Táo bón: Dấu hiệu, nguyên nhân, cách điều trị

Táo bón là bệnh phổ biến ở mọi lứa tuổi. Tuy không nguy hiểm nhưng lại gây nhiều khó chịu và ảnh hưởng đến sinh hoạt. Hãy cùng tìm hiểu nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa táo bón qua bài viết sau nhé!

1Táo bón là gì?

Trước đây, định nghĩa chính thức của táo bón là số lần đi đại tiện ít hơn 3 lần mỗi tuần. Tuy nhiên, tần suất đại tiện của mỗi người lại khác nhau rất nhiều. Một số người đại tiện nhiều lần một ngày trong khi một số người khác chỉ đại tiện một hoặc hai lần một tuần.

Do đó, táo bón không chỉ chẩn đoán bằng số lần đi tiêu mà phụ thuộc nhiều vào tình trạng đi tiêu như đi khó, phải gắng sức, đau bụng dưới nhưng không đi tiêu được.

Theo thống kê tại Mỹ, cứ 100 người lớn thì sẽ có 16 người có triệu chứng táo bón. Trên thế giới bao gồm cả trong nước tỉ lệ táo bón mạn tính có thể ảnh hưởng từ 2-28% dân số (tức cứ 100 người có 2-28 người mắc phải vấn đề tiêu hóa này).[1]

Táo bón là tình trạng đi tiêu khó và phải gắng sức rất nhiều

2Dấu hiệu của táo bón

Các dấu hiệu táo bón bao gồm:

• Đi tiêu ít hơn 2 lần/tuần.
• Phân khô, cứng và gây đau rát khi đi tiêu.
• Đại tiện khó khăn và đau đớn.
• Đau bụng cảm giác như chuột rút, vị trí đau và mức độ đau thường khác nhau ở mỗi người.
• Cảm giác đầy hơi và buồn nôn.
• Cảm giác chưa tống hết phân sau khi đi đại tiện.

Các triệu chứng phổ biến của bệnh táo bón

3Nguyên nhân gây ra táo bón

Dưới đây là một số nguyên nhân gây táo bón thường gặp:

Chế độ sinh hoạt và ăn uống

• Thói quen đại tiện sai: Có xu hướng không đi hết trong một lần hoặc thường xuyên nhịn đi tiêu sẽ khiến phân tích tụ, lúc này ruột già sẽ tăng thẩm thấu nước khiến phân khô hơn nữa và gây táo bón.
• Không ăn đủ chất xơ: Chất xơ giúp tạo độ ẩm và làm mềm phân, giúp phân dễ dàng đi qua ruột. Nếu bạn không ăn đủ chất xơ, phân có thể trở nên khô và cứng, gây ra táo bón.
• Không uống đủ nước (mất nước): Nước giúp giữ cho phân mềm và dễ dàng đi qua ruột. Nếu bạn không uống đủ nước, đại tràng có thể hấp thụ nước từ phân khiến nó khô và cứng.
• Lạm dụng rượu bia
• Sự thay đổi thói quen sống chẳng hạn như đi du lịch hoặc ăn uống, hoặc đi ngủ vào những thời điểm khác nhau: Những thay đổi này có thể làm ảnh hưởng đến hệ tiêu hóa của bạn và gây ra táo bón
• Tiêu thụ nhiều sữa hoặc phô mai: Sữa và các sản phẩm từ sữa có chứa canxi, một thành phần có thể gây ra táo bón và các chế phẩm này cũng ít chất xơ, một yếu tố ngăn ngừa táo bón
• Căng thẳng: Căng thẳng có thể làm các vấn đề tiêu hóa trở nên tệ hơn bao gồm cả táo bón.
• Nhịn đi tiêu: Nhịn đi tiêu thường xuyên có thể làm cho cơ ruột không còn nhạy cảm với cảm giác muốn đại tiện.

Căng thẳng là một trong những nguyên nhân phổ biến gây táo bón

Một số loại thuốc

Có nhiều loại thuốc có thể gây ra táo bón, bao gồm:

• Các loại thuốc giảm đau mạnh như thuốc giảm đau chứa codeine, oxycodone và hydromorphone: Ảnh hưởng đến các dây thần kinh và thụ thể trong cơ thể, làm chậm sự di chuyển của thức ăn trong hệ tiêu hóa, hấp thụ nhiều nước từ ruột và làm cho phân cứng và khô hơn.
• Thuốc chống trầm cảm bao gồm thuốc ức chế tái hấp thu serotonin (như fluoxetine) hoặc thuốc chống trầm cảm ba vòng (như amitriptyline): Có thể gây ra táo bón do các thuốc này làm gián đoạn hoạt động bình thường của hệ tiêu hóa và các hệ thống cơ quan khác.
• Quá liều vitamin D
  Thuốc kháng cholinergic
• Thuốc bổ sung sắt: Lượng sắt dư không được hấp thu tại đường tiêu hóa có thể kéo nước ra khỏi hệ thống tiêu hóa dưới dẫn đến táo bón.

Người đang dùng các thuốc bổ sung sắt có thể bị táo bón

Một số tình trạng sức khỏe hoặc bệnh

• Các bệnh về nội tiết như suy giáp, tiểu đường, tăng calci huyết: các bệnh này có thể ảnh hưởng đến hoạt động của cơ ruột và làm chậm sự di chuyển của thức ăn trong hệ tiêu hóa, dẫn đến táo bón.
• Ung thư trực tràng:Khối u chiếm chỗ và làm hẹp đường ruột, khiến cho phân khó đi qua.
• Dị dạng về ống tiêu hóa: Hẹp hoặc teo hậu môn
• Hội chứng ruột kích thích: Đây là một rối loạn tiêu hóa mạn tính có thể gây ra táo bón và các triệu chứng như đau bụng, khó tiêu.
• Viêm túi thừa: Sự viêm nhiễm và sưng tấy ở vùng bụng dưới làm cho phân khó đi qua.
• Những bất thường trong đường tiêu hóa như xoắn ruột, thủng hậu môn.
• Tắc ruột: Là tình trạng đường ruột bị tắc nghẽn cơ năng hoặc cơ học dẫn đến không thể đào thải phân ra ngoài.
• Mang thai: Táo bón trong thai kỳ có thể do sự thay đổi về hormone và thai nhi cũng có thể chiếm chỗ và làm hẹp đường ruột, khiến cho phân khó đi qua. [2]

Một số nguyên nhân gây táo bón phổ biến hiện nay

4Biến chứng của táo bón

Nếu không có biện pháp điều trị, tình trạng táo bón kéo dài sẽ dẫn đến những biến chứng khó lường và tăng cả nguy cơ cho các bệnh lý khác đang mắc phải.

• Đi tiêu ra máu: Khi khối phân rắn cứa rách niêm mạc ống hậu môn trực tràng sẽ gây chảy máu.
• Nứt kẽ hậu môn: Khi khối phân rắn gây khó đi tiêu, bệnh nhân thường rặn mạnh gây rách niêm mạc, lớp dưới niêm mạc, có thể lan tới lớp cơ thắt ống hậu môn. Nứt kẽ hậu môn không chỉ dẫn đến đi tiêu ra máu mà đau ở những lần đi ngoài kế tiếp.
• Trĩ nội, trĩ ngoại: Khi bệnh nhân mắc chứng táo bón kéo dài, đa số sẽ gây ra bệnh trĩ do hiện tượng tăng áp lực ổ bụng. Khi gắng sức rặn, các búi trĩ càng ngày càng to ra và mỗi lần đi ngoài thường có máu kèm theo phân.
• Viêm ống hậu môn trực tràng - Abces hậu môn – Rò hậu môn .
• Tắc ruột do khối “u phân": Nếu trong đại trực tràng phải tích trữ khối phân rắn lâu ngày có thể gây ra hiện tượng bán tắc ruột hoặc tắc ruột: Đau bụng từng cơn đến liên tục, chướng bụng, không đánh rắm hoặc đi ngoài được, thăm khám trực tràng sờ thấy toàn khối phân rắn.
• Suy kiệt – nhiễm độc mạn: Phân ứ đọng lâu ngày trong đại tràng sẽ tạo điều kiện cho vi khuẩn có hại phát triển sinh ra các chất có hại. Các chất này ngấm, hấp thu vào máu sẽ dần dẫn tới nhiễm độc mạn tính dẫn đến kích thích thần kinh làm ảnh hưởng tới tâm tính và tinh thần người bệnh, khiến người bệnh lúc nào cũng cảm thấy bực bội, khó chịu.
• Tăng nguy cơ ung thư hậu môn – trực tràng.
• Tăng biến chứng cho những bệnh nhân mắc bệnh mạn tính: Người bệnh cao huyết áp, người cao tuổi, người có bệnh tim mạch, xơ gan, cổ chướng, bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD, Hen), nếu bị táo bón rất nguy hiểm vì khi đi cầu phải rặn nhiều, tăng áp lực máu, tăng nguy cơ tắc mạch máu não hoặc xuất huyết não, tăng nguy cơ lên cơn khó thở, cơn hen.
• Thủng ruột già, thủng trực tràng.

Bệnh nhân táo bón có thể đi tiêu ra máu

5Các cận lâm sàng phát hiện táo bón

Các xét nghiệm sẽ phụ thuộc vào triệu chứng, tiền sử bệnh, tình trạng sức khỏe và nguyên nhân bệnh nghi ngờ.

• Xét nghiệm máu và xét nghiệm nước tiểu cho thấy dấu hiệu của suy giáp, thiếu máu và tiểu đường. Mẫu phân kiểm tra dấu hiệu của nhiễm trùng, viêm và ung thư.
• Các xét nghiệm hình ảnh: Chụp CT, chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc chụp đường tiêu hóa dưới dưới để xác định các vấn đề gây táo bón.
• Nội soi đại trực tràng: Nội soi đại trực tràng hoặc nội soi đại tràng sigma bằng ống soi. Có thể thực hiện thêm sinh thiết để kiểm tra ung thư.
• Nghiên cứu quá trình vận chuyển trong đại trực tràng: Người bệnh sẽ tiêu thụ một lượng nhỏ chất phóng xạ, sau đó theo dõi thời gian và cách mà chất này di chuyển trong ruột.
• Các xét nghiệm chức năng ruột khác: Loại trừ nguyên nhân gây ra táo bón do rối loạn chức năng đại tiện bằng cách kiểm tra khả năng giữ và thải phân của hậu môn và trực tràng. Bao gồm chụp X-quang trực tràng hoạt động, xét nghiệm trục xuất bóng và đo áp lực hậu môn trực tràng.

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần đến gặp bác sĩ

• Táo bón đột ngột, không thể đi tiêu và trung tiện.
• Có máu trong phân.
• Đau dữ dội khi đi tiêu.
• Sụt cân nhiều (>10% cân nặng trong 1 tháng).
• Táo bón trên 2 tuần.
• Táo bón kèm bí tiểu.
• Táo bón có kèm tiêu chảy (phân lỏng nhưng vẫn khó đi) và sốt cao (>38,5 độ)

Gặp bác sĩ nếu bị táo bón kèm đau bụng dữ dội

Nơi khám chữa bệnh uy tín

Nếu táo bón ảnh hưởng nặng nề đến cuộc sống hoặc có các dấu hiệu nguy hiểm nêu trên, bạn cần đi đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm:

Một số bệnh viện lớn bạn có thể tham khảo:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Bình Dân, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Nhân dân 115, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Quân đội 108.

7Phương pháp điều trị táo bón

Thay đổi chế độ ăn uống

• Uống 1,5 đến 2 lít nước mỗi ngày.
• Hạn chế sử dụng rượu và đồ uống có chứa cafein.
• Ăn nhiều chất xơ, có thể bổ sung trái cây và rau củ sống, ngũ cốc nguyên hạt vào bữa ăn.
• Cắt giảm bớt thực phẩm ít chất xơ như thịt, sữa, phô mai và đồ ăn chế biến sẵn.
• Tăng cường vận động.
• Tập thể dục 150 phút một tuần với 30 phút mỗi ngày và ít nhất năm ngày một tuần.
• Không nhịn đi tiêu do càng nhịn lâu phân càng khó tống ra ngoài.
• Tạo thói quen đại tiện hàng ngày từ 15 đến 45 phút sau bữa sáng.
• Nâng cao đầu gối khi đại điện bằng cách để chân lên ghế.
• Giữ tâm trạng thoải mái và thư giãn các cơ khi đi đại diện.

Thuốc không kê đơn

Nếu thay đổi lối sống không cho hiệu quả, có thể dùng thuốc nhuận tràng không kê đơn, chẳng hạn như:

• Thuốc nhuận tràng tạo khối: Như Fybogel, Methylcellulose.
• Thuốc nhuận tràng thẩm thấu như các thuốc chứa Magnesium citrate.
• Thuốc làm mềm phân như Docusat.
• Thuốc nhuận tràng làm trơn như dầu khoáng.
• Thuốc nhuận tràng kích thích như Bisacodyl, Senna.

Thuốc kê đơn

Nếu bạn vẫn bị táo bón sau khi dùng các thuốc trên, bác sĩ có thể kê cho bạn các loại thuốc sau:

• Lubiprostone: Tăng lượng dịch tiết và co bóp ruột giúp làm mềm phân và đại tiện dễ hơn
• Linaclotide hoặc plecanatide: Làm cho việc đi tiêu thuận lợi hơn đối với những người bị táo bón lâu dài hoặc hội chứng ruột kích thích nhờ tăng chất nhầy trong lòng ruột giúp phân thoát ra nhanh hơn
• Prucalopride: Có thể giúp ruột kết di chuyển phân (tăng nhu động ruột).

Các phương pháp điều trị khác

• Liệu pháp phản hồi sinh học, giúp huấn luyện lại các cơ.
• Dùng thuốc xổ.
• Phẫu thuật.[3]

Các phương pháp điều trị táo bón

8Phương pháp phòng ngừa táo bón

Cải thiện chế độ ăn uống của bạn

Ăn các thức ăn chứa nhiều chất xơ (cellulose), như các loại rau và hoa quả tươi, các loại măng. Chất xơ không hòa tan (có trong rau cải, trái cây…) làm phân xốp, giảm rủi ro phát triển bệnh táo bón.

Bổ sung nhiều rau, củ quả để tăng cường chất xơ do chất xơ trong thực phẩm làm khối lượng phân tăng lên đáng kể sẽ kích thích vận động đường ruột, lại có thể bảo lưu thủy phần, tránh phân quá khô.

Uống đủ nước uống 2 lít/ngày, giúp cho làm mềm phân.

Ăn một số loại thức ăn có tác dụng nhuận tràng như mật ong, vừng, hạch đào, bơ, sữa trâu, sữa bò...

Khi đun nấu món ăn, có thể cho tăng một chút dầu ăn, như dầu đậu, dầu hạt cải, dầu vừng, dầu lạc...

Ăn một số thức ăn chứa vitamin nhóm B một cách thích hợp, như các loại đậu, lương thực thô, khoai lang, khoai tây, đu đủ để thúc đẩy nhu động ruột. Một số loại hoa quả khác như củ cải, cải thảo, bầu và giá đỗ cũng giúp trị táo bón.

Kiêng các thức ăn loại kích thích như rượu mạnh, trà đặc, cà phê, hẹ, tỏi, ớt, ít ăn các thức ăn tanh mặn vị đậm.

Uống một cốc sữa ấm trước khi đi ngủ. Uống 1 ít nước ấm và đi bộ khoảng vài phút ngay lập tức sau khi thức dậy vào buổi sáng.

Mỗi ngày vào buổi sáng sớm khi tỉnh dậy, uống một cốc nước ấm lúc bụng đói. Uống nước chanh pha lẫn với nước ấm từ 2 - 3 lần/ngày. Ngoài ra nên ăn những loại thực phẩm dễ tiêu hoá.

Chỉ ăn khi đói, không nên ăn thành nhiều bữa và mỗi bữa ăn nên cách nhau 4 tiếng. Không nên ăn quá nhiều loại thức ăn trong một bữa ăn.

Nên hạn chế và tránh ăn những đồ ăn khô như đậu tương, lạc.

Bổ sung rau củ là phương pháp nhanh và thuận tiện nhất để phòng ngừa táo bón

Táo bón là bệnh phổ biến nhưng rất dễ phòng ngừa thông qua chế độ ăn uống và vận động hằng ngày. Nếu thấy bài viết hay và bổ ích, hãy chia sẻ cho bạn bè và người thân nhé!