Dị ứng thức ăn là một trong những tình trạng bệnh phổ biến, đặc biệt xảy ra vào những dịp nghỉ lễ. Bệnh gây ảnh hưởng nhiều đến sức khỏe, thậm chí gây tử vong. Vậy dị ứng thức ăn là gì? Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết này nhé!
1Dị ứng thức ăn (dị ứng thực phẩm) là gì?
Dị ứng thực phẩm là phản ứng của hệ miễn dịch Xảy ra từ vài phút đến vài giờ sau khi ăn một loại thức ăn nhất định. Đây là một bệnh phổ biến gặp ở cả người lớn và trẻ em, với một lượng nhỏ thức ăn dị ứng cũng có thể dẫn đến các biểu hiện như rối loạn tiêu hóa, phát ban hoặc phù nề đường hô hấp hay thậm chí gây ra các triệu chứng nghiêm trọng như sốc phản vệ.
Tình trạng không dung nạp thức ăn cũng tạo sự khó chịu cho người bệnh với các biểu hiện rất dễ nhầm lẫn với dị ứng thực phẩm như buồn nôn, nôn, chuột rút và tiêu chảy, nhưng ít nghiêm trọng hơn và không liên quan đến cơ chế miễn dịch của cơ thể.
Thông thường, dị ứng thực phẩm được chia thành 3 loại:
- Dị ứng qua trung gian IgE.
- Dị ứng qua trung gian tế bào lympho T.
- Dị ứng qua trung gian vừa IgE vừa tế bào lympho T.
Dị ứng thức ăn là phản ứng của hệ miễn dịch khi ăn một loại thức ăn nhất định
2Nguyên nhân gây dị ứng thức ăn
Nguyên nhân gây ra dị ứng thức ăn là do hệ thống miễn dịch nhận diện nhầm cho rằng một loại thực phẩm hoặc chất có trong thực phẩm như là dị nguyên nên sinh ra các kháng thể IgE có chức năng trung hòa các dị nguyên này.
Lần sau khi ăn chỉ với một lượng nhỏ loại thực phẩm đó, kháng thể IgE sẽ nhận ra và truyền tín hiệu đến hệ thống miễn dịch để giải phóng histamin và các chất trung gian hóa học khác nhằm chống lại tác nhân gây hại và gây ra phản ứng dị ứng cho cơ thể.
Một số thực phẩm phổ biến có khả năng gây dị ứng như:
- Hải sản: tôm, cua, cá,...
- Các loại đậu, quả óc chó.
- Trứng.
- Thịt: thịt gà, thịt bò,...
- Sữa.
3Một số yếu tố nguy cơ khiến cơ thể dễ dị ứng
Một số yếu tố sau đây có thể được xem là yếu tố khiến một người tăng nguy cơ bị dị ứng như:
- Độ tuổi: Đối tượng có nguy cơ bị dị ứng thức ăn cao là trẻ em vì trẻ có sức đề kháng kém hơn người lớn. Trẻ thường sẽ bị dị ứng tôm cua, sữa bò, trứng, đậu phộng, lúa mì.
- Yếu tố di truyền: Trong gia đình có người bị dị ứng thì người thân của họ cũng có khả năng bị dị ứng, đặc biệt là bố mẹ đồng thời bị dị ứng thức ăn thì con cái của họ có nguy bị dị ứng rất cao.
- Yếu tố môi trường: Ô nhiễm nguồn nước, không khí, nơi ở có bệnh truyền nhiễm, phấn hoa,... cũng là tác nhân gây ra dị ứng thực phẩm trong một số trường hợp.
4Dấu hiệu khi bị dị ứng thức ăn
Triệu chứng thông thường
Các triệu chứng của dị ứng thực phẩm thường xuất hiện trong vòng vài phút đến vài giờ sau khi ăn các thực phẩm gây dị ứng.
Các dấu hiệu thường thấy khi bị dị ứng thực phẩm bao gồm:
- Ngứa hoặc chàm bội nhiễm, phát ban.
- Sưng môi, mặt, lưỡi và cổ họng hoặc các bộ phận khác của cơ thể.
- Thở khò khè, nghẹt mũi, khó thở.
- Đau bụng, tiêu chảy, nôn mửa.
- Chóng mặt, choáng váng.
Sốc phản vệ
Dị ứng thực phẩm ở một số người có thể gây ra tình trạng sốc phản vệ, cần phải được điều trị khẩn cấp để tránh tình trạng hôn mê hoặc tử vong.
Phải nghĩ đến phản vệ khi xuất hiện ít nhất một trong các triệu chứng sau:
- Mày đay, phù mạch nhanh.
- Khó thở, tức ngực, thở rít.
- Đau bụng hoặc nôn.
- Tụt huyết áp hoặc ngất.
- Rối loạn ý thức.
Khi bệnh nhân bị sốc phản vệ thì cần phải được cấp cứu khẩn cấp tại cơ sở y tế gần nhất vì sốc phản vệ có thể diễn tiến gây tử vong trong vòng vài phút.
5Biến chứng của dị ứng thức ăn
Khi bệnh nhân bị dị ứng thức ăn, ngoài các triệu chứng thông thường thì trong những trường hợp nghiêm trọng, bệnh nhân còn có thể gặp phải các biến chứng như:
Đây là những biến chứng rất nặng nề, do đó tất cả các bệnh nhân gặp phải tình trạng trên cần phải được can thiệp điều trị khẩn cấp tại các cơ sở y tế gần nhất để tránh nguy cơ tử vong cho người bệnh.
Suy hô hấp là một trong những biến chứng nặng nề của dị ứng thức ăn
6Chẩn đoán dị ứng thức ăn
Muốn chẩn đoán một trường hợp dị ứng thức ăn, bác sĩ thường dựa vào các triệu chứng lâm sàng, đồng thời khai thác tiền sử bệnh tật, thói quen ăn uống cũng như sinh hoạt của bệnh nhân.
Bên cạnh đó, bác sĩ còn chỉ định làm một số xét nghiệm để đánh giá tình trạng dị ứng, bao gồm:
- Test lẩy da: Giúp bác sĩ chẩn đoán được tất cả các dị nguyên mà bệnh nhân có khả năng bị dị ứng, từ đó có biện pháp phòng ngừa phù hợp.
- Xét nghiệm máu: Giúp bác sĩ đánh giá tình trạng dị ứng, nhiễm trùng cũng như các bất thường về huyết học của bệnh nhân.
- Loại bỏ thực phẩm nghi ngờ gây dị ứng khỏi chế độ ăn: Đây là biện pháp bắt buộc nhằm phòng ngừa dị ứng thức ăn.
- Thử nghiệm ăn thử thực phẩm: Giúp bác sĩ phát hiện được những loại thực phẩm mà bệnh nhân có thể bị dị ứng.
7Khi nào cần gặp bác sĩ
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Khi xuất hiện bất kỳ các triệu chứng nào của dị ứng thức ăn như chóng mặt, nôn mửa, đau bụng, mày đay, ngứa, khó thở, tim đập nhanh,... thì bạn cần đi khám bác sĩ ngay lập tức để được điều trị kịp thời, tránh được các biến chứng nguy hiểm cho tính mạng.
Nơi điều trị dị ứng uy tín
Trong trường hợp sốc phản vệ, bạn hãy đến cơ sở y tế gần nhất để được cấp cứu kịp thời. Ngoài ra có thể tham khảo một số địa chỉ sau:
- Tp.Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Bình Dân...
- Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Quân đội 108...
8Điều trị dị ứng thức ăn
Không có cách điều trị dứt điểm tình trạng dị ứng thức ăn, biện pháp tốt nhất là tránh tác nhân gây dị ứng.
Khi có các triệu chứng dị ứng, tốt nhất nên đến cơ sở y tế để được tư vấn khám và điều trị. Bác sĩ có thể kê một số loại thuốc giúp làm giảm triệu chứng dị ứng thức ăn như:
- Thuốc kháng Histamin (như clorpheniramin, alimemazin,...) có tác dụng giảm nhanh các triệu chứng dị ứng. Lưu ý prometazin không dùng cho trẻ em dưới 2 tuổi, cyclizin không dùng cho trẻ em dưới 6 tuổi. Tác dụng phụ của thuốc bao gồm: gây buồn ngủ, rối loạn tiêu hóa và nhức đầu.
- Thuốc giãn phế quản (như salmeterol, salbutamol dạng hít) giảm tình trạng co thắt phế quản, giúp bệnh nhân dễ thở.
- Thuốc corticoid (beclomethason, fluticason, mometason, budesonide,...) có tác dụng kháng viêm, giảm phù nề, giảm các cơn co thắt ở phế quản.
- Thuốc Epinephrin có vai trò điều trị trụy tim mạch, là thuốc quan trọng hàng đầu khi người bệnh được chẩn đoán phản vệ từ độ II trở lên.
Trong khi điều trị, theo dõi thường xuyên đáp ứng của người bệnh vì dị ứng nhẹ có thể diễn tiến đến phản vệ rất nhanh.
Nếu các triệu chứng có dấu hiệu trở nặng (khó thở, chóng mặt, nôn, tiêu chảy, mệt mỏi,...), bạn cần đến cơ sở y tế gần nhất để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
9Cách phòng tránh dị ứng thức ăn
Để phòng tránh dị ứng thức ăn, tốt nhất là tránh tiêu thụ các loại thực phẩm đã từng gây dị ứng cho bạn. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo các biện pháp sau:
- Đọc nhãn thực phẩm cẩn thận để biết chắc không có thành phần gây dị ứng trong đó, tránh ăn các thực phẩm có nguy cơ gây dị ứng phổ biến như sữa, trứng, đậu phộng, hạt cây, cá, sò, đậu nành và lúa mì.
- Nếu nghi ngờ thức ăn có thể chứa tác nhân gây dị ứng, hãy nói không với thực phẩm đó để phòng tránh các tác hại nguy hiểm do dị ứng mang lại.
- Ăn chín uống sôi, tránh sử dụng thực phẩm nhiễm bẩn, quá hạn sử dụng.
Không ăn các thực phẩm ôi thiu là một cách phòng ngừa dị ứng thức ăn
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin bổ ích xoay quanh vấn đề dị ứng thức ăn, đặc biệt vào những dịp lễ. Nếu bạn cảm thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho bạn bè và gia đình cùng tham khảo nhé!
Nguồn: Mayo Clinic, Medical News Today, Healthline, Bộ Y Tế
