Gãy cột sống: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Gãy đốt sống thắt lưng thường do loãng xương hay các chấn thương nghiêm trọng như trong cuộc sống sinh hoạt. Đây là tình trạng rất nguy hiểm vì có khả năng gây mất khả năng vận động của người bệnh nếu ảnh hưởng đến tủy sống. Hãy tìm hiểu về mức độ nguy hiểm và cách điều trị qua bài viết này nhé!

1 Gãy đốt sống lưng là gì?

Cột sống của con người có chức năng giúp chống đỡ trọng lực cơ thể, kết nối các xương khác lại với nhau và bảo vệ tủy sống - bộ phận của hệ thần kinh trung ương chi phối mọi cử động của cơ thể.

Một cột sống bình thường có từ 32 tới 34 đốt sống gồm 7 đốt sống cổ, 12 đốt sống ngực, 5 đốt sống thắt lưng và 5 đốt xương cùng và xương cụt.

Gãy đốt sống thắt lưng là tình trạng gãy một hay nhiều đốt trong số 5 đốt sống thắt lưng, các đốt được kí hiệu theo thứ tự lần lượt từ L1 đến L5. Gãy xương đốt sống do xương yếu có xu hướng xảy ra ở phần lưng dưới vì những đốt sống đó chịu phần lớn trọng lượng cơ thể.

Gãy đốt sống thường do loãng xương và chấn thương như té ngã, chấn thương khi chơi thể thao hoặc tai nạn giao thông.

Hầu hết các trường hợp gãy xương cột sống sẽ không cần phẫu thuật, nhưng bệnh nhân vẫn cần phải đeo nẹp trong vài tháng. Tuy nhiên, gãy xương cột sống thắt lưng nghiêm trọng thì sẽ cần phải được phẫu thuật để tránh di chứng.[1]

Các loại gãy xương cột sống phổ biến nhất bao gồm: [2]

• Gãy đốt sống kiểu gập (Flexion Fracture): Bao gồm 2 loại là gãy xương nén (vết gãy nứt nằm ở phần trước thân đốt sống, khiến cột sống nghiêng về phía trước) và gãy xương theo trục (vết gãy nằm ở cả mặt trước và sau của đốt sống, chỗ gãy tách thành nhiều vụn xương)
• Gãy đốt sống kiểu ngửa (Extension Fracture): Vết gãy xảy ra lan sâu làm đốt sống phân thành những mảnh khác nhau và lệch ra xa nhau so với bình thường.
• Gãy đốt sống kiểu xoay (Rotation Fracture): Bao gồm gãy xương ngang (đốt sống bị gãy xoay hoặc uốn cong sang một bên) và gãy xương trật khớp (gãy xương kèm tình trạng mô mềm hay khớp xương bị lệch ra khỏi vị trí, chấn thương này thường rất nguy hiểm vì tỷ lệ gây chèn ép tủy sống cao).

Có 3 loại gãy xương cột sống phổ biến nhất

2 Nguyên nhân của gãy đốt sống lưng

Nguyên nhân thường thấy gây gãy cột sống thắt lưng bao gồm:

• Loãng xương: Loãng xương làm cho xương mất mật độ canxi và khả năng chống đỡ cơ thể theo thời gian. Xương trở nên dễ bị tổn thương hơn và làm tăng nguy cơ gãy xương.
• Chấn thương: Chấn thương gây áp lực lớn lên xương ở cột sống. Một lực mạnh đột ngột tác động lên cơ thể như tai nạn giao thông hoặc chấn thương thể thao có thể gây ra gãy xương cột sống.
• Khối u cột sống: Hầu hết các khối u cột sống là do ung thư di căn - ung thư đã lan từ một khu vực khác trên cơ thể đến cột sống. Ví dụ như ung thư máu, ung thư gan, ung thư phổi ác tính đều rất dễ di căn đến xương.

Loãng xương là nguyên nhân phổ biến của gãy đốt sống thắt lưng

3Yếu tố nguy cơ của chấn thương gãy đốt sống lưng

Mặc dù chấn thương có thể gây gãy xương đốt sống thắt lưng bất ngờ, nhưng có một số yếu tố nguy cơ cũng làm xương dễ bị gãy xương hơn bao gồm:

• Tuổi tác càng cao thì nguy cơ gãy xương và loãng xương cao hơn lúc trẻ.
• Nữ giới có nguy cơ bị gãy đốt sống thắt lưng cao hơn nam giới.
• Rối loạn nội tiết tố.
• Chế độ ăn ít canxi.
• Sử dụng các loại thuốc kháng viêm steroid lâu dài.
• Bệnh thoái hóa cột sống thắt lưng.
• Các khối u xương, có nguồn gốc từ xương hoặc di căn từ một khối u khác.
• Khối u ảnh hưởng đến tủy sống.
• Nhiễm trùng ảnh hưởng đến đốt sống và đĩa đệm.

Nữ giới có nguy cơ bị gãy đốt sống thắt lưng cao hơn nam giới.

4 Dấu hiệu gãy đốt sống lưng

Nếu bị gãy xương đốt sống dạng nén vì tình trạng loãng xương, người bệnh có thể không cảm thấy bất cứ triệu chứng nào hoặc dấu hiệu rât mơ hồ. Gãy xương trong trường hợp này chỉ có thể phát hiện ra bằng các kỹ thuật hình ảnh như X- quang.

Nhưng nếu bị gãy đốt sống thắt lưng do chấn thương như ngã mạnh hay tai nạn giao thông thì các dấu hiệu của gãy xương có thể bao gồm:

• Đau lưng dữ dội, cảm giác đau càng tăng cao khi người bệnh đi bộ hoặc di chuyển cơ thể.
• Sưng đỏ quanh khu vực đốt sống bị gãy.
• Thay đổi tư thể như cả người gập xuống như bị gù vì cột sống bị tổn thương không còn đủ sức chống đỡ cơ thể.
• Ngứa ran hay tê ở lưng lan xuống tay chân, vì chỗ gãy chèn ép các dây thần kinh gây ra cảm giác ngứa hay tê.
• Giảm chiều cao: Một số trường hợp bị gãy xương sẽ bị thấp đi tầm 1 tới 3 cm theo thời gian.
• Mất cảm giác từ phần đốt xương bị gãy trở xuống vì vết thương có thể đã ảnh hưởng đến tủy sống và dây thần kinh.
• Rối loạn chức năng ruột hay bàng quang vì bị ảnh hưởng tủy sống và dây thần kinh.

Gãy đốt sống thắt lưng sẽ có dấu hiệu đau lưng dữ dội

5 Biến chứng gãy đốt sống lưng

Các biến chứng liên quan đến gãy xương cột sống thắt lưng bao gồm:

• Các cục máu đông ở xương chậu và chân có thể phát triển khi nằm trên giường trong thời gian dài vì gãy xương.
• Thuyên tắc phổi vì các cục máu đông vỡ ra và di chuyển đến phổi
• Viêm phổi.
• Nhiễm trùng huyết.
• Rò rỉ dịch tủy sống.
• Bị liệt từ phần đốt sống bị gãy trở xuống.

Gãy đốt sống thắt lưng sẽ gây biến chứng cục máu đông ở xương chậu

6 Chẩn đoán gãy đốt sống lưng

Ổn định khẩn cấp

Khi bị gãy cột sống thắt lưng, điều đầu tiên là phản ổn định cột sống khẩn cấp nhằm không làm cho vết thương nặng thêm, thuận tiện cho việc di chuyển bệnh nhân đến các khu chẩn đoán hình ảnh để chẩn đoán được chính xác tình trạng tổn thương.

Tại hiện trường, người sơ cứu cho bệnh nhân trước tiên sẽ kiểm tra các dấu hiệu sinh tồn của bệnh nhân, bao gồm ý thức, khả năng thở và nhịp tim. Sau khi các dấu hiệu sinh tồn ổn định thì sẽ đánh giá các vết thương chảy máu và xương có bị biến dạng hay không.

Bệnh nhân bị gãy đốt sống cần được bất động cột sống bằng cách nằm yên, tiến hành cố định cột sống bằng nẹp hay thanh gỗ được quấn sang 2 bên cột sống. Ngoài ra, nên cho người bệnh nằm trên một ván ép để thuận tiện di chuyển.

Khám lâm sàng

Sau khi ổn định khẩn cấp, bác sĩ sẽ bắt đầu khám lâm sàng bằng cách hỏi và quan sát các dấu hiệu của gãy đốt sống ở thắt lưng.

Bác sĩ sẽ hỏi người bệnh hoặc người giám hộ về tiền sử loãng xương, khối u ác tính hay có bị va đập mạnh ở đâu không. Bên cạnh đó, bác sĩ sẽ xem xét tình trạng đau lưng, vùng da bị sưng đỏ quanh vết thương cũng như tư thế của cơ thể để xác định tình trạng cột sống.

Bác sĩ sẽ đánh giá tình trạng thần kinh của bệnh nhân. Điều này bao gồm việc kiểm tra khả năng di chuyển, khả năng cảm nhận vị trí ở tay và chân. Kiểm tra phản xạ này để giúp xác định xem có bị tổn thương ở tủy sống hoặc dây thần kinh riêng lẻ hay không.

Bác sĩ cũng có thể kiểm tra trương lực của cơ hậu môn và xác định xem bệnh nhân có thể đi tiểu ra ngoài có kiểm soát hay không. Nếu chức năng ruột và bàng quang không hoạt động như bình thường có thể cho thấy đã có chấn thương ở tủy sống.

Các phương pháp cận lâm sàng

Sau khi khám sức khỏe, bạn có thể sẽ cần ít nhất một xét nghiệm hình ảnh để bác sĩ xác định rõ mức độ nghiêm trọng của tổn thương.

• Chụp X - quang: Chụp X - quang cột sống để xác định phần nào của cột sống bị gãy và cho thấy xương của bạn bị lệch như thế nào.
• Chụp cộng hưởng từ: Để kiểm tra xem chỗ gãy có gây tổn thương các đĩa đệm, phần mềm và đặc biệt là tủy sống.
• Chụp cắt lớp vi tính: Chỉ cần khi vết thương nghiêm trọng cần phải phẫu thuật.
• Kiểm tra đo mật độ xương: Để biết được tình trạng gãy xương có phải bị loãng xương hay không. [2]

Phân loại mức độ gãy xương

Phân loại mức độ gãy xương thường sử dụng phân loại Frankel để đánh giá những tổn thương ở tủy sống và khả năng vận động, cảm giác và phản xạ của bệnh nhân. Có 5 phân độ như sau:

• Độ I: Mất hoàn toàn cảm giác hay khả năng vận động ở đoạn xương cùng cụt S4-S5.
• Độ II: Không mất cảm giác nhưng không thể vận động từ đoạn bị tổn thương trở xuống.
• Độ III: Còn cảm giác và còn khả năng vận động một chút (khoảng 50% các cơ vận động chính không hoạt động).
• Độ IV: Còn cảm giác và còn khả năng vận động một chút (dưới 50% các cơ vận động chính không hoạt động).
• Độ V: Cảm giác và vận động vẫn bình thường.

Xét nghiệm hình ảnh để bác sĩ xác định rõ vị trí và mức độ nghiêm trọng của tổn thương.

7 Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Hãy đến gặp bác sĩ để kiểm tra tình trạng của cột sống ngay khi bạn gặp phải các dấu hiệu của việc bị gãy đốt sống lưng bao gồm:

• Đau lưng dữ dội.
• Sưng tấy tại vùng da lưng.
• Bị thay đổi chiều cao hay cột sống bị biến dạng bất thường.
• Gặp chấn thương do va đập mạnh vào lưng.

Địa chỉ khám bệnh uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Cơ xương khớp, Chấn thương chỉnh hình. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chấn thương chỉnh hình TPHCM, bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

8 Điều trị gãy đốt sống lưng

Gãy đốt sống kiểu gập (Flexion Fracture)

Điều trị không phẫu thuật: Hầu hết các chấn thương do gập bao gồm gãy vững và gãy xương do loãng xương có thể được điều trị bằng nẹp trong 6 đến 12 tuần.

Bằng cách từ từ tập vận động nhẹ nhàng và thực hiện các bài tập phục hồi chức năng, hầu hết bệnh nhân đều tránh được các vấn đề sau chấn thương.

Điều trị phẫu thuật: Phẫu thuật thường được yêu cầu đối với các trường hợp gãy xương không vững có:

• Gãy thành quá nhiều mảnh xương nhỏ.
• Mất chiều cao thân đốt sống nghiêm trọng.
• Biến dạng cơ thể nặng: Cúi về phía trước quá mức hoặc gù đến nỗi tạo góc ở vị trí chấn thương.
• Tổn thương thần kinh đáng kể do các bộ phận của thân đốt sống hoặc đĩa đệm chèn ép tủy sống.
• Tổn thương dây chằng khiến cột sống không ổn định.

Gãy đốt sống kiểu ngửa (Extension Fracture)

Việc điều trị chấn thương kéo dài sẽ phụ thuộc vào:

• Nơi cột sống bị gãy.
• Liệu các xương có thể lành và khớp lại với nhau hay không thông qua cách sử dụng nẹp hoặc bó bột thông thường.

Điều trị không phẫu thuật: Gãy xương kiểu ngửa chỉ xảy ra ở thân đốt sống thường có thể được điều trị mà không cần phẫu thuật. Những vết gãy này cần được theo dõi chặt chẽ trong khi bệnh nhân đeo nẹp hoặc bó bột trong 12 tuần.

Điều trị phẫu thuật: Phẫu thuật thường là cần thiết nếu có chấn thương ở dây chằng nằm sau cột sống và khi xương gãy xuyên qua đĩa đệm cột sống để cố định xương gãy.

Gãy đốt sống kiểu xoay (Rotation Fracture)

Điều trị không phẫu thuật: Chủ yếu được áp dụng cho gãy đốt sống theo chiều ngang. Vết thương được cố định bằng kẹp và điều chỉnh độ lệch thừ từ trong 12 tuần.

Điều trị phẫu thuật: Gãy xương trật khớp thắt lưng là do chấn thương ở cường độ rất cao sẽ cần được phẫu thuật để đảm bảo được tính mạng của người bệnh.

Vật lý trị liệu

Mục đích của việc quản lý vật lý trị liệu ở bệnh nhân gãy cột sống thắt lưng là giảm đau, tăng khả năng vận động và ngăn ngừa những tái phát trong tương lai. Các bài tập sẽ giúp cho người bệnh hồi phục lại chức năng của các cơ vùng lưng, bụng và chân. [3]

Điều trị gãy đốt sống thắt lưng bằng vật lý trị liệu

9Các biện pháp giảm thiểu nguy cơ gãy đốt sống lưng

Gãy đốt sống do tai nạn là một điều không ngờ tới được, nhưng một vài biện pháp có thể giúp bạn giảm nguy cơ chấn thương do va chạm mạnh bao gồm:

• Luôn thắt dây an toàn khi lái xe.
• Hạn chế tham gia các bộ môn thể thao quá mạo hiểm.
• Mang thiết bị bảo hộ phù hợp cho mọi hoạt động và thể thao.
• Trang bị dụng cụ hỗ trợ đi lại trong nhà cho người già và dọn dẹp nhà cửa gọn gàng để giảm thiểu nguy cơ té ngã.
• Đi khám sức khỏe định kì để được chỉ định làm xét nghiệm mật độ xương nếu bạn trên 50 tuổi hoặc nếu bạn có tiền sử gia đình mắc bệnh loãng xương.
• Sử dụng gậy hoặc khung tập đi nếu bạn gặp khó khăn khi đi lại hoặc có nguy cơ té ngã cao hơn.
• Một chế độ ăn giàu canxi, vitamin C và vitamin D sẽ giảm nguy cơ loãng xương.
• Thực hiện các bài tập giúp cơ bắp của bạn hoạt động chống lại trọng lực như đi bộ, chạy bộ, thể dục nhịp điệu và nâng tạ giúp xương chắc khỏe hơn.

Trang bị dụng cụ hỗ trợ đi lại trong nhà cho người già

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp nhiều thông tin bổ ích cho quý bạn đọc về bệnh gãy đốt sống thắt lưng. Nếu thấy bài viết hữu ích thì hãy chia sẻ đến người thân và bạn bè ngay nhé!