Còn ống động mạch là gì? Triệu chứng, nguyên nhân và biến chứng

Còn ống động mạch là khuyết tật tim bẩm sinh khá thường gặp xảy ra khi ống động mạch không đóng lại đúng cách sau khi sinh. Cùng tìm hiểu về còn ống động mạch qua bài viết dưới đây nhé!

1Còn ống động mạch là gì?

Ống động mạch chủ là cấu trúc tạo ra sự thông thương sinh lý giữa động mạch chủ và động mạch phổi ở thai nhi. Sự thông này sẽ biến mất sau khi trẻ được sinh ra và ống động mạch chủ được đóng lại đúng cách.

Còn ống động mạch (PDA) là bệnh tim bẩm sinh khá thường gặp xảy ra khi ống động mạch không đóng lại như bình thường sau khi sinh.[1]

Còn ống động mạch là bệnh tim bẩm sinh khá thường gặp

2Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ của còn ống động mạch

Nguyên nhân gây còn ống động mạch

Nguyên nhân chính xác gây ra các khuyến tật tim bẩm sinh chưa được biết đến đầy đủ. Trong 6 tuần đầu thai kỳ, trái tim của em bé bắt đầu hình thành và co bóp, các mạch máu chính đến và đi từ tim phát triển. Đây có thể là khoảng thời gian hình thành và tiến triển các khuyến tật ở tim.

Trước sinh, ống động mạch tạo ra sự thông thương cần thiết để đảm bảo độ bão hòa oxy trong máu của thai nhi và giúp thai nhi phát triển.

Sau khi sinh, ống động mạch không còn cần thiết và thường đóng chức năng khoảng 10-15 giờ sau khi sinh và đóng về mặt giải phẫu khi trẻ 2-3 tuần tuổi.

Trong trường hợp ống động mạch vẫn còn mở thì được gọi là còn ống động mạch. Đối với một ống động mạch nhỏ, việc điều trị đôi khi là chưa cần thiết, tuy nhiên nếu ống động mạch lớn thì có thể gây ra tình trạng tăng áp lực lên tim dẫn tới tình trạng suy tim, tăng áp phổi.[2]

6 tuần đầu thai kỳ là thời gian trái tim của thai nhi bắt đầu hình thành và phát triển

Các yếu tố nguy cơ của còn ống động mạch

Một số yếu tố sau có thể làm tăng nguy cơ mắc còn ống động mạch ở trẻ, chẳng hạn như:

• Sinh non: trẻ sinh non có nguy cơ mắc nhiều bệnh lý hơn so với trẻ sinh đủ tháng trong đố có bệnh còn ống động mạch.
• Tiền sử gia đình mắc bệnh tim bẩm sinh và các yếu tố di truyền khác như hội chứng Down, hội chứng Turner, hội chứng Marfan.
• Người mẹ mắc rubella trong khi mang thai.
• Trẻ được sinh ra ở vùng cao (từ trên 2.500 mét).
• Trẻ gái: còn ống động mạch là bệnh tim bẩm sinh ở trẻ gái phổ biến hơn gấp 2 lần so với trẻ trai.

Sinh non làm tăng nguy cơ mắc bệnh còn ống động mạch

3Triệu chứng của còn ống động mạch

Các triệu chứng còn ống động mạch phụ thuộc nhiều vào kích thước lỗ thông và tuổi của trẻ. Với một ống động mạch nhỏ, nó có thể không gây ra triệu chứng nào cho đến khi trẻ trưởng thành nhưng đối với một ống động mạch lớn, các triệu chứng suy tim có thể xuất hiện ngay sau sinh.

Một ống động mạch chủ lớn trong giai đoạn sơ sinh hoặc nhũ nhi có thể gây ra các triệu chứng như:

• Ăn uống kém, dẫn đến chậm tăng trưởng.
• Thở nhanh liên tục hoặc khó thở.
• Dễ mệt mỏi, giảm gắng sức.

Trẻ dễ mệt mỏi có thể là dấu hiệu của triệu chứng suy tim

4Biến chứng của còn ống động mạch

Kích thước của ống động mạch tỷ lệ thuận với các nguy cơ mà nó đem lại. Một ống động mạch nhỏ thường không gây ra biến chứng nhưng với một ống động mạch lớn hơn nếu không được điều trị có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Tăng áp động mạch phổi: hình thành tổn thương phổi vĩnh viễn có thể đe dọa tính mạng gọi là hội chứng Eisenmenger (tăng áp lực động mạch phổi cố định).
• Suy tim, viêm phổi tái diễn và viêm nội tâm mạc nhiễm khuẩn là các biến chứng nguy hiểm khác thường gặp ở trẻ mắc bệnh còn ống động mạch.

Còn ống động mạch có thể gây biến chứng tăng áp lực phổi cố định

5Cách chẩn đoán còn ống động mạch

Thăm khám lâm sàng

Khi trẻ đến khám với các biểu hiện của tình trạng suy tim như thở nhanh hoặc khó thở, nhịp tim nhanh, dễ mệt mỏi.

Bác sĩ khám tim phát hiện các tiếng thổi bất thường có thể hướng đến trẻ đang mắc bệnh về tim và chỉ định một số xét nghiệm chuyên sâu hơn giúp chẩn đoán xác định bệnh.

Nghe tim giúp phát hiện các tiếng thổi bất thường ở tim

Xét nghiệm

Khi trẻ có các dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh tim như trên, một số xét nghiệm có thể được bác sĩ chỉ định bao gồm:

• X-quang ngực.
• Siêu âm tim.
• Điện tâm đồ (ECG).

Suy tim giúp phát hiện các dị tật ở tim

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Người nhà nên đưa trẻ tới khám nếu trẻ có các dấu hiệu bất thường nghi ngờ mắc bệnh tim bẩm sinh như:

• Dễ mệt mỏi khi ăn hoặc chơi.
• Không tăng cân, chậm lớn.
• Quấy khóc, bỏ bú, bỏ ăn.
• Luôn thở nhanh, tím tái.

Trẻ thường xuyên khó thở khi khóc hoặc ăn nên được đưa tới khám bác sĩ

Nơi khám chữa còn ống động mạch

Nếu có các dấu hiệu nghi ngờ trẻ mắc bệnh tim, người nhà nên cho trẻ đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Nhi - Tim mạch. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Nhi đồng 1, Bệnh viện Nhi đồng 2, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM.
• Hà Nội: Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

7Phương pháp điều trị còn ống động mạch

Lựa chọn phương pháp điều trị còn ống động mạch phụ thuộc vào kích thước lỗ thông, tuổi cũng như tình trạng sức khỏe của trẻ.

Khi lỗ thông nhỏ và tình trạng sức khỏe của trẻ ổn định, bác sĩ có thể đề nghị theo dõi thường xuyên và đợi ống động mạch tự đóng.

Ở trẻ sơ sinh, các thuốc kháng viêm không steroid (NSAID) như indomethacine hoặc ibuprofen tiêm tĩnh mạch được khuyển cáo sử dụng để điều trị còn ống động mạch bằng thuốc.

Ngoài thời kỳ sơ sinh, có thể đóng ống động mạch bằng dụng cụ qua thông tim hoặc phẫu thuật khâu lại lỗ thông.

Ngoài thời kỳ sơ sinh có thể đóng ống động mạch bằng dụng cụ qua thông tim

8Biện pháp phòng ngừa còn ống động mạch

Không có biện pháp phòng ngừa đặc hiệu nào được khuyến cáo dành cho bệnh còn ống động mạch. Tuy nhiên, việc duy trì một thai kỳ khỏe mạnh có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh. Một số biện pháp giúp mẹ và bé có một thai kỳ khỏe mạnh, bao gồm:

• Chăm sóc sức khỏe thai kỳ sớm thậm chí là trước khi mang thai, bằng cách bỏ hút thuốc, giảm căng thẳng, ngừng các biện pháp tránh thai, tham khảo ý kiến bác sĩ về các loại thuốc đang sử dụng.
• Chế độ ăn uống lành mạnh, bổ sung axit folic thai kỳ.
• Tập thể dục thường xuyên.
• Không uống rượu bia, thuốc lá (bao gồm việc tránh tiếp xúc với khói thuốc lá).
• Tiêm các loại vắc - xin được khuyến nghị.
• Khám thai định kỳ.
• Kiểm soát tốt đường máu thai kỳ.

Chăm sóc thai kỳ trước và trong khi mang thai giúp giảm nguy cơ mắc bệnh cho trẻ

Trẻ có thể không có triệu chứng nào cho tới khi trưởng thành nếu ống động mạch nhỏ nhưng với ống động mạch chủ lớn, các dấu hiệu suy tim có thể rõ ràng ngay sau khi sinh. Bạn hãy chia sẻ bài viết tới mọi người nếu thấy hữu ích nhé!