Phình động mạch chủ bụng là bệnh lý mạch máu nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được phát hiện, theo dõi và điều trị kịp thời (nhất là với khối phình lớn, dễ vỡ). Cùng tìm hiểu về bệnh phình động mạch chủ bụng qua bài viết dưới đây nhé!
1Phình động mạch chủ bụng là gì?
Động mạch chủ xuất phát từ tim để đưa máu đi khắp cơ thể. Bình thường, động mạch chủ bụng có đường kính khoảng 2cm, nằm trong ổ bụng và chạy dọc theo phía bên trái của cột sống. Động mạch chủ bụng giúp cung cấp máu đến các cơ quan trong ổ bụng và toàn bộ phần chi dưới.
Phình động mạch chủ bụng được định nghĩa là sự gia tăng đường kính của động mạch trên 3cm hoặc lớn hơn 50% so với đường kính thông thường. Các đoạn phình động mạch chủ có hình ảnh giãn rộng, mất sự song song giữa hai bên thành mạch.[1]
Phình động mạch chủ bụng được đặc trưng bởi sự gia tăng đường kính của động mạch
2Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ
Nguyên nhân của phình động mạch chủ bụng
Bệnh phình động mạch chủ có liên quan mật thiết đến các yếu tố làm tổn thương, mất sự đàn hồi của thành mạch:[2]
- Xơ vữa động mạch: do sự lắng đọng của chất béo xấu LDL-C tại thành động mạch gây ra xơ cứng, mất đàn hồi, giảm sức bền thành mạch và hình thành túi phình.
- Bệnh tăng huyết áp: do áp lực dòng máu trong động mạch quá cao, tác động liên tục làm cấu trúc thành mạch suy giảm, yếu dần dẫn đến phình động mạch chủ bụng.
- Viêm mạch máu: có thể do vi khuẩn, virus hoặc các bệnh lý tự miễn dịch gây ra tổn thương lớp nội mô và cơ trơn mạch máu khiến giảm độ đàn hồi.
- Chấn thương: một số chấn thương, đụng giập vào vùng bụng có thể gây rách lớp nội mô của động mạch chủ khiến máu thoát ra dưới lớp thanh mạc dẫn đến phình động mạch.
Yếu tố nguy cơ của phình động mạch chủ bụng
Phình động mạch chủ bụng có thể gặp ở mọi đối tượng và đang gây ảnh hưởng đến khoảng 0,5 - 2% người dân ở nước ta. Một số yếu tố nguy cơ dẫn đến hình thành khối phình động mạch chủ bụng gồm:[3]
- Hút thuốc lá: sử dụng thuốc lá lâu năm là căn nguyên dẫn đến tăng huyết áp, bệnh lý hô hấp cũng như làm mất tính đàn hồi, yếu cơ trơn thành mạch. Người bệnh hút thuốc lá càng lâu năm thì nguy cơ phình động mạch chủ càng cao.
- Tuổi tác: bệnh thường gặp ở người lớn hơn 65 tuổi do cơ thể lão hóa dẫn đến thành mạch yếu, dễ xuất hiện túi phình.
- Giới tính: tỷ lệ mắc phình động mạch chủ ở nam giới có thể cao gấp 3 lần nữ giới.
- Tiền sử gia đình: bạn sẽ có nguy cơ mắc phình động mạch chủ bụng cao hơn nếu có người thân đã phát hiện và đang điều trị bệnh lý này.
- Bệnh mạn tính: người bệnh đái tháo đường, rối loạn chuyển hóa lipid hoặc béo phì sẽ dễ bị phình động mạch chủ bụng hơn so với người bình thường.
3Phân loại phình động mạch chủ bụng
Để tạo điều kiện thuận lợi cho chẩn đoán và điều trị, phình động mạch chủ bụng được phân loại theo nhiều cách khác nhau, trong đó có 2 cách sau thường được sử dụng:[4]
Theo hình dạng phình động mạch:
- Hình thoi: thành động mạch bị yếu đồng đều về các phía và hình thành khối phình tương xứng hai bên.
- Hình túi: xảy ra khi thành động mạch chủ yếu tại một điểm và liên tục chịu áp lực cao từ dòng máu.
- Phình dạng bóc tách: thường xảy ra khi có sự tổn thương 1 phần lớp nội mạc động mạch khiến dòng máu chảy ra dưới thanh mạc tại bên có tổn thương.
Theo cấu tạo khối phình:
- Phình thật: do sự tổn thương tại các lớp cấu trúc của mạch máu khiến động mạch giãn rộng.
- Phình giả: thường gặp sau những chấn thương đụng giập mạch máu với bản chất khối phình là lớp máu tụ quanh thành động mạch, chưa ảnh hưởng đến cấu trúc giải phẫu mạch bình thường.
4Triệu chứng của phình động mạch chủ bụng
Đa số bệnh nhân phình động mạch chủ bụng giai đoạn đầu khi chưa có biến chứng thường không có hoặc rất ít những triệu chứng điển hình mà chủ yếu phát hiện bệnh thông qua khám sức khỏe thường quy. Một số dấu hiệu có thể gợi ý đến bệnh gồm:[5]
- Tê bì hai chân, đau chân kéo dài.
- Đau bụng.
- Cảm giác đau vùng bụng lan sau lưng
- Cảm giác có tiếng tim đập từ ổ bụng.
- Sờ thấy khối có nhịp đập trong bụng.
5Biến chứng của phình động mạch chủ bụng
Phình động mạch chủ bụng nếu không được kiểm soát và chữa trị tốt có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, đe dọa tính mạng:
- Vỡ khối phình động mạch chủ bụng: gây chảy máu ồ ạt vào ổ bụng, mất máu cấp với các triệu chứng cấp cứu như da mặt xanh xao, tay chân lạnh, hoa mắt chóng mặt hoặc ngất xỉu, mạch nhỏ và yếu, đau bụng dữ dội,…
- Tắc nghẽn mạch máu: máu trong khối phình động mạch chủ không được lưu thông có thể tạo thành các cục máu đông nhỏ, di chuyển đến các cơ quan khác gây tai biến mạch máu não, nhồi máu cơ tim,…
6Cách chẩn đoán phình động mạch chủ bụng
Các bác sĩ có thể phát hiện bệnh phình động mạch chủ bụng có thể thông qua các biện pháp thăm khám và các xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh hỗ trợ.
Thăm khám lâm sàng
Các dấu hiệu của phình động mạch chủ bụng mà bệnh nhân có thể tự phát hiện là rất mơ hồ. Do đó, bác sĩ sẽ phải thăm khám ổ bụng, tim mạch và toàn thân cẩn thận để đưa ra chẩn đoán:
- Hỏi tiền sử mắc bệnh của gia đình và bản thân.
- Đo huyết áp, nghe tim để đánh giá chức năng hệ tim mạch.
- Sờ và nghe bụng nhằm phát hiện khối phình.
Xét nghiệm
Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh hoặc xét nghiệm bổ sung là rất cần thiết giúp chẩn đoán phình động mạch chủ bụng ở giai đoạn sớm, chưa có triệu chứng lâm sàng rõ ràng:
- Siêu âm ổ bụng: có thể đánh giá được kích thước, vị trí khối phình.
- Chụp cắt lớp vi tính ổ bụng: giúp chẩn đoán, phân độ và đưa ra phương pháp theo dõi và điều trị phình động mạch chủ.
- Sinh hóa máu: nhằm xác định nồng độ LDL-C, HDL-C và cholesterol có liên quan đến cơ chế hình thành bệnh.
- Tổng phân tích tế bào máu: giúp đánh giá mức độ mất máu đối với bệnh nhân vỡ khối phình động mạch chủ bụng.
Siêu âm ổ bụng có thể giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh
7Khi nào cần gặp bác sĩ
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Người bệnh phình động mạch chủ giai đoạn sớm chỉ cần theo dõi bệnh thường xuyên tuy nhiên bạn nên đến gặp bác sĩ sớm khi có các biểu hiện biến chứng của bệnh như:
- Đau đột ngột, dữ dội ở bụng, lưng.
- Khó thở, chóng mặt.
- Da tái nhợt, tay chân lạnh.
- Mạch đập yếu.
Nơi khám chữa phình động mạch chủ bụng
Nếu các các triệu chứng nghi ngờ của bệnh phình động mạch chủ bụng, bạn có thể đến khám tại các phòng khám chuyên khoa Nội hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương.
Ngoài ra, có thể tham một số bệnh viện uy tín, nổi tiếng dưới đây:
- Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh,…
- Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Hữu nghị Việt Đức, Bệnh viện E Trung ương,…
8Các liệu pháp điều trị phình động mạch chủ bụng
Tùy theo kích thước, phân loại và các biến chứng có thể xảy ra của khối phình động mạch chủ bụng mà bác sĩ sẽ đưa ra các phương án điều trị khác nhau cho từng bệnh nhân cụ thể:
- Theo dõi thường xuyên: thường áp dụng với khối phình có đường kính dưới 5cm, diễn biến chậm. Bệnh nhân có thể siêu âm ổ bụng từ 3 - 6 tháng/lần để đánh giá mức độ bệnh.
- Thay đổi chế độ sống: người bệnh nên ngừng hút thuốc lá, giảm uống rượu bia, ăn các đồ ăn dầu mỡ và tăng cường tham gia các hoạt động thể thao,…
- Điều trị các bệnh mạn tính đang mắc: bao gồm việc sử dụng thuốc hạ huyết áp, giảm lipid máu hoặc thuốc trị đái tháo đường để tránh làm bệnh nặng hơn.
- Phẫu thuật: áp dụng với những khối phình có kích thước lớn trên 5cm hoặc có nguy cơ vỡ gây đe dọa tính mạng bệnh nhân.
9Biện pháp phòng ngừa phình động mạch chủ bụng
Phình động mạch chủ bụng dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm cho người bệnh. Tuy nhiên, bạn có thể phòng ngừa bệnh bằng việc thực hiện một số biện pháp sau đây:
- Xây dựng chế độ ăn uống giàu chất xơ, vitamin từ rau xanh, hoa quả nhằm giúp kiểm soát mỡ máu, đường huyết.
- Tích cực tham gia các hoạt động thể dục thể thao, tăng cường sức khỏe.
- Giảm cân khoa học đối với người thừa cân, béo phì.
- Không sử dụng rượu bia, thuốc lá hoặc các chất kích thích khác.
- Khám sức khỏe định kỳ hàng năm để kịp thời phát hiện bệnh sớm.
Ăn nhiều chất xơ, rau xanh giúp hạn chế nguy cơ mắc bệnh
Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn có thêm những kiến thức bổ ích về biểu hiện, biến chứng, cách điều trị và phòng ngừa bệnh phình động mạch chủ bụng. Hãy chia sẻ thông tin này đến với những bạn bè và người thân của bạn nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
