Mụn nhọt: Nguyên nhân và cách điều trị hiệu quả

Mụn nhọt là các ổ viêm nhiễm gây hiện tượng sưng tấy, đỏ, đau và có mủ ở các nang lông sau đó tổn thương viêm lan rộng ra xung quanh. Hãy cùng tìm hiểu về nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị mụn nhọt qua bài viết dưới đây.

1Mụn nhọt là gì?

Mụn nhọt là các ổ áp xe da liên quan đến nhiễm trùng nang lông do liên cầu và tụ cầu khuẩn. Mụn nhọt gây sưng đỏ, sưng tấy, đau và chứa đầy mủ.

Mụn nhọt là loại nhiễm trùng da rất phổ biến nhưng chỉ có khoảng 3 trong số 100 người đến gặp bác sĩ.[1]

Mụn nhọt thường xuất hiện xung quanh vùng da bị trầy xước. Sau vài ngày mủ thoát ra khỏi cục sưng đỏ rồi tự biến mất hoặc sau khi điều trị nhọt sẽ lành trong vòng vài tuần.

Đôi khi, nhọt có thể tự lành mà không chảy mủ và mủ sẽ được phân hủy bởi cơ thể. Tuy nhiên, việc này có thể để lại một vết sẹo nhỏ.

Mụn là do lỗ chân lông bị tắc, nhưng mụn nhọt bắt nguồn từ nhiễm trùng. Đó là lý do tại sao bạn thấy mụn nhọt xung quanh vết trầy xước trên da, không giống như mụn.

Các loại mụn nhọt thường gặp bao gồm

• Nhọt cụm (nhọt chùm): Ðây là một tổn thương da do tụ cầu khuẩn Staphylococcus aureus gây ra, biểu hiện bằng một hoặc nhiều lỗ trên bề mặt da và có thể đi kèm với sốt hoặc lạnh run.
• Mụn bọc: Hình thành khi các ống tuyến bã bị bít tắc và nhiễm trùng gây áp xe trên da, thường gặp nhất ở lứa tuổi thanh thiếu niên.
• Viêm tuyến mồ hôi mưng mủ: Hình thành nhiều ổ áp xe ở nách và vùng bẹn, là kết quả của viêm khu trú các tuyến mồ hôi.
• U nang lông: Ðây là một kiểu áp xe xuất hiện ở nếp gấp của mông, thường hình thành khi phải ngồi trong thời gian dài.

Mụn không truyền nhiễm, nhưng mụn nhọt có thể. Mụn nhọt có thể sẽ phát triển nhanh hơn mụn và đau hơn. Sử dụng các phương pháp điều trị mụn trứng cá sẽ không cải thiện tình trạng của mụn nhọt.

Mụn nhọt hình thành do nhiễm khuẩn tụ cầu

2Nguyên nhân gây mụn nhọt và các đối tượng có nguy cơ cao

Nguyên nhân gây mụn nhọt

Hầu hết bệnh mụn nhọt là do vi khuẩn tụ cầu (Staphylococcus aureus) gây ra.

Vi khuẩn S. aureus có mặt ở khắp mọi nơi: trên người, trên động vật, trong đất đai, nước và không khí. Vi khuẩn này thường tồn tại trên da người mà không gây bệnh và được coi là một phần của hệ sinh thái vi khuẩn tự nhiên. Tuy nhiên, S. aureus được coi là có hại khi xâm nhập vào cơ thể qua các vết thương hở và gây nhiễm trùng.

Khi bã nhờn/tế bào chết/vi khuẩn tích tụ trong nang lông da, sẽ tạo ra một môi trường thuận lợi cho sự phát triển của vi khuẩn. Vi khuẩn này có khả năng sản xuất độc tố, gây nhiễm trùng tại chỗ. Cơ thể đáp ứng lại bằng phản ứng viêm, gây ra hiện tượng sưng, nóng, đỏ, đau.

Nhiễm trùng do S. aureus thường có mủ và để lại sẹo sau khi lành. Đôi khi, S. aureus phát triển lan sang các mô lân cận và đi vào máu gây nhiễm trùng huyết.

Đối tượng có nguy cơ bị mụn nhọt cao

Các đối tượng sau đây có nguy cơ cao bị mụn nhọt và các bệnh nhiễm trùng da:

• Người mắc bệnh tiểu đường, người suy dinh dưỡng hoặc thừa cân, béo phì, người mắc bệnh nhiễm trùng mãn tính, người bị ung thư - người có hệ thống miễn dịch suy yếu khó chống lại bệnh nhiễm trùng.
• Người lớn tuổi.
• Người đang có các vết thương hở thường bị mụn nhọt nhiễm trùng bởi vi khuẩn có thể dễ dàng tấn công.
• Người thường xuyên phải tiếp xúc với hóa chất độc hại sẽ gặp các tình trạng kích ứng da nghiêm trọng.
• Sinh hoạt trong các khu dân cư đông đúc, có điều kiện vệ sinh kém.
• Mụn nhọt có tính chất lây truyền nên người tiếp xúc gần với người bị mụn nhọt có thể sẽ bị lây.

Vết thương hở dễ bị nhiễm trùng và bị mụn nhọt

3Triệu chứng mụn nhọt

Xuất hiện mụn nhọt sưng tấy

Mụn nhọt là các vết sưng tấy đỏ, thường gây đau và ngứa. Khi nhọt vỡ ra, có thể thấy bên trong nhọt chứa đầy mủ màu trắng hoặc vàng. Thông thường, các ngòi mủ màu trắng sẽ hình thành ở trung tâm nốt nhọt. Đôi khi nhọt lành mà không hình thành mụn đầu trắng.

Nhọt có thể xuất hiện ở bất cứ nơi nào trên cơ thể, phổ biến nhất là mặt, cổ, nách, mông và đùi. Da của bạn có thể bị ngứa trước khi nhọt thực sự xuất hiện. Còn sau khi nhọt hình thành, bạn có thể cảm thấy sốt và ớn lạnh.

Mụn nhọt thường nhỏ bằng hạt đậu, nhưng cũng có thể phát triển đến kích thước của một quả bóng gôn, chỉ sau vài ngày.

Mụn nhọt thường xuất hiện ở mặt, cổ, nách, mông, đùi

Hậu bối

Hậu bối (Carbuncle) là tình trạng nặng hơn và khó điều trị hơn mụn nhọt, gây ra một nhóm nhọt viêm đỏ, sưng tấy và đau. Đây là phản ứng viêm cấp tính, gây hoại tử nang lông và các tổ chức xung quanh.

Vị trí hay gặp bệnh hậu bối là ở đầu, mặt, cổ, lưng, mông và ở chân, tay. Hậu quả để lại là các vết sẹo lõm sâu.

Hậu bội có thể gây ra hoại tử tế bào

4Biến chứng của mụn nhọt

Những người có hệ thống miễn dịch yếu, nhọt dễ dàng tái phát ở cùng một khu vực hoặc không thể biến mất hoàn toàn. Đôi khi, vi khuẩn từ nhọt có thể xâm nhập vào máu và di chuyển đến các bộ phận khác của cơ thể gây ra:

• Nhiễm trùng huyết: Một số dấu hiệu của nhiễm trùng huyết bao gồm những đốm nhỏ màu đỏ sẫm trên da, sốt/ hạ thân nhiệt, run rẩy, ớn lạnh, da ấm, đổ mồ hôi, thở dốc, nhịp tim nhanh, huyết áp thấp.
• Viêm màng não: Sốt, đau đầu và cứng cổ có thể xuất hiện đột ngột và tình trạng của người bệnh có thể xấu đi nhanh chóng.
• Nhiễm trùng da và dưới da (viêm mô tế bào): Viêm mô tế bào gây sưng và đau. Đôi khi có biểu hiện sốt, ớn lạnh, đổ mồ hôi, đau nhức cơ thể và mệt mỏi.
• Lây lan đến các cơ quan khác: Vi khuẩn lây lan đến tủy sống, xương, tim dẫn đến nhiễm trùng nặng và tử vong.

Nhiễm trùng da là biến chứng phổ biến nhất của mụn nhọt

5Chẩn đoán mụn nhọt

Khám lâm sàng (khám da liễu): Các bác sĩ thường nhận ra mụn nhọt dựa trên hình dạng điển hình của chúng và các mô tả triệu chứng.

Các thủ tục chẩn đoán bổ sung như xét nghiệm máu hoặc lấy mủ chỉ cần thiết khi bạn bị nhiễm trùng tái phát hoặc nhiễm trùng không đáp ứng với điều trị tiêu chuẩn.

Xét nghiệm mủ: Nhiều loại vi khuẩn gây mụn nhọt đã trở nên đề kháng kháng sinh. Vì vậy, xét nghiệm mủ có thể giúp xác định loại kháng sinh nào sẽ hoạt động tốt nhất trong trường hợp của người bệnh.

Xét nghiệm máu: giúp tìm hiểu xem nhiễm trùng đã lan rộng chưa và liệu có bất kỳ tình trạng bệnh lý nào khác có thể làm tăng nguy cơ nhiễm trùng do vi khuẩn hay không.

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Nếu gặp phải một trong các tình trạng sau đây, bạn hãy đến gặp bác sĩ ngay để được điều trị kịp thời.

• Nổi nhiều mụn nhọt trên mặt.
• Đang mắc các bệnh liên quan đến hệ miễn dịch suy giảm và kèm theo có mụn nhọt.
• Cảm thấy nóng và đau vùng da xung quanh nhọt.
• Tự chữa mụn nhọt tại nhà nhưng sau 2 tuần không có dấu hiệu thuyên giảm.
• Bị nổi nhiều mụn nhọt và thành từng cụm.

Nơi khám chữa bệnh da liễu uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Da liễu. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Da liễu TP HCM; Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park; Khoa Da liễu - Bệnh viện Gia An 115.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Da liễu Trung ương; Bệnh Viện Da Liễu Hà Nội; Khoa Da liễu - Bệnh viện Bạch Mai.

7Cách điều trị mụn nhọt

Điều trị mụn nhọt tại nhà

Khi tự điều trị mụn nhọt tại nhà, bạn cần lưu ý một số vấn đề sau:

Không tự nặn hoặc chích mụn nhọt: Không bao giờ được nặn hoặc chích mụn nhọt bằng kim hoặc vật sắc nhọn. Điều này có thể làm vi trùng lây lan sang vùng lân cận trên da. Nếu để yên, nhọt sẽ tự vỡ và tiêu dần theo thời gian.

Chườm ấm: Sử dụng một miếng vải ấm để áp lên vùng da bị mụn nhọt nhiều lần trong ngày có thể giúp kích thích quá trình chữa lành và giảm đau.
Lưu ý: Miếng vải phải được giặt sạch trước khi sử dụng để tránh tình trạng nhiễm trùng nặng hơn.

Ngăn ngừa nhiễm trùng: Để giảm nguy cơ nhiễm trùng thêm, hãy giặt ga trải giường, quần áo và khăn tắm ít nhất một lần một tuần ở nhiệt độ cao để tiêu diệt vi khuẩn.

Sau khi chạm vào nhọt hoặc khu vực xung quanh, hãy rửa tay kỹ lưỡng bằng xà phòng để tránh lây nhiễm sang các vùng khác. Bảo vệ và che vết nhọt bằng băng gạc để nhọt nhanh lành hơn.

Giữ vệ sinh sạch sẽ: Như với bất kỳ bệnh nhiễm trùng nào, bạn nên giữ cho khu vực đó sạch sẽ. Sử dụng xà phòng và nước ấm để rửa nhọt hai lần mỗi ngày, sau đó nhẹ nhàng lau khô vùng da đó. Để riêng khăn tắm và khăn mặt tiếp xúc với nhọt với các khăn tắm khác.

Dùng thuốc giảm đau nếu cần: Nếu mụn nhọt của bạn gây đau, hãy dùng thuốc giảm đau chứa hoạt chất paracetamol hoặc ibuprofen. Những hoạt chất này cũng có thể giảm triệu chứng sốt khi bị mụn nhọt.

Điều trị mụn nhọt lớn và hậu bối

• Tiểu phẫu: Trong một số trường hợp mụn nhọt lớn, bác sĩ có thể cần rạch da để dẫn lưu mủ với dụng cụ vô khuẩn. Khi chất lỏng và mủ chảy ra hết, nó sẽ tự lành.
• Dùng kháng sinh: Đôi khi bác sĩ có thể kê đơn thuốc kháng sinh để điều trị các bệnh nhiễm trùng nặng hoặc tái phát.
  Lưu ý: Khi dùng thuốc kháng sinh, người bệnh cần tuân thủ đúng theo chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không tự ý mua và sử dụng thuốc kháng sinh bởi có thể gây ra tình trạng đề kháng kháng sinh.

8Cách ngăn ngừa và chăm sóc da bị mụn nhọt

Để tránh bị nhọt, bạn cần lưu ý:

• Cẩn thận giặt quần áo, khăn trải giường và khăn tắm thật sạch.
• Không dùng chung các vật dụng cá nhân, chẳng hạn như khăn tắm.
• Làm sạch và điều trị sớm các vết thương nhỏ ngoài da tránh để nhiễm trùng.
• Giữ gìn vệ sinh cá nhân tốt, rửa tay thường xuyên.
• Nâng cao sức đề kháng bằng cách cân bằng chế độ ăn uống, sinh hoạt điều độ, thường xuyên tập thể dục thể thao.

Nếu đang trong quá trình điều trị mụn nhọt, bạn cần có một chế độ sinh hoạt phù hợp:

• Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ trong việc điều trị.
• Duy trì lối sống tích cực, hạn chế sự căng thẳng.
• Liên hệ ngay với bác sĩ khi cơ thể có những bất thường trong quá trình điều trị.
• Thăm khám định kỳ để được theo dõi tình trạng sức khỏe, diễn tiến của bệnh và để bác sĩ tìm hướng điều trị phù hợp trong thời gian tiếp theo nếu bệnh chưa có dấu hiệu thuyên giảm.
• Rửa tay sạch để ngăn nhiễm trùng lây lan. Sử dụng khăn mới mỗi khi rửa và lau khô các khu vực nhiễm bệnh.
• Không bóp nặn, che mụn nhọt bằng vải hoặc khăn sạch.

Chế độ dinh dưỡng cũng ảnh hưởng nhiều đến quá trình điều trị và lành vết thương, bạn cần phải:

• Ăn uống đầy đủ, bổ sung các chất để nâng cao sức đề kháng của cơ thể.
• Có thể dùng một số thực phẩm thanh mát có tác dụng tiêu độc như: Atiso, đậu xanh, bí xanh, rau má, rau mồng tơi, rau ngót, rau dền, mướp đắng, bột sắn dây, dưa hấu...
• Hạn chế thực phẩm nhiều dầu mỡ như đồ chiên xào, hay thực phẩm nhiều đường, quá cay nóng để tăng cường khả năng thải độc của gan.
• Bổ sung các loại nước ép trái cây như đu đủ, thanh long, cam, bưởi, quít, chanh...

Thường xuyên giặt chăn màn, thay vỏ gối là cách hiệu quả để tránh mụn nhọt

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp thêm nhiều thông tin về nguyên nhân, biến chứng và cách điều trị mụn nhọt cho bạn. Nếu bạn thấy thông tin này hữu ích thì hãy chia sẻ tới người thân của mình nhé!