Rối loạn thách thức chống đối (ODD): Nguyên nhân và cách điều trị

Trẻ mắc rối loạn thách thức chống đối (ODD) thường có những biểu hiện tiêu cực, nóng giận và thách thức. Cùng tham khảo bài viết sau đây để biết nguyên nhân và cách điều trị của chứng ODD nhé!

1Rối loạn thách thức chống đối (ODD) là gì?

Rối loạn thách thức chống đối (ODD) là một loại rối loạn hành vi được chẩn đoán chủ yếu ở trẻ em. Hành vi của những trẻ mắc ODD thường ảnh hưởng và gây phiền toái đối với mọi người xung quanh. [1]

Đôi khi rất khó phân biệt giữa trẻ có ý chí mạnh mẽ hoặc dễ xúc động với trẻ mắc chứng rối loạn thách thức chống đối.

Rối loạn thách thức chống đối thường gặp ở trẻ em

2Nguyên nhân

Hiện nay, các bác sĩ và chuyên gia chưa thể xác định được nguyên nhân cụ thể gây rối loạn thách thức chống đối (ODD). Tuy nhiên, có một số yếu tố đã được công nhận có liên quan đến chứng bệnh này:

Do di truyền

Những trẻ mắc rối loạn thách thức chống đối có thể có các thành viên trong gia đình mắc các rối loạn về tâm thần như rối loạn lo âu, rối loạn cảm xúc, rối loạn nhân cách...

Hơn nữa, nhiều trẻ mắc ODD cũng có thể mắc phải những rối loạn sức khỏe tâm thần khác như rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD), trầm cảm hoặc rối loạn lo âu. Điều này cho thấy các tình trạng rối loạn sức khỏe tâm thần có mối liên quan với nhau. [2]

Đặc điểm tính cách

Rối loạn thách thức chống đối có thể liên quan đến những chất dẫn truyền thần kinh trong não, có chức năng giúp các tế bào truyền đạt thông tin với nhau và hình thành tính cách của trẻ. Sự mất cân bằng hoặc bất thường trong hoạt động của các chất này dẫn đến các sai lệch dẫn truyền thông tin gây nên các thay đổi hành vi, tính cách.

Môi trường sống

Cuộc sống gia đình không hạnh phúc, bị ngược đãi hoặc cách nuôi dạy của ba mẹ không phù hợp có thể là yếu tố góp phần khiến trẻ mắc ODD. Ngoài ra, những trẻ bị bạn bè cô lập, kỳ thị cũng có thể dẫn đến tâm lý chống đối.

Các mối quan hệ xã hội như hàng xóm bạo lực, sự thiếu thốn về kinh tế hoặc môi trường sống xung quanh không lành mạnh, nhiều tệ nạn có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Gia đình không hòa thuận có thể ảnh hưởng đến sự phát triển tính cách của trẻ

Một số yếu tố nguy cơ

• Khả năng tự điều chỉnh hành vi của trẻ kém.
• Trẻ mắc các rối loạn cảm xúc hoặc lo âu.
• Khả năng ngôn ngữ và giao tiếp của trẻ kém.
• Trẻ có nhận thức lệch lạc và méo mó.

3Dấu hiệu

Tức giận và cáu kỉnh

Trẻ mắc chứng ODD thường bị mất bình tĩnh, có xu hướng nhạy cảm hơn và dễ nổi nóng với người khác. Trẻ thường xuyên tức giận và luôn cảm thấy khó chịu với mọi thứ xung quanh.

Tranh luận và thách thức

Trẻ thường xuyên tranh luận với người lớn, đôi khi chủ động thách thức hoặc từ chối những yêu cầu mà người lớn đặt ra cho chúng. Trẻ thường làm phiền những người xung quanh. Những trẻ mắc ODD có xu hướng đổ lỗi thay vì nhận lỗi đối với những hành vi sai trái mà chúng làm.

Trẻ mắc ODD thường xuyên tranh luận với người lớn

Dễ tổn thương và trả thù người khác

Trẻ mắc ODD thường không kiềm chế được cảm xúc và nói những lời ác ý khi chúng cảm thấy khó chịu. Những trẻ này thường có xu hướng trả thù hoặc cố gắng làm tổn thương cảm xúc của mọi người xung quanh.

4Biến chứng nguy hiểm

Trẻ mắc ODD thường gặp rắc rối với chính gia đình, bạn bè hoặc các mối quan hệ khác trong xã hội từ đó có thể dẫn đến các hậu quả như:

• Ảnh hưởng đến việc học tập dẫn đến kết quả kém.
• Hành vi chống đối xã hội.
• Có thể gây ra những hành vi vi phạm pháp luật.
• Có thể xảy ra xung đột với những người xung quanh.
• Có thể xuất hiện ý nghĩ hoặc hành vi tự sát. [3]

Rối loạn thách thức chống đối có thể dẫn đến ý tưởng tự sát ở trẻ

5Cách chẩn đoán

Khám lâm sàng

Lâm sàng trẻ mắc hội chứng ODD có thể có các biểu hiện:

• Thường xuyên mất bình tĩnh.
• Tranh cãi với người lớn.
• Thường không nghe lời, luôn thắc mắc tại sao phải thực hiện những yêu cầu của người lớn và từ chối thực hiện những quy tắc.
• Đổ lỗi cho người khác về hành vi sai trái của chính mình.
• Dễ tức giận và bực mình.
• Tâm lý thù oán.
• Cố ý làm phiền người khác.

Trẻ mắc ODD thường gây phiền toái cho mọi người

Phân biệt (ODD) với các rối loạn tâm thần khác

Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) không được điều trị sẽ có các triệu chứng rất giống với rối loạn thách thức chống đối. Nếu được can thiệp đầy đủ, triệu chứng ADHD sẽ được thuyên giảm hoặc cải thiện chức năng chứ không hẳn biến mất, mặc dù có một số nghiên cứu đã báo cáo rằng khoảng 9% trẻ mắc ADHD dường như đã vượt qua rối loạn này khi trưởng thành, nhưng đây cũng chỉ là số ít. [4]

Rối loạn khí sắc: được phân biệt với rối loạn thách thức chống đối bởi triệu chứng mất khoái cảm và các triệu chứng liên quan đến vấn đề về thần kinh thực vật như rối loạn giấc ngủ, thèm ăn bất thường... Những triệu chứng này thường bị bỏ quên ở trẻ em.

Rối loạn lo âu và rối loạn ám ảnh cưỡng chế: trong hai hội chứng này, các biểu hiện chống đối xuất hiện khi trẻ lo lắng quá mức hoặc khi bị ngăn cản thực hiện hành vi của bản thân.

6Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Cần đưa trẻ đến gặp bác sĩ ngay khi trẻ có các biểu hiện sau:

• Trẻ cảm thấy lo lắng, sợ hãi hoặc tức giận quá mức đối với chính bản thân hoặc người khác.
• Trẻ thường cảm thấy mất kiểm soát.
• Trẻ nghe thấy hoặc nhìn thấy những thứ mà mà người khác không nghe hay nhìn thấy.
• Trẻ mất ngủ hoặc nhịn ăn trong 3 ngày liên tiếp. [1]
• Trẻ có những cư xử khác thường đối với bạn bè, thầy cô và mọi người xung quanh khiến họ cảm thấy khó chịu đến mức quan ngại và cho rằng trẻ cần tìm đến sự trợ giúp chuyên môn.

Nơi khám chữa ODD

Bạn nên đưa trẻ đến khoa tâm lý - tâm thần để được các bác sĩ tư vấn, đồng thời tìm ra nguyên nhân trẻ mắc ODD để có phương hướng điều trị kịp thời. Dưới đây là danh sách một số địa chỉ khám chữa ODD mà bạn có thể tham khảo:

• Tp. HCM: Bệnh viện Nhi Đồng 1, Bệnh viện Nhi đồng 2, Bệnh viện Tâm Thần Tp. HCM...
• Hà Nội: Bệnh viện Nhi Trung Ương, Bệnh viện Bạch Mai, Viện Sức khỏe Tâm thần Quốc gia...

7Các phương pháp chữa bệnh ODD

Tâm lý trị liệu

Tâm lý trị liệu sẽ bao gồm trị liệu nhận thức hành vi, can thiệp gia đình và trị liệu tâm lý cá nhân nhằm mục đích hướng dẫn trẻ phát triển các kỹ năng giải quyết vấn đề hiệu quả hơn, đồng thời giúp trẻ biết cách cách kiểm soát hành vi của mình. Can thiệp gia đình giúp trẻ cải thiện các mối quan hệ trong gia đình đồng thời hướng dẫn ba mẹ cách thay đổi hành vi của con mình một cách tích cực. [5]

Sử dụng thuốc

Hiện nay chưa có loại thuốc nào được phê duyệt dùng để chuyên điều trị chứng ODD, nhưng đôi khi bác sĩ có thể sử dụng một số thuốc nhằm làm giảm các triệu chứng của trẻ.

Một số trường hợp trẻ được chỉ định sử dụng các loại thuốc để điều trị rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD) hoặc trầm cảm nếu nghi ngờ chúng có thể cũng đang mắc hai hội chứng này.

Một số biện pháp hỗ trợ

Ngoài những phương pháp trên, cách chăm sóc trẻ cũng là một phần quan trọng để trẻ có thể thoát khỏi ODD. Trong đó, môi trường gia đình và xung quanh trẻ sẽ là yếu tố góp phần quan trọng trong việc chữa bệnh cho trẻ.

Cha mẹ sẽ giúp trẻ thay đổi suy nghĩ về những việc đúng sai, từ đó hướng trẻ đến trẻ đến những hành vi tích cực. Bên cạnh đó, cha mẹ nên có những hình phạt và phần thưởng một cách nhất quán để khuyến khích trẻ làm điều đúng, răn đe khi con chống đối, quấy phá.

8Cách chăm sóc con mắc ODD

Trẻ mắc ODD cần nhận được sự quan tâm và chăm sóc của mọi người xung quanh. Những việc có thể làm để chăm sóc trẻ như:

• Thường xuyên khen ngợi con: khuyến khích những hành vi tốt và cụ thể của trẻ. Hãy bên cạnh động viên và khen ngợi mỗi khi con thực hiện những hành vi tốt hoặc khi con điều chỉnh được hành vi không tốt của mình.
• Tránh các hình ảnh đấu tranh, bạo lực: những hình ảnh đấu tranh, bạo lực sẽ ảnh hưởng đến khả năng suy nghĩ và hình thành tư duy của trẻ. Chúng sẽ làm cho trẻ trở nên tiêu cực và thô lỗ hơn.
• Dành thời gian với con: hãy ở cùng con nhiều hơn để con cảm nhận được tình yêu thương của gia đình. Điều này có thể giúp con không cảm thấy chỉ có một mình mà lúc nào cũng sẽ có gia đình bên cạnh.
• Giao nhiệm vụ để con cùng làm việc với gia đình: những công việc chung sẽ giúp trẻ gắn kết với mọi người xung quanh. Hãy bắt đầu từ những nhiệm vụ dễ nhất, sau đó tăng dần độ khó để trẻ cảm thấy vui vẻ và không thấy chán nản khi không hoàn thành nhiệm vụ. Hãy thực hiện cùng trẻ và có một sự hướng dẫn rõ ràng với những nhiệm vụ được giao để trẻ có thể dễ dàng làm theo.

Làm việc nhà cùng gia đình giúp trẻ hòa nhập hơn với mọi người

Bài viết đã cung cấp những thông tin cơ bản nhất về chứng rối loạn thách thức chống đối (ODD). Nếu cảm thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ đến mọi người xung quanh để cùng cập nhật những thông tin sức khỏe.