Gãy xương đòn vai: Cách điều trị và sơ cứu hiệu quả

Gãy xương đòn (gãy xương quai xanh) là một chấn thương thường gặp trong đời sống hàng ngày khiến người bệnh đau nhức, hạn chế vận động vùng vai và cánh tay. Cùng tìm hiểu về gãy xương đòn qua bài viết dưới đây nhé!

1Gãy xương đòn là gì?

Xương đòn là gì?

Xương đòn hay xương quai xanh gồm là xương dài có dạng chữ S nằm ở phần ngực trước, nối xương ức và lồng ngực với xương bả vai, cánh tay hai bên.

Xương đòn là nơi bám của các cơ và dây chằng vùng vai và lồng ngực từ đó giúp cơ thể vận động vai, cánh tay linh hoạt hơn cũng như duy trì hình dạng và độ rộng vai cân đối ở hai bên.

Gãy xương đòn là gì?

Gãy xương đòn là sự mất liên tục cấu trúc hoặc vỏ xương đòn gây phù nề, đau đớn và hạn chế vận động.

Gãy xương đòn nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời có thể dẫn đến viêm nhiễm hoặc lành xương sai vị trí gây lệch vai và giảm khả năng cử động của vai. [1]

Gãy xương đòn là tình trạng mất sự liên tục về hình dạng xương đòn

2Nguyên nhân gây gãy xương đòn

• Ngã: có thể gặp trong các trường hợp ngã đập vai hoặc chống tay xuống nền, vật cứng.
• Chấn thương thể thao: thường gặp sau va chạm mạnh như trượt chân hoặc gậy đập vào vai.
• Tai nạn giao thông: đây là nguyên nhân phổ biến gây gãy xương đòn. Tuy nhiên, người bệnh thường kèm theo gãy xương sườn, gãy tay, gãy chân hoặc tổn thương các cơ quan khác tạo nên bệnh cảnh đa chấn thương.
• Tai nạn khi sinh đẻ: gặp ở trẻ sinh thường. Trong các trường hợp thai quá lớn, sinh khó và cần can thiệp sản khoa như kỹ thuật đặt Forceps.

Ngã đập vai xuống sàn có thể gây gãy xương đòn

3Phân loại gãy xương đòn vai

Dựa vào mức độ tổn thương và di lệch mà gãy xương đòn có thể chia thành:

• Gãy xương đòn không di lệch.
• Gãy xương đòn di lệch nhiều.
• Gãy xương hở.
• Gãy xương đòn thành nhiều mảnh nhỏ.

Dựa vào vị trí gãy, gãy xương đòn được chia thành 3 loại:

• Gãy 1/3 trong.
• Gãy 1/3 giữa.
• Gãy 1/3 ngoài.

Trong đó gãy 1/3 giữa xương đòn chiếm tỉ cao nhất.[2]

4Dấu hiệu của bệnh gãy xương đòn

Người bệnh gãy xương đòn thường gặp các triệu chứng sau:

• Sưng nề, bầm tím vùng da quanh xương đòn.
• Có thể nhìn thấy đầu xương đòn nhô lên dưới da và chảy máu nhiều.
• Đau tại vị trí gãy xương đòn dữ dội, đau tăng lên khi cử động vai và cánh tay.
• Nghe thấy tiếng lạo xạo tại điểm gãy xương.
• Hạn chế hoặc không thực hiện được các động tác xoay, dạng vai.

Có thể nhìn thấy đầu xương dưới da ở bệnh nhân gãy xương đòn

5Biến chứng của gãy xương đòn vai

Tổn thương thần kinh và mạch máu

Biến chứng này thường gặp trong trường hợp gãy xương đòn thành nhiều mảnh nhỏ, có sự di lệch nhiều. Các đầu xương gãy có thể đâm thủng hoặc chèn ép thần kinh, mạch máu khiến người bệnh tê bì và cảm giác lạnh ở bàn tay.

Khả năng phục hồi tổn thương kém

Gãy xương đòn mức độ nặng nếu không được điều trị, cố định đúng cách kết hợp với chế độ dinh dưỡng không hợp lý có thể dẫn đến thời gian liền xương kéo dài hoặc thậm chí không liền được xương.

Ngoài ra, ở các tổn thương gãy xương di lệch nhiều, tổn thương mạch máu gây giảm tưới máu cho ổ gãy làm giảm tốc độ hồi phục.

Hình thành can xương lệch

Nếu gãy xương đòn di lệch nhiều, hai đầu xương gãy xếp chồng lên nhau không được điều trị phù hợp có thể dẫn đến liền xương sai vị trí hay can xương lệch. Từ đó dẫn đến biến dạng xương và giảm vận động của khớp vai.

Gãy xương đòn không được điều trị tốt có thể hình thành can xương lệch

6Cách chẩn đoán bệnh

Bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng và đề nghị các cận lâm sàng để chẩn đoán chính xác nhất nguyên nhân gây bệnh, từ đó sẽ có hướng điều trị phù hợp. [3]

• Khám lâm sàng: bệnh nhân nghi ngờ gãy xương đòn sẽ được các bác sĩ thăm khám, đánh giá ổ gãy, kiểm tra mạch và cảm giác vùng bàn tay để phát hiện sớm sự tổn thương vào mạch máu và thần kinh cánh tay.
• Chụp X-quang: bác sĩ sẽ dựa vào phim chụp X-quang ngực thẳng để xác định vị trí, loại gãy và mức độ di lệch của đầu xương để lên phương án cố định phù hợp.
• Chụp cắt lớp vi tính (CT): thường ít được sử dụng với những bệnh nhân gãy xương đòn đơn thuần. Phương pháp này có giá trị để đánh giá tổn thương ở nhiều cơ quan khác trong trường hợp đa chấn thương.
• Siêu âm: bác sĩ có thể chỉ định cho bệnh nhân gãy xương đòn thực hiện siêu âm Doppler động mạch cánh tay để phát hiện tổn thương đứt hoặc dập nát động mạch nếu nghi ngờ.

Chụp X-quang là cận lâm sàng cần thiết giúp chẩn đoán bệnh

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Gãy xương đòn là một bệnh lý ngoại khoa cần được chẩn đoán và cố định sớm để hạn chế các biến chứng dẫn đến giảm vận động ở người bệnh. Do đó, bạn cần đến gặp bác sĩ khi có những dấu hiệu

• Sau chấn thương, ngã hoặc va chạm mạnh vùng vai, ngực hoặc cánh tay.
• Sưng nề kèm theo đau dữ dội vùng xương đòn.
• Giảm khả năng vận động bả vai và cánh tay.

Nơi khám chữa bệnh gãy xương đòn

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Cơ xương khớp, Chấn thương chỉnh hình. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: bệnh viện Chấn thương Chỉnh hình Tp. Hồ Chí Minh, bệnh viện Thống Nhất, bệnh viện Chợ Rẫy.
• Tại Hà Nội: bệnh viện Việt Đức, bệnh viện Quân đội Trung ương 108, bệnh viện E Trung ương.

8Cấp cứu khi bị gãy xương đòn

Khi nghi ngờ có người gãy xương đòn, bạn có thể thực hiện các thao tác cấp cứu tại chỗ như:

• Di chuyển người bệnh: đưa người bệnh đến nơi an toàn, phải giữ nguyên tư thế của bệnh nhân để tránh làm nặng thêm sự di lệch đầu xương gãy.
• Chườm đá: thường sử dụng đá lạnh hoặc nước đá đựng trong túi chườm để làm giảm bớt sự phù nề của tổn thương. Không được để đá tiếp xúc trực tiếp lên da vì có thể gây bỏng lạnh.
• Dùng thuốc giảm đau không kê đơn: như paracetamol với tác dụng điều trị tạm thời, một thời gian triệu chứng đau đớn, khó chịu của người bệnh.
• Liên hệ bác sĩ: sau khi đã ổn định bệnh nhân, bạn cần gọi ngay 115 để nhận được sự hỗ trợ của nhân viên y tế hoặc bệnh viện gần nhất.

Chườm đá giúp giảm bớt sự phù nề, đau nhức tại ổ gãy

9Các cách điều trị gãy xương đòn vai

• Cố định tay bằng băng số 8 hoặc nẹp vải xương đòn: thường áp dụng trong trường hợp gãy xương đòn tại 1 điểm, ít di lệch. Bác sĩ sẽ cho bạn đeo băng số 8 hoặc nẹp vải từ 1 - 2 tháng để ổ gãy tự liền lại.
• Thuốc: bên cạnh các thuốc giảm đau không kê đơn, nếu bạn đau quá nhiều bác sĩ có thể sử dụng các thuốc giảm đau mạnh hơn nhưng có nguy cơ gây nghiện nếu không kiểm soát tốt như fentanyl, morphin.
• Vật lý trị liệu: sau khi cố định được ổ gãy, bác sĩ sẽ hướng dẫn người bệnh tập các bài vật lý trị liệu ở bệnh viện hoặc tại nhà từ sớm để hạn chế cứng khớp và tăng cường hoạt động của cơ thể.
• Phẫu thuật: với những trường hợp gãy xương đòn nặng, di lệch đầu xương lớn thì bác sĩ sẽ cần thực hiện phẫu thuật nẹp vít để ghép và cố định những mảnh xương gãy lại với nhau.

Đeo băng số 8 giúp hỗ trợ cố định xương đòn bị gãy

10Biện pháp phòng ngừa

Để hạn chế gãy xương đòn nói riêng và các chấn thương xương khớp nói chung, bạn cần thực hiện một số biện pháp sau:

• Bảo vệ bản thân khỏi các chấn thương: chấp hành đúng các quy định khi tham gia giao thông, cài dây an toàn khi ngồi trên ô tô hoặc kiểm tra định kỳ các phương tiện và đồ bảo hộ lao động.
• Bổ sung canxi: có thể cung cấp qua các thực phẩm hàng ngày như trứng, sữa, phô mai.
• Tìm hiểu kỹ thuật động tác phù hợp trước khi chơi thể thao: nhằm giúp hạn chế các chấn thương thể thao không đáng có.

Bổ sung canxi hàng ngày giúp xương chắc khỏe, hạn chế gãy xương đòn

Hy vọng bài viết trên đã đem đến những thông tin hữu ích cho bạn về triệu chứng và cách phòng ngừa gãy xương đòn. Hãy chia sẻ bài viết này đến với bạn bè và người thân xung quanh bạn nhé!