả hắc kỷ tử làm giảm biểu hiện các gen và protein gây ung thư, từ đó giảm khả năng tăng sinh và xâm lấn của tế bào ung thư.

Ngoài ra, hợp chất polysaccharide có trong hắc kỷ tử cũng góp phần bắt giữ các gốc tự do và thúc đẩy quá trình chết tế bào theo chương trình ở các tế bào bị đột biến do tác nhân gây ung thư. [2]

Chiết xuất quả hắc kỷ tử ngăn chặn khả năng tăng sinh và xâm lấn của tế bào ung thư

Chống lại tổn thương do bức xạ ion

Các hạt bức xạ ion hóa gây ra mối đe dọa lớn đối với sức khỏe con người do khả năng tạo ra các gốc tự do gây tổn thương ADN - nguyên nhân phổ biến gây ung thư.

Các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng chiết xuất quả hắc kỷ tử giúp ngăn ngừa tình trạng giảm cân ở những con chuột bị tiếp xúc với bức xạ, đồng thời kích thích miễn dịch tuyến ức và lá lách của chúng. Kết quả này cho thấy chiết xuất từ ​​quả hắc kỷ tử có thể mang lại một số tác dụng chống lại tổn thương do bức xạ.[2]

Hắc kỷ tử có khả năng bảo vệ ADN khỏi các tổn thương do tia phóng xạ gây ra

Kiểm soát tình trạng mệt mỏi

Chiết xuất quả hắc kỷ tử làm giảm đáng kể tình trạng mệt mỏi do tập thể dục thông qua sự gia tăng enzyme superoxide dismutase và glutathione peroxidase là các enzyme có tác dụng bắt giữ các gốc tự do cùng với khả năng điều hòa các yếu tố gây viêm như LDH, TNF-α, IL-6, IL-1β và IL-2. [2]

Chiết xuất hắc kỷ tử làm giảm tình trạng mệt mỏi dựa trên nhiều cơ chế chống lại quá trình oxy hóa

Hạn chế tình trạng béo phì

Nhiều nghiên cứu cho biết hắc kỷ tử có hoạt tính ức chế hoạt động của các enzyme có vai trò hấp thu chất béo và cholesterol. Nó còn có khả năng ức chế hoạt động của enzyme α-glucosidase, dẫn đến giảm nồng độ đường trong máu. Qua đó ngăn ngừa nguy cơ béo phì và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường. [2]

Hắc kỷ tử có thể ngăn ngừa nguy cơ béo phì và nguy cơ mắc bệnh tiểu đường

Hỗ trợ làm đẹp da

Anthocyanin chiết xuất từ quả hắc kỷ tử có khả năng ức chế enzyme tyrosinase, làm giảm sắc tố da và làm trắng da mà không gây bất kỳ tác dụng phụ nào. Bên cạnh đó, hàm lượng lớn các chất chống oxy hóa mạnh trong hắc kỷ tử giúp làm chậm quá trình lão hóa da, thúc đẩy tăng sinh tế bào, mang lại làn da trắng sáng và khỏe mạnh. [2]

Hắc kỷ tử giúp làm chậm lão hóa da, thúc đẩy tăng sinh tế bào, giúp cho da trắng sáng và khỏe mạnh

Phòng ngừa và điều trị các bệnh về mắt

Việc bổ sung chế độ ăn uống bằng quả kỷ tử khô 15 g mỗi ngày, ước tính chứa 3 mg zeaxanthin, dẫn đến tăng 2,5 lần zeaxanthin trong huyết tương. Zeaxanthin là một carotenoid có nhiều ở hoàng điểm mắt với vai trò hấp thu các bước sóng ngắn gây hại cho mắt, giúp mắt thu nhận hình ảnh sắc nét và bảo vệ mắt khỏi các tác nhân oxy hóa khử khác.

Các nghiên cứu khác đã chứng minh bổ sung sữa hắc kỷ tử vào chế độ ăn uống hằng ngày trong 90 ngày làm tăng zeaxanthin trong huyết tương và cải thiện khả năng chống oxy hóa, cũng như tăng cường hệ thống miễn dịch ở người cao tuổi. Do đó, có thể coi hắc kỷ tử là dược liệu có hiệu quả trong phòng ngừa và điều trị các rối loạn võng mạc. [3]

Hắc kỷ tử chứa nhiều carotenoid và cung cấp zeaxanthin giúp tăng cường sức khỏe đôi mắt

4 Cách sử dụng hắc kỷ tử hiệu quả

Cách pha trà hắc kỷ tử

Cho hắc kỷ tử vào ấm, thêm nước nóng vào để tráng sơ rồi đổ đi. Dùng nước sôi đã để nguội xuống khoảng 60 - 70 độ C châm vào ấm. Chờ khoảng 20 phút, sau đó rót ra ly và thưởng thức.

Bạn có thể ngâm riêng hắc kỷ tử hoặc kết hợp với hoa cúc, long nhãn,... tùy theo sở thích. Thời điểm uống tốt nhất là vào buổi sáng và buổi tối trước khi ngủ.

Trà hắc kỷ tử có màu tím nhạt, vị ngọt thanh, có thể thưởng thức khi ấm hoặc lạnh đều rất ngon. Lưu ý không dùng nước sôi để hãm trà, vì điều này có thể làm mất đi dưỡng chất vốn có của hắc kỷ tử.

Bạn nên uống trà hắc kỷ tử vào buổi sáng và buổi tối trước khi ngủ

Cách ngâm rượu hắc kỷ tử

Cho hắc kỷ tử vào bình, sau đó rót rượu vào từ từ và chậm rãi. Đậy kín nắp bình và ngâm khoảng 20 ngày.

Hắc kỷ tử ngâm rượu sẽ cho ra thành phẩm có màu tím, hương thơm thoang thoảng, dễ chịu và vị ngọt thanh. Khi ngâm rượu, lưu ý không nên sao vàng hắc kỷ tử trước khi ngâm vì nhiệt độ cao có thể phá hủy các dưỡng chất bên trong.

Ngâm rượu là phương pháp có thể bảo quản hắc kỷ tử trong thời gian dài mà vẫn đạt được hiệu quả với sức khỏe

5 Lưu ý khi sử dụng hắc kỷ tử

Tác dụng phụ cần lưu ý của hắc kỷ tử

Hắc kỷ tử là một loại dược liệu không gây độc. Tuy nhiên, một số tác dụng phụ có thể xảy ra nếu tiêu thụ chúng với số lượng lớn.

Các rủi ro khác liên quan đến quả kỷ tử bao gồm ngộ độc alkaloid, các chất hóa học chẳng hạn như thuốc trừ sâu hoặc một số thành phần có thể gây ra phản ứng dị ứng. [3]

Ngoài ra, một số trường hợp tương tác thuốc có thể xảy ra khi sử dụng hắc kỷ tử. Có bằng chứng cho thấy việc sử dụng đồng thời trà, nước ép và rượu vang chiết xuất từ hắc kỷ tử có thể làm tăng tác dụng của các thuốc chống đông đường uống như warfarin. [3]

Cẩn thận khi sử dụng hắc kỷ tử ở những đối tượng bị dị ứng với dược liệu này

Đối tượng không nên sử dụng hắc kỷ tử

Hắc kỷ tử có tính nóng, do vậy nếu sử dụng nhiều sẽ gây nên hiện tượng nóng trong, bốc hỏa.

Để tránh các tác hại của hắc kỷ tử, những đối tượng sau đây không nên sử dụng hắc kỷ tử để tránh làm trầm trọng tình trạng bệnh:

• Người cao huyết áp
• Người bị bệnh như cảm, sốt
• Người mắc tiêu chảy
• Người bị tỳ vị hư hàn.

Một số đối tượng cần tránh không nên sử dụng hắc kỷ tử

6 Những ứng dụng khác của hắc kỷ tử

Gần đây, quả kỷ tử ngày càng được sử dụng phổ biến như một nguyên liệu để sản xuất đồ uống và được thêm vào nhiều loại thực phẩm khác nhau như bánh mì, bánh kẹo, thịt và các sản phẩm từ sữa, giúp tăng cường dinh dưỡng và cải thiện sức khỏe.

• Công nghiệp sản xuất đồ uống: Quả kỷ tử được sử dụng để sản xuất nước ép kỷ tử, trà kỷ tử và các loại đồ uống lên men như nước ép kỷ tử lên men, bia, rượu kỷ tử và đồ uống kombucha.
• Thành phần bảo quản sản phẩm chứa thịt: Chiết xuất kỷ tử đã được kết hợp thành công vào các sản phẩm cá trê và thịt ngựa để cải thiện các đặc tính cảm quan và độ ổn định oxy hóa, giúp kéo dài thời gian bảo quản.
• Trong sản xuất bánh kẹo và bánh mì: Các sản phẩm từ quả kỷ tử, chẳng hạn như mứt hoặc thạch, có tiềm năng chống oxy hóa tốt và được đánh giá cao về cảm quan, màu sắc, độ đặc, hương vị và độ ngọt.
• Thành phần trong các chế phẩm từ sữa: Việc kết hợp quả kỷ tử hoặc chiết xuất của nó vào các sản phẩm từ sữa như sữa chua probiotic hoặc phô mai góp phần làm tăng chất chống oxy hóa trong các sản phẩm này. Quả kỷ tử cũng cải thiện khả năng sống của vi khuẩn sản sinh lactic trong sữa chua. [3]

Hắc kỷ tử được sử dụng như nguyên liệu sản xuất đồ uống, bánh kẹo và các thực phẩm khác

Bài viết trên đã cung cấp cho bạn đọc đầy đủ thông tin về dược liệu hắc kỷ tử, các công dụng của nó và cách sử dụng dược liệu này an toàn, hiệu quả. Bạn có thể bổ sung hắc kỷ tử vào chế độ dinh dưỡng hàng ngày để nhận được nhiều lợi ích cho sức khỏe nhé!