Hội chứng mệt mỏi mãn tính (CFS): Nguyên nhân và cách điều trị

Đa số chúng ta đều đã từng trải qua cảm giác mệt mỏi. Tuy nhiên, nếu tình trạng mệt mỏi này kéo dài thì đó có thể là dấu hiệu bạn đang mắc phải hội chứng mệt mỏi mạn tính. Hãy cùng tìm hiểu về hội chứng này và cách phòng ngừa nhé!

1Hội chứng mệt mỏi mạn tính là gì?

Hội chứng mệt mỏi mạn tính (Chronic fatigue syndrome) hay còn gọi là bệnh không dung nạp gắng sức hệ thống (SEID) là một bệnh lý khá mơ hồ, được đặc trưng bởi tình trạng cực kỳ mệt mỏi hay mệt mỏi không thuyên giảm kể cả khi nghỉ ngơi và không thể giải thích bằng các bệnh lý khác.

Tình trạng này kéo dài hơn 6 tháng, mang đến nhiều điều bất lợi cho bệnh nhân như suy nhược cơ thể, giảm tập trung, giảm hiệu suất học tập và làm việc, ảnh hưởng đến các mối quan hệ xã hội.[1]

Tình trạng mệt mỏi không thuyên giảm kể cả khi nghỉ ngơi

2Nguyên nhân gây Hội chứng mệt mỏi mạn tính

Hiện nay, nguyên nhân gây ra hội chứng mệt mỏi mạn tính vẫn chưa được biết rõ, có nhiều giả thuyết được đặt ra. Trong số đó, đa số chuyên gia cho rằng hội chứng mệt mỏi mạn tính là hệ quả của sự kết hợp của nhiều yếu tố, một số yếu tố nguy cơ có thể kể đến là:[2]

Di truyền

Một số nghiên cứu cho thấy hội chứng mệt mỏi mạn tính có khuynh hướng di truyền: có cha mẹ hoặc anh chị em mắc hội chứng này gia tăng nguy cơ mắc bệnh 2,7 lần.

Tuy nhiên, có nguy cơ cao không chắc chắn là bạn sẽ mắc bệnh thật sự. Bản thân di truyền không phải là yếu tố chính khởi phát căn bệnh này, cần kết hợp với các yếu tố nguy cơ khác như nhiễm trùng, căng thẳng, rối loạn nội tiết tố, hút thuốc lá,...[3]

Trầm cảm

Một số trường hợp bệnh nhân khởi phát các triệu chứng của hội chứng mệt mỏi mạn tính sau khi bị trầm cảm, sang chấn tâm lý. Trầm cảm tương tác với các yếu tố nguy cơ khác có thể gây ra các triệu chứng thông qua tác động của nó lên hệ thần kinh trung ương, hệ nội tiết và hệ miễn dịch.

Sự tác động này dẫn đến những thay đổi chức năng, khiến bệnh nhân mệt mỏi và xuất hiện triệu chứng liên quan như rối loạn giấc ngủ, suy giảm nhận thức và đau đớn.

Nhiễm trùng

Bệnh nhân xuất hiện các triệu chứng của hội chứng mệt mỏi mạn tính sau một đợt bệnh do nhiễm virus hoặc vi khuẩn. Trong đó, nhiễm virus được biết đến là nguyên nhân hàng đầu.

Theo nghiên cứu, một số bệnh nhiễm trùng có thể khiến tế bào lympho B (phụ trách sản xuất ra kháng thể chống lại nhiễm trùng) sản sinh ra các tự kháng thể, tấn công ngược lại các tế bào khỏe mạnh của cơ thể.[4]

Vấn đề về trao đổi chất

Bệnh nhân có bất thường về quá trình chuyển hóa các chất trong cơ thể, cụ thể là giảm chuyển hóa.

Khi đó, các tế bào của những người bệnh không tạo ra nhiều năng lượng từ đường như bình thường kèm theo ty thể giảm chức năng khiến ATP bị thiếu hụt, không đủ năng lượng khiến người bệnh luôn trong tình trạng mệt mỏi.

Trầm cảm là một nguyên nhân dẫn đến hội chứng mệt mỏi mãn tính

3Triệu chứng của Hội chứng mệt mỏi mạn tính

Tùy vào mỗi cá nhân mà bệnh sẽ có triệu chứng cũng như biểu hiện mức độ nặng nhẹ khác nhau.

Triệu chứng phổ biến nhất là mệt mỏi, cảm giác mệt mỏi đến mức cản trở sinh hoạt hàng ngày, tình trạng mệt mỏi này hầu như không cải thiện kể cả khi đã nghỉ ngơi.[5]

Cảm thấy cực kỳ mệt mỏi sau các hoạt động thể chất hoặc tinh thần, tình trạng này được gọi là tình trạng khó chịu sau gắng sức (PEM).

Cảm giác mệt mỏi này có thể kéo dài hơn 24 giờ sau khi hoạt động.

Một số triệu chứng khác có thể gặp như:

• Rối loạn giấc ngủ như cảm thấy không sảng khoái sau một đêm ngủ, mất ngủ mạn tính hay các rối loạn giấc ngủ khác.
• Suy giảm trí nhớ.
• Khó tập trung.
• Choáng váng, chóng mặt khi thay đổi tư thế.
• Đau đầu, đau cơ, đau khớp, đau họng.
• Sưng nề hạch bạch huyết: có thể xuất hiện ở cổ hay nách.

Hội chứng mệt mỏi mãn tính có thể gây rối loạn giấc ngủ

4Biến chứng

Hội chứng mệt mỏi mạn tính sẽ thay đổi theo chu kỳ, có giai đoạn triệu chứng sẽ thuyên giảm, thậm chí có thể biến mất hoàn toàn nhưng cũng có thể sẽ trở nên nặng hơn, tái phát thường xuyên.

Người bệnh quá yếu để có thể tự chăm sóc bản thân, có trường hợp phải dùng xe lăn để hỗ trợ, nếu diễn tiến nặng sẽ gây nhiều khó khăn trong việc duy trì công việc, sinh hoạt.[2]

Hội chứng mệt mỏi mãn tính ảnh hưởng nhiều đến sinh hoạt, công việc

5Phương pháp chẩn đoán

Hiện nay vẫn chưa có xét nghiệm cụ thể để chẩn đoán hội chứng mệt mỏi mạn tính, chẩn đoán chủ yếu dựa vào các triệu chứng liên quan và đánh giá các yếu tố nguy cơ, sau khi đã loại trừ các bệnh lý khác:

• Rối loạn giấc ngủ: cảm giác mệt mỏi có thể do rối loạn giấc ngủ. Nghiên cứu về giấc ngủ có thể xác định liệu giấc ngủ có bị xáo trộn bởi các rối loạn như mất ngủ, chứng ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn hay hội chứng chân không yên hay không.
• Vấn đề về sức khỏe tâm thần: mệt mỏi cũng là triệu chứng của nhiều vấn đề sức khỏe tâm thần, chẳng hạn như trầm cảm và rối loạn lo âu. Bác sĩ tâm lý có thể giúp xác định xem liệu một trong những vấn đề này có phải là nguyên nhân khiến bạn mệt mỏi hay không.
• Các bệnh liên quan: mệt mỏi là triệu chứng phổ biến trong một số tình trạng bệnh lý, chẳng hạn như thiếu máu, đái tháo đường hoặc suy giáp. Các xét nghiệm như xét nghiệm máu, xét nghiệm TSH, đo chỉ số đường huyết có thể hỗ trợ tìm ra nguyên nhân. [2]

Một số xét nghiệm có thể hỗ trợ chẩn đoán hội chứng mệt mỏi mạn tính

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần đến gặp bác sĩ

Khi tình trạng mệt mỏi trở nên nặng hơn, kéo dài hơn hay xuất hiện các triệu chứng sau:

• Rối loạn giấc ngủ.
• Căng thẳng, lo âu.
• Choáng váng, chóng mặt.
• Cảm giác hụt hơi, khó thở.
• Da xanh xao, niêm hồng nhạt.
• Sụt cân nhanh không rõ nguyên nhân.
• Không thể vận động hoặc duy trì tư thế đứng.
  

Nơi khám chữa bệnh

Khi có các triệu chứng của Hội chứng mệt mỏi mạn tính, bạn có thể đến các phòng khám hoặc cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và điều trị.

Khi cảm thấy tình trạng bệnh diễn tiến nặng hơn, bạn có thể tham khảo các bệnh viện sau:

• Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược Thành phố Hồ Chí Minh.
• Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

7Phương pháp điều trị

Sử dụng thuốc

Tuy chưa có thuốc đặc hiệu để điều trị hội chứng mệt mỏi mạn tính, người bệnh có thể điều trị triệu chứng bằng một số loại thuốc như thuốc giảm đau (pregabalin, duloxetine, amitriptyline, gabapentin), thuốc chống trầm cảm, lo âu, thuốc kháng viêm.

Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ hay dược sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào.

Giải quyết các vấn đề về giấc ngủ

Để cải thiện giấc ngủ, bạn có thể tham khảo một số cách sau:

Tránh dùng caffein: caffein hoạt động bằng cách ngăn chặn các thụ thể thúc đẩy giấc ngủ trong não bạn gọi là thụ thể adenosine, khiến bạn ngủ muộn hơn, ngủ ít giờ hơn và khiến giấc ngủ của bạn kém thỏa mãn hơn vì vậy việc sử dụng caffeine vừa phải sẽ giúp cải thiện giấc ngủ.

8Biện pháp phòng ngừa

• Sử dụng caffein vừa phải: đối với người trưởng thành khỏe mạnh, tiêu thụ 200-300 mg caffein mỗi ngày là an toàn. Tuy nhiên, đối với người mắc CFS, cần phải điều chỉnh lượng caffein nạp vào cũng như thời điểm uống để tránh ảnh hưởng đến giấc ngủ, tránh hưng phấn quá mức hay lo âu, bồn chồn.
• Tạo thói quen đi ngủ và thức dậy đúng giờ: giúp cải thiện tình trạng mệt mỏi, cải thiện trí nhớ, điều hòa cảm xúc, giảm stress,…
• Tập thể dục: tập thể dục đã được chứng minh có vai trò quan trọng và cải thiện rõ triệu chứng, chất lượng cuộc sống của bệnh nhân. Lưu ý cần thăm dò mức gắng sức nền của bệnh nhân để lựa chọn bài tập và cường độ, thời gian luyện tập phù hợp, tránh gắng sức làm khởi phát các triệu chứng của hội chứng mệt mỏi mạn tính.[1]

Tập thể dục có vai trò quan trọng và giúp cải thiện rõ triệu chứng

Qua bài viết trên hi vọng sẽ cung cấp cho bạn một số thông tin về Hội chứng mệt mỏi mạn tính. Nếu thấy hữu ích hãy chia sẻ bài viết này đến bạn bè và người thân nhé!