Bệnh herpangina: Nguyên nhân, triệu chứng, điều trị và phòng ngừa

Bệnh Herpangina là bệnh khá phổ biến ở trẻ em do virus đường ruột gây ra với biểu hiện đặc trưng là sốt và vết loét trong khoang miệng. Cùng tìm hiểu bệnh herpangina qua bài viết dưới đây!

1Bệnh herpangina là gì?

Bệnh herpangina là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra. Bệnh đặc trưng bởi tình trạng sốt cao kèm theo nốt mụn nước, vết loét niêm mạc miệng. Bệnh thường diễn biến lành tính, tuy nhiên có một số trường hợp có thể tiến triển gây tổn thương thần kinh.

Bệnh herpangina thường gặp ở trẻ em dưới 10 tuổi. Bệnh có tốc độ lây lan nhanh, có thể gây dịch trong tập thể như lớp học, ký túc xá hoặc giữa các thành viên trong gia đình. Bệnh có thể gặp quanh năm nhưng thường phát triển mạnh mẽ vào những tháng hè.[1]

Bệnh herpangina thường do virus Coxsackie gây ra

2Nguyên nhân của bệnh herpangina

Bệnh herpangina gây ra bởi Enterovirus (chủng virus đường tiêu hóa) và đặc biệt thường gặp nhất do virus coxsackie B, coxsackie A16 và một số type huyết thanh của enterovirus 71 (EV71).

Ngoài ra, một số virus khác được tìm thấy có khả năng gây bệnh tương tự như echovirus, adenovirus, parechovirus và virus herpes simplex (HSV).[2]

3Đường lây truyền bệnh herpangina

Chủng Enterovirus lây lan chủ yếu qua đường phân - miệng. Virus được tìm thấy trong phân của trẻ có khả năng bám dính lên các bề mặt và bàn tay, thông qua đó lây lan ra môi trường xung quanh như mặt bàn, tay nắm cửa, đồ chơi...

Ngoài ra, người bình thường có nguy cơ nhiễm bệnh khi tiếp xúc với những giọt bắn từ đường hô hấp, nước bọt hoặc tiếp xúc trực tiếp với chất lỏng từ mụn nước của người bệnh.

Thời gian ủ bệnh thường từ 3 - 5 ngày sau khi tiếp xúc với mầm bệnh. Người bệnh có khả năng phát tán virus kể cả khi chưa có biểu hiện triệu chứng. Bệnh lây lan mạnh nhất trong 1 - 2 tuần đầu. Virus có khả năng tồn tại và phát tán trong 3 tuần qua đường hô hấp và 8 tuần qua phân.

4Triệu chứng bệnh herpangina

Bệnh herpangina biểu hiện triệu chứng khác nhau ở các mức độ từ nhẹ đến nặng tùy theo đáp ứng của cơ thể. Thời gian ủ bệnh kéo dài từ 2 - 5 ngày kể từ khi tiếp xúc với nguồn lây bệnh.

Triệu chứng ở trẻ em

Một số triệu chứng của bệnh herpangina ở trẻ em có thể gặp:

• Sốt cao đột ngột.
• Đau miệng, đau họng, quan sát thấy vùng hầu họng sưng đỏ, xung huyết.
• Chảy dãi nhiều.
• Đau nhiều khi ăn, nuốt khiến trẻ ăn uống kém, bỏ bú, bỏ ăn và quấy khóc nhiều.
• Giảm cảm giác ngon miệng.
• Nổi mụn nước trên nền ban đỏ ở vùng khẩu cái mềm, thành sau họng. Các nốt mụn nhỏ, khoảng trên 5 mm, mọc riêng biệt và thường tiến triển tạo vết loét ở giữa.
• Sờ thấy hạch vùng cổ, sau tai.

Một số chủng virus gây phát ban trên da rải rác toàn thân với hình thái đa dạng. Một số thể khác có biểu hiện triệu chứng thần kinh trong bệnh cảnh viêm não, viêm màng não, viêm não tủy do virus bao gồm:

• Đau đầu.
• Buồn nôn hoặc nôn trớ nhiều.
• Co giật.
• Cứng cổ, trẻ không cúi đầu hay gập cổ được.
• Liệt khu trú vùng cơ thể, một bên thân người hoặc toàn thân.

Trẻ biểu hiện sốt cao đột ngột kèm theo nổi nốt mụn nước, vết loét ở vòm họng

Triệu chứng ở người lớn

Bệnh herpangina hiếm gặp ở người lớn, thường do cha mẹ có trẻ mắc bệnh bị lây nhiễm khi chăm sóc trẻ. Triệu chứng bệnh ở người lớn giống ở trẻ em, thường kéo dài khoảng 10 ngày và không diễn biến nặng nề. Các triệu chứng ở người lớn bao gồm:

• Đau họng, tăng khi ăn uống, nuốt nước bọt.
• Đau đầu, đau cổ.
• Sốt.
• Nổi hạch cổ, hạch góc hàm.
• Giảm cảm giác ăn ngon miệng.

Phụ nữ có thai mắc bệnh có thể ảnh hưởng đến thai nhi, gây nguy cơ sảy thai, đẻ non, trẻ sơ sinh nhẹ cân... Do đó, mẹ bầu bị bệnh cần nhanh chóng đến gặp bác sĩ để được khám và điều trị kịp thời.[3]

5Biến chứng bệnh herpangina

Bệnh herpangina thường diễn biến cấp tính, nếu không được phát hiện và điều trị phù hợp, trẻ có thể gặp một số biến chứng gây đe dọa tính mạng trẻ.

Mất nước là biến chứng thường gặp nhất trong bệnh herpangina. Một số dấu hiệu cảnh báo trẻ đang bị mất nước như:[4]

• Kích thích vật vã, quấy khóc nhiều.
• Trẻ kêu khát, đòi uống hoặc bú liên tục.
• Da và môi khô nẻ, niêm mạc miệng khô.
• Khóc không có nước mắt.
• Mi mắt trũng sâu hơn bình thường.
• Tiểu ít - dấu hiệu nguy hiểm cảnh báo trẻ mất nước nặng.

Ngoài ra, trẻ có thể gặp một số biến chứng khác như:

• Sốt co giật.
• Biến chứng của tổn thương thần kinh như suy hô hấp, co giật, liệt...
• Bội nhiễm vi khuẩn vị trí vết loét ở miệng họng.

6Chẩn đoán bệnh herpangina

Chẩn đoán bệnh herpangina thường chỉ dựa vào khai thác diễn biến triệu chứng bệnh, tiền sử tiếp xúc và thăm khám lâm sàng. Bác sĩ thường chẩn đoán xác định bệnh trong những trường hợp nhẹ, tổn thương vết loét miệng trên lâm sàng đặc trưng.

Xét nghiệm được chỉ định trong những trường hợp bệnh nặng, tổn thương không điển hình với mục đích chẩn đoán phân biệt với bệnh khác. Bệnh phẩm lấy xét nghiệm có thể là dịch vết loét vùng họng, phân hoặc dịch não tủy để xác định căn nguyên gây bệnh.

Chẩn đoán bệnh herpangina chủ yếu dựa vào hỏi bệnh và thăm khám lâm sàng

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Cha mẹ cần chú ý diễn biến bệnh để cho trẻ đi gặp bác sĩ và điều trị kịp thời. Một số dấu hiệu cảnh báo mà cha mẹ cần phát hiện sớm bao gồm:

• Sốt cao liên tục, kém đáp ứng với thuốc hạ sốt thông thường.
• Trẻ kích thích liên tục hoặc li bì, ngủ gà.
• Cứng gáy, đau đầu nhiều.
• Co giật.
• Tiểu ít, nước tiểu sẫm màu.
• Ăn kém hoặc bỏ bú, mệt mỏi, lừ đừ.
• Vết loét miệng họng kéo dài trên 1 tuần.

Địa chỉ khám chữa bệnh uy tín

Khi trẻ có các dấu hiệu bệnh nặng, cha mẹ cần nhanh chóng đưa trẻ đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc chuyên khoa Truyền nhiễm của bệnh viện lớn trong khu vực. Một số địa chỉ uy tín mà cha mẹ có thể tham khảo dưới đây:

• Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Nhi đồng Thành phố, Bệnh viện Nhiệt đới, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Chợ Rẫy...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Nhiệt đới Trung ương, Bệnh viện Xanh-Pôn, Bệnh viện Bạch Mai...

8Điều trị bệnh herpangina

Bệnh herpangina là bệnh truyền nhiễm cấp tính do virus gây ra và không có khuyến cáo về điều trị bệnh đặc hiệu. Các biện pháp điều trị chủ yếu dựa vào cải thiện triệu chứng, chăm sóc và hỗ trợ hệ miễn dịch của trẻ để thúc đẩy quá trình hồi phục nhanh chóng.

Điều trị bằng thuốc

Các thuốc kháng virus không đem lại hiệu quả trong điều trị herpangina. Tuy nhiên, thuốc xịt alpha - interferon được xem xét trong điều trị bệnh nhờ tác dụng hỗ trợ hệ miễn dịch tại chỗ, hạn chế nguy cơ nhiễm trùng.

Ngoài ra, cha mẹ có thể sử dụng thuốc giảm đau, hạ sốt cho trẻ vừa với mục đích kiểm soát thân nhiệt và hỗ trợ giảm tình trạng khó chịu vùng miệng họng cho bé.

Chế độ ăn uống

Trẻ thường ăn kém, bỏ ăn do đau họng, do đó, cha mẹ có thể áp dụng các biện pháp dưới đây để hỗ trợ trẻ ăn tốt hơn:

• Ăn đồ lỏng, dễ tiêu.
• Ăn đồ nguội hoặc để đồ ăn, sữa vào ngăn mát tủ lạnh trước khi cho trẻ ăn.
• Cho trẻ ăn món lạnh như kem, sữa chua, nước ép hoa quả...
• Tránh các món nóng, cay, chua gây kích thích niêm mạc miệng của trẻ.
• Không nên ăn đồ giòn, cứng gây cọ xát lên vết loét trong họng của bé.
• Đảm bảo trẻ uống đủ nước trong ngày.
• Bổ sung rau xanh và hoa quả để cung cấp vitamin và khoáng chất cho bé.

Trẻ cần được cung cấp đủ nước trong ngày để hạn chế nguy cơ mất nước

Điều trị tại nhà

Khi trẻ bị bệnh, cha mẹ nên cho trẻ nghỉ học vừa để chăm sóc bé vừa hạn chế lây lan bệnh. Trẻ cần được nghỉ trong phòng sạch sẽ, thoáng mát. Người chăm sóc cần thường xuyên kiểm tra thân nhiệt và theo dõi sát các dấu hiệu bệnh để xử trí kịp thời.

Cha mẹ cần hướng dẫn trẻ rửa tay thường xuyên. Trẻ cần được tắm rửa và vệ sinh răng miệng hằng ngày.

Thời gian hồi phục

Thời gian hồi phục bệnh tùy thuộc vào mức độ và chế độ chăm sóc, điều trị bệnh. Bệnh herpangina thường diễn biến lành tính và tự khỏi nếu được chăm sóc thích hợp. Bệnh thường khỏi sau khoảng 10 ngày kể từ khi khởi phát triệu chứng.

Tuy nhiên, trong trường hợp có tổn thương thần kinh, co giật hoặc biến chứng khác, tiên lượng thường nặng và thời gian hồi phục kéo dài hơn. Do đó, việc theo dõi, chăm sóc trẻ đóng vai trò quan trọng, giúp trẻ nhanh hồi phục và hạn chế biến chứng có thể xảy ra.

9Phòng ngừa bệnh herpangina

Một số biện pháp giúp phòng ngừa lây nhiễm bệnh herpangina:

• Hướng dẫn và nhắc nhở trẻ rửa tay thường xuyên bằng xà phòng hoặc nước rửa tay.
• Đeo khẩu trang khi đến nơi công cộng.
• Loại bỏ thói quen xấu của trẻ như ngậm tay, đưa tay dụi mắt.
• Vệ sinh các bề mặt như bàn, ghế, tay nắm cửa, đồ chơi... với các dung dịch sát khuẩn.
• Củng cố hệ miễn dịch của trẻ bằng chế độ ăn dinh dưỡng và bổ sung vitamin, chất khoáng.
• Cho trẻ nghỉ học và cách ly trong phòng riêng khi có biểu hiện ho, sốt...

Rửa tay là biện pháp phòng bệnh herpangina hiệu quả

Bệnh herpangina gây bệnh chủ yếu ở trẻ em dưới 10 tuổi, đặc trưng với nốt mụn nước và loét miệng. Hy vọng qua bài viết trên giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh. Hãy chia sẻ những thông tin hữu ích trên đến mọi người xung quanh bạn nhé!