Suy tủy xương : Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Suy tuỷ là một bệnh lý nghiêm trọng gây ảnh hưởng nhiều đến sức khoẻ bệnh nhân, đặc biệt là các vấn đề về máu. Vậy suy tuỷ là gì? Hãy cùng tìm hiểu thông qua bài viết dưới đây nhé!

1Suy tủy xương là gì?

Suy tủy xương là bệnh lý đặc trưng bởi sự giảm sản sinh ra các tế bào máu (bao gồm cả hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu) tại tủy xương.

Suy tủy có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi từ trẻ em đến người lớn và có thể liên quan đến nhiều tình trạng tương đối nguy hiểm bao gồm suy giảm khả năng vận chuyển oxy đến mô, rối loạn đông máu và sự hoạt động kém hiệu quả của bạch cầu chống lại các tác nhân gây bệnh ngoại lai. [1]

Suy tủy xương là tình trạng giảm sản cả ba dòng tế bào máu gồm hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu

2Suy tủy có phải là một dạng ung thư máu không?

Hiện nay nhiều người vẫn còn lầm lẫn rằng suy tủy xương là một loại ung thư máu. Tuy nhiên đây hoàn toàn là hai bệnh cảnh khác nhau với các cơ chế bệnh sinh riêng biệt.

Ung thư máu chính xác được biết đến với tên gọi là bạch cầu cấp - tình trạng xảy ra do các tế bào đầu dòng bạch cầu phân chia không kiểm soát, gây chèn ép sự phát triển và phân chia của các tế bào máu bình thường khác.

Tuy là hai bệnh hoàn toàn khác nhau nhưng nhiều nghiên cứu đã chỉ ra rằng, phần lớn nguyên nhân dẫn đến suy tủy là do ung thư máu hay các loại ung thư khác.

Chính mối liên quan nhân quả phức tạp này đã gây nên nhiều cản trở cho các nhà lâm sàng trong quá trình phát hiện và điều trị bệnh suy tủy xương. [1]

Một số loại ung thư góp phần trong cơ chế bệnh sinh gây suy tủy xương

3Nguyên nhân gây ra suy tủy xương

Với sự phát triển của khoa học y sinh, ngày nay đã xác định được có hai nhóm nguyên nhân chính gây ra suy tủy xương đó là do bẩm sinh và mắc phải.

Trong đó suy tủy xương bẩm sinh được cho rằng là kết quả của đột biến gen gây suy tủy di truyền. Gen đột biến này có thể được truyền lại bởi cha mẹ hoặc có thể phát triển ngay trong cơ thể bệnh nhân.

Một khi sự sai biệt về gen ấy đủ lớn để gây nên những biến đổi về mặt kiểu hình sẽ dẫn đến bệnh cảnh suy tủy xương như chúng ta đã biết.

Nhóm nguyên nhân thứ hai và cũng là nhóm nguyên nhân được cho rằng có nhiều triển vọng hơn trong việc can thiệp điều trị đó là suy tủy mắc phải, bao gồm: [1]

• Rối loạn tự miễn: tức là các tế bào miễn dịch của cơ thể, vì một lý do nào đó nhận nhầm tủy xương là một tác nhân gây hại và bắt đầu tấn công.
• Một số loại ung thư có thể kể đến như ung thư máu, ung thư hạch hay đa u tủy.
• Các loại hóa chất đặc biệt là thuốc trừ sâu dùng trong nông nghiệp.
• Một số bệnh như hội chứng loạn sản tủy, tiểu huyết sắc tố kịch phát về đêm.
• Nhiễm virus, điển hình là Cytomegalovirus, virus Epstein-Barr, viêm gan, HIV và parvovirus B19.
• Thuốc: kháng sinh hoặc thuốc điều trị viêm khớp dạng thấp.
• Thậm chí đôi khi suy tủy không thể xác định được nguyên nhân, lúc này được gọi là suy tủy vô căn.

Một số loại chất độc hóa học, đặc biệt là thuốc trừ sâu có khả năng gây suy tủy xương sau một thời gian dài tiếp xúc

4Phân loại suy tủy xương

Suy tủy xương được phân loại theo nguyên nhân, tức là được phân thành hai nhóm: [1]

• Suy tủy bẩm sinh: như trên đã đề cập, đây là loại suy tủy hình thành do sự đột biến gen di truyền từ cha mẹ hoặc tự phát triển trong cơ thể bệnh nhân. Suy tủy xương bẩm sinh còn được biết đến dưới một số tên gọi như: bệnh Fanconi, loạn sản sừng bẩm sinh, hội chứng Shwachman-Diamond.
• Suy tủy mắc phải: do một số tác động lý hóa, thuốc, virus, bệnh lý, rối loạn tự miễn hoặc thậm chí là vô căn, hoạt động của tủy xương bị ức chế dẫn đến rối loạn trong việc sản sinh các tế bào hồng cầu, bạch cầu và tiểu cầu gây nên bệnh cảnh suy tủy xương.

Suy tủy xương bẩm sinh có liên quan đến đột biến một số gen và mang tính di truyền

5Triệu chứng của suy tủy xương

Các triệu chứng của suy tủy xương xuất hiện tùy theo tình trạng dòng tế bào nào của tủy bị tổn thương ưu thế tạo nên một bệnh cảnh vô cùng đa dạng.

Trong đó, một số biểu hiện điển hình và thường gặp nhất của suy tủy có thể được kể đến như: [1]

• Thiếu máu khiến da xanh xao, niêm mạc nhợt, bệnh nhân dễ mệt mỏi, tim đập nhanh thường xuyên.
• Đau nhức xương.
• Dễ chảy máu và bầm da xuất hiện rải rác khắp cơ thể hoặc đôi khi là những chấm xuất huyết li ti dưới da do số lượng và chất lượng tiểu cầu giảm.
• Nhiễm trùng thường xuyên xảy ra do sự thiếu hụt của bạch cầu - hàng rào bảo vệ cơ thể khỏi các tác nhân ngoại lai.
• Đau đầu và sốt không rõ nguyên nhân.
• Khó thở do hồng cầu không còn đảm bảo đầy đủ khả năng cung cấp oxy cho mô vì giảm số lượng.

Thiếu máu là một trong những triệu chứng thường gặp của suy tủy xương do số lượng hồng cầu sinh ra giảm đáng kể

6Biến chứng của suy tủy xương

Suy tủy xương có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm, làm thể trạng người bệnh nhanh chóng suy nhược thậm chí ảnh hưởng đến tính mạng nếu không được điều trị kịp thời.

Một số biến chứng phổ biến có thể gặp bao gồm chảy máu, nhiễm trùng, các khối u ác tính như ung biểu mô và rối loạn tăng sinh tế bào lympho.

Để hạn chế các tác động xấu này, biện pháp tốt nhất chính là kịp thời tiếp cận y tế ngay khi bệnh xuất hiện đồng thời phối hợp chặt chẽ với các y bác sĩ trong quá trình theo dõi và điều trị. [2]

Suy tủy xương có thể gây biến chứng nhiễm trùng do giảm sản sinh bạch cầu - hàng rào miễn dịch của cơ thể

7Cách chẩn đoán suy tủy xương

Thăm khám lâm sàng

Tương tự như các bệnh cảnh khác, để chẩn đoán suy tủy xương cũng cần sự phối hợp của cả lâm sàng và cận lâm sàng.

Về mặt lâm sàng, các bác sĩ sẽ khai thác một cách tỉ mỉ về bệnh sử, tiền sử, các triệu chứng bất thường gần đây kể cả các bệnh lý di truyền trong gia đình kết hợp với thăm khám một cách toàn diện các cơ quan để đưa ra chẩn đoán phù hợp. [1]

Tương tự như các bệnh lý khác, thăm khám lâm sàng là một bước không thể thiếu trong chẩn đoán suy tủy xương

Xét nghiệm

Ngoài ra, một số cận lâm sàng có giá trị trong viện chẩn đoán, theo dõi và tiên lượng bệnh cũng có thể được chỉ định thực hiện như: [1]

• Tổng phân tích tế bào máu ngoại vi bằng máy đếm laser.
• Phết máu ngoại biên.
• Định lượng ferritin, sắt huyết thanh, vitamin B12, acid folic nhằm loại trừ thiếu máu do các nguyên nhân khác.
• Chụp MRI hoặc PET.
• Sinh thiết tủy: được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán suy tủy xương.

Thêm vào đó, để xác định nguyên nhân gây bệnh, người bệnh cũng có thể được yêu cầu ngừng tạm thời các loại thuốc đang dùng, kiểm tra các tình trạng bệnh lý kèm theo của cơ thể hoặc đôi khi các thử nghiệm di truyền cũng có thể được đề nghị.

Tủy đồ được xem là tiêu chuẩn vàng trong chẩn đoán suy tủy xương

8Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Thăm khám và điều trị kịp thời là chìa khóa thành công trong điều trị hầu hết các loại bệnh, kể cả suy tủy xương. Vì vậy, hãy đến khám ngay tại các cơ sở y tế uy tín nếu xuất hiện các triệu chứng sau đây: [1]

• Da xanh xao, lòng bàn tay trắng bệch, môi nhợt nhạt, dễ mệt mỏi, khó thở.
• Xuất hiện chấm xuất huyết dưới da hoặc bầm da tự nhiên hoặc sau va chạm nhẹ.
• Phát hiện chảy máu chân răng, xuất huyết âm đạo kéo dài.
• Sốt kéo dài không rõ nguyên nhân.
• Đau nhức xương không liên quan chấn thương hay vận động.

Các vết bầm rải rác khắp cơ thể do tự nhiên hoặc va chạm nhẹ là một trong các dấu hiệu cho thấy bạn cần gặp bác sĩ

Nơi khám chữa suy tủy xương

Nếu gặp các triệu chứng nêu trên bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện huyết học truyền máu thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, bệnh viện Chợ Rẫy.
• Hà Nội: Viện Huyết học Truyền máu Trung Ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

9Các phương pháp điều trị suy tủy xương

Việc lựa chọn phương pháp điều trị suy tủy xương phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố từ mức độ nghiêm trọng của bệnh, tuổi, đến các triệu chứng kèm theo. Do đó, cung cấp đầy đủ các thông tin một cách trung thực cho bác sĩ là hết sức cần thiết và góp phần quyết định hiệu quả điều trị.

Điều trị suy tủy xương được chia làm 2 phương pháp chính, gồm điều trị triệu chứng và điều trị đặc hiệu.

Trong đó điều trị triệu chứng là các biện pháp gần như có thể áp dụng trên mọi đối tượng, tuy nhiên chỉ mang tính chất tạm thời, giảm nhẹ về mặt triệu chứng. Một số biện pháp điều trị triệu chứng có thể được áp dụng gồm:

• Truyền máu: nhằm làm giảm các triệu chứng do thiếu máu gây ra như khó thở, mệt mỏi, chóng mặt, xanh xao.
• Sử dụng thuốc kích tủy xương: thúc đẩy tủy xương tạo nhiều tế bào máu hơn.
• Dùng thuốc ức chế miễn dịch: trong trường hợp suy tủy do nguyên nhân rối loạn tự miễn, thuốc ức chế miễn dịch sẽ giúp ngăn chặn quá trình phá hủy tủy xương của các tế bào miễn dịch.
• Sử dụng một số loại thuốc kích thích sản xuất tế bào máu như corticoid, androgen.

Điều trị đặc hiệu trong suy tủy xương gồm ghép tủy hoặc ghép tế bào gốc máu ngoại vi. Đây có thể xem là biện pháp điều trị hữu hiệu và triệt để nhất trong suy tủy

Tuy nhiên không phải ai cũng có thể đảm bảo đủ điều kiện để thực hiện các phương pháp này trong đó tiên quyết nhất là phải có người cho phù hợp về hệ thống HLA.

Mặc dù gắt gao trong quá trình thực hiện điều trị, nhưng một khi thành công, ghép tủy sẽ mang lại lợi ích lâu dài cho bệnh nhân và đây thực sự là một bước tiến lớn của y học trong công cuộc đẩy lùi bệnh suy tủy. [1]

Ghép tủy là một trong những phương pháp hiệu quả nhất trong điều trị suy tủy xương hiện nay

10Biện pháp phòng ngừa suy tủy xương

Suy tủy xương là một bệnh lý tương đối nghiêm trọng, có ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe toàn diện của con người. Để bảo vệ sức khỏe khỏi bệnh tật nói chung và phòng ngừa suy tủy xương nói riêng, chúng ta có thể áp dụng một số biện pháp như sau: [1]

• Tránh một số hóa chất và bức xạ có thể gây ức chế tủy xương.
• Cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng thuốc đặc biệt là những loại thuốc có liên quan đến nguy cơ suy tủy xương.
• Điều trị tích cực khi phát hiện mắc một số bệnh như đa u tủy, loạn sản tủy,...
• Phòng ngừa nhiễm virus, đặc biệt là Cytomegalovirus, virus Epstein-Barr, viêm gan, HIV và parvovirus B19 bằng cách giữ vệ sinh sạch sẽ, tránh tiếp xúc nguồn lây và xây dựng một hệ miễn dịch khỏe mạnh.

Tham khảo ý kiến của bác sĩ khi sử dụng thuốc đặc biệt là các loại thuốc có thể gây suy tủy xương là một trong những biện pháp giúp ngăn ngừa căn bệnh này

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn đọc những thông tin bổ ích xoay quanh bệnh lý suy tuỷ. Nếu bạn cảm thấy bài viết hay hãy chia sẻ cho bạn bè và gia đình cùng tham khảo nhé!