Suy giáp: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Suy giáp là bệnh lý rối loạn nội tiết tương đối phổ biến với nhiều dấu hiệu như sợ lạnh, ăn uống kém, táo bón, nhịp tim chậm và mệt mỏi, giảm tập trung, tăng cân. Hãy cùng tìm hiểu về bệnh suy giáp qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh suy giáp là gì?

Tuyến giáp có vị trí ở phía trước cổ, bên dưới thanh quản và trên khí quản với trọng lượng khoảng 10 – 20 gam, gồm 2 thùy nối với nhau bởi eo tuyến.

Chức năng chính của tuyến giáp là sản xuất hormone tác động đến hầu hết mọi hệ thống cơ quan trong cơ thể như điều hòa quá trình trao đổi chất, duy trì thân nhiệt, nhịp tim và các chức năng sống khác.

Bệnh suy giáp được đặc trưng bởi sự giảm khả năng tổng hợp hormone của tế bào tuyến giáp. Từ đó dẫn đến thiếu hụt lượng hormone cần thiết cho cơ thể khiến tốc độ chuyển hóa dinh dưỡng bị chậm lại và ảnh hưởng đến hoạt động của các cơ quan khác.[1]

Bệnh suy giáp có thể gặp ở mọi lứa tuổi từ trẻ sơ sinh đến người già nhưng phổ biến ở phụ nữ tuổi trung niên. Bệnh có thể được kiểm soát bằng việc sử dụng thuốc đặc hiệu, tuy nhiên nếu sự thiếu hụt hormone nghiêm trọng và không được điều trị đúng cách có thể dẫn đến tử vong.

Suy giáp là tình trạng thiếu hụt lượng hormone tuyến giáp cần thiết cho cơ thể

2Suy giáp có nguy hiểm không?

Bệnh suy giáp nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể gây ra nhiều tình trạng nguy hiểm, khó có khả năng hồi phục và thậm chí đe dọa đến tính mạng như:

• Khó thở, mệt mỏi.
• Chuột rút, yếu cơ, đau cơ.
• Chán ăn, táo bón.
• Giảm hứng thú trong hoạt động hằng ngày.
• Giảm ham muốn tình dục.
• Hôn mê.
• Các bệnh về tim.

Suy giáp không được điều trị có thể dẫn đến tình trạng khó thở

3Nguyên nhân gây bệnh suy giáp

Có rất nhiều nguyên nhân khác nhau có thể dẫn đến bệnh suy giáp như các tổn thương tại tuyến giáp, sự ảnh hưởng của các thuốc điều trị khác (nguyên phát) hoặc do rối loạn hormone từ tuyến yên, vùng dưới đồi (thứ phát).

Một số nguyên nhân chủ yếu dẫn đến bệnh suy giáp bao gồm:[2]

• Các bệnh tự miễn: Các bệnh này khiến cơ thể tự sản sinh ra các kháng thể nhằm phá hủy tế bào tuyến giáp khỏe mạnh, từ đó giảm lượng hormone được sản xuất ra. Tình trạng này thường gặp sau bệnh viêm tuyến giáp tự miễn Hashimoto.
• Phẫu thuật tuyến giáp: Khả năng tổng hợp hormone có thể bị suy giảm nghiêm trọng ở bệnh nhân Basedow hoặc ung thư tuyến giáp sau điều trị bằng phương pháp cắt bỏ toàn bộ hoặc một phần tuyến giáp.
• Viêm tuyến giáp: Tổn thương, viêm nhiễm do vi sinh vật, thuốc hoặc bệnh tự miễn có thể phá hủy tế bào tuyến giáp, giải phóng ồ ạt hormone gây ra tình trạng cường giáp. Sau đó, các tế bào không được hồi phục sẽ dẫn đến suy giảm chức năng.
• Xạ trị: Đây là phương pháp sử dụng tia xạ vùng đầu, mặt, cổ nhằm tiêu diệt các khối ung thư tuyến giáp, ung thư vòm họng, ung thư hạch có thể làm chết tế bào tuyến giáp và giảm khả năng tổng hợp hormone.
• Sử dụng thuốc: Tình trạng suy giáp có thể xuất hiện sau khi sử dụng thời gian dài một số loại trong nhóm thuốc điều trị ung thư, thuốc tim mạch hoặc thuốc chữa các rối loạn tâm thần.
• Một số nguyên nhân khác: Người bệnh có thể gặp suy giáp nếu chế độ ăn quá thiếu hụt i-ốt cho việc tổng hợp hormone, phụ nữ mang thai, rối loạn điều hòa nội tiết do khối u hoặc ổ nhồi máu tại tuyến yên hoặc vùng dưới đồi trong não.

Bệnh suy giáp có thể gặp ở mọi lứa tuổi nhưng bạn sẽ dễ mắc bệnh hơn nếu có những yếu tố nguy cơ sau:

• Tỉ lệ mắc bệnh ở nữ giới Phụ nữ cao hơn hẳn nam giới (gấp 5 lần).
• Bản thân hoặc gia đình có tiền sử bệnh tự miễn như viêm khớp dạng thấp, lupus ban đỏ hệ thống, bệnh celiac, xơ cứng bì hoặc hoặc đái tháo đường tuýp 1.
• Người đang điều trị rối loạn tâm thần như trầm cảm, rối loạn lo âu, tự kỷ hoặc rối loạn lưỡng cực.
• Trẻ có dị tật bẩm sinh liên quan đến đột biến gen và nhiễm sắc thể như hội chứng Down, tim bẩm sinh, hội chứng Turner.
• Người bệnh từng phẫu thuật, xạ trị vùng đầu, mặt, cổ và tuyến giáp.
• Tiền sử gia đình có người thân trực hệ bị suy giáp.

Phẫu thuật tuyến giáp là một trong những nguyên nhân dẫn đến suy giáp

4Dấu hiệu của bệnh suy giáp

Bệnh suy giáp thường tiến triển từ từ, không rầm rộ với các biểu hiện mơ hồ nên dễ bị bỏ qua. Tùy theo độ tuổi của người bệnh và lượng hormone tuyến giáp bị thiếu hụt sẽ dẫn đến những triệu chứng khác nhau.

Triệu chứng thường gặp

Các dấu hiệu phổ biến nhất của bệnh suy giáp thường do giảm tốc độ trao đổi và chuyển hóa chất dinh dưỡng trong cơ thể như:[3]

• Thân nhiệt thấp hơn 37 độ C kèm theo biểu hiện sợ lạnh.
• Da xanh tái, móng khô ráp, tóc yếu dễ gãy rụng.
• Mặt có hình tròn, sưng phù.
• Cơ bắp yếu hoặc căng cứng, đau cơ.
• Mệt mỏi, đau nhức toàn thân.
• Nhịp tim chậm kèm theo huyết áp thấp, nhịp thở chậm, suy tim.
• Táo bón kéo dài.
• Khả năng tập trung kém, thờ ơ với mọi việc xung quanh.
• Rối loạn kinh nguyệt, giảm ham muốn tình dục.
• Lưỡi to bạnh sang hai bên khiến người bệnh ngủ ngáy, khàn tiếng.
• Khó thở do tràn dịch màng tim, tràn dịch màng phổi, tràn dịch màng bụng.
• Thiếu máu.

Thân nhiệt thấp hơn 37 độ C kèm sợ lạnh là một triệu chứng suy giáp thường gặp

Triệu chứng ở trẻ sơ sinh

Bệnh suy giáp thường gặp ở trẻ không có tuyến giáp bẩm sinh hoặc bất thường trong hoạt động tổng hợp hormones. Tuy nhiên, hầu hết trẻ sơ sinh đều được tầm soát suy giáp để điều trị sớm bằng cách lấy máu gót chân sau sinh.

Một số biểu hiện của suy giáp ở trẻ sơ sinh có thể gồm:

• Vàng da sơ sinh kéo dài, da khô.
• Tay chân lạnh, dễ bị rét.
• Trẻ bú kém, nuốt khó, hay nôn trớ.
• Lưỡi to, ngủ ngáy thường xuyên có thể dẫn đến ngưng thở trong khi ngủ.
• Bụng chướng, táo bón, có thể kèm theo thoát vị rốn.
• Vẻ mặt thờ ơ, ít biểu cảm.
• Chậm phát triển về chiều cao, cân nặng so với bình thường.
• Nhược cơ, ít cử động tay chân.
• Chậm phát triển tâm thần, vận động hơn những trẻ cùng lứa tuổi.

Triệu chứng suy giáp ở trẻ sơ sinh thường gặp là vàng da kéo dài

Triệu chứng ở trẻ em và thanh thiếu niên

Bệnh suy giáp có thể tiến triển chậm rãi từ khi người bệnh còn nhỏ và biểu hiện bệnh ở tuổi thanh thiếu niên như:

• Vóc dáng thấp nhưng dễ bị thừa cân, béo phì sớm.
• Da khô lạnh, bong tróc, màu vàng nhạt.
• Hay bị khó tiêu, táo bón.
• Chậm thay răng, dậy thì muộn hơn bạn bè đồng trang lứa.
• Thường xuyên buồn ngủ, giảm khả năng tiếp thu kiến thức.
• Thiểu năng trí tuệ.
• Một số ít trẻ có thể xuất hiện bướu cổ.

Trẻ táo bón kéo dài có thể là biểu hiện của bệnh

5Biến chứng của bệnh suy giáp

Bệnh suy giáp nếu không được phát hiện và điều trị sớm có thể làm chậm quá trình chuyển hóa năng lượng dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm như:

• Các vấn đề tim mạch: Nồng độ hormone tuyến giáp trong máu thấp làm giảm chuyển hóa lipid, chậm nhịp tim và tốc độ tuần hoàn máu. Điều này làm tăng nguy cơ rối loạn lipid máu, xơ vữa động mạch, suy tim hoặc tràn dịch màng ngoài tim.
• Hôn mê (Myxedema coma): Đây là tình trạng nguy hiểm, đe dọa đến tính mạng của bệnh nhân suy giáp, thường do stress kéo dài, bệnh viêm nhiễm hoặc tác dụng phụ của thuốc ngủ, an thần. Người bệnh có thể cảm thấy rất lạnh, buồn ngủ, thờ ơ và hôn mê. Cần nghi ngờ cơn hôn mê do tuyến giáp trong những trường hợp có bệnh não, hạ thân nhiệt, co giật, hạ natri máu, hạ đường huyết, rối loạn nhịp tim, sốc tim, suy hô hấp và ứ nước.
• Thần kinh ngoại biên: Sự thiếu hụt hormone tuyến giáp trong một thời gian dài có thể gây tổn thương sợi thần kinh ngoại biên khiến người bệnh hay bị tê bì tay chân, ngứa ở tay chân hoặc đau rát.
• Ảnh hưởng quá trình sinh đẻ: Trẻ em hoặc người lớn suy giáp thường có biểu hiện dậy thì muộn, rối loạn kinh nguyệt. Từ đó làm giảm khả năng sản xuất trứng và tinh trùng, dẫn đến khó có con, thậm chí vô sinh, hiếm muộn.
• Dị tật bẩm sinh: Phụ nữ mang thai bị suy giáp dễ ảnh hưởng không tốt đến cả mẹ và bé. Ở người mẹ, suy giáp có thể gây tăng huyết áp, thiếu máu, tiền sản giật, sinh non, sảy thai.
• Đối với thai nhi, hormone tuyến giáp đóng vai trò quan trọng trong phát triển não của bào thai và trẻ trong vài năm đầu sau sinh. Vì vậy, suy giáp bấm sinh có thể làm chậm sự phát triển tâm thần và vận động của trẻ. Nếu điều trị muộn có thể không hồi phục được.

Suy giáp có thể làm giảm chuyển hóa lipid, chậm nhịp tim và tốc độ tuần hoàn máu

6Bệnh suy giáp có chữa khỏi được không?

Bệnh suy giáp hiện nay không có biện pháp chữa khỏi hoàn toàn. Tuy nhiên, những người mắc bệnh này nếu được điều trị thích hợp có thể kiểm soát tình hình sức khỏe, ngăn ngừa những diễn tiến xấu.

Do đó, những bệnh nhân suy giáp cần tái khám định kỳ, tuân thủ dùng thuốc và xây dựng chế độ dinh dưỡng theo hướng dẫn của bác sĩ để có thể nhanh cải thiện trình trạng bệnh và chất lượng cuộc sống.[4]

Bệnh suy giáp hiện nay không có biện pháp chữa khỏi hoàn toàn

7Cách chẩn đoán bệnh

Các triệu chứng của bệnh suy giáp thường rất đa dạng và khác biệt đối với từng bệnh nhân. Do đó, ngoài việc hỏi bệnh, thăm khám lâm sàng thì bác sĩ thường kết hợp với các kết quả định lượng hormone nhằm chẩn đoán bệnh hiệu quả:

• Trường hợp TSH cao và T4 thấp: Đây là dấu hiệu điển hình để chẩn đoán bệnh suy giáp với các biểu hiện lâm sàng tương đối rõ ràng. Một số trường hợp, bác sĩ có thể sử dụng thêm kết quả định lượng T3 nhằm chẩn đoán chính xác hơn.
• Trường hợp TSH cao nhưng T3 và T4 trong phạm vi tiêu chuẩn: Bác sĩ thường gọi tình trạng này là suy giáp cận lâm sàng do bệnh nhân mới bị bệnh với ít triệu chứng lâm sàng.

Bác sĩ thường kết hợp định lượng hormone trong chẩn đoán bệnh suy giáp

8Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Để việc điều trị suy giáp đạt hiệu quả cao và phòng ngừa các biến chứng nguy hiểm, người bệnh nên đến gặp bác sĩ sớm nếu có những biểu hiện sau:

• Tay chân yếu, thường xuyên tê bì, không làm được công việc nặng.
• Trí nhớ suy giảm, hay mất tập trung, mất ngủ.
• Rối loạn giấc ngủ, táo bón, tăng cân kéo dài.
• Rối loạn kinh nguyệt.
• Thường xuyên bị lạnh.
• Da khô, tóc rụng nhiều.

Da tóc khô kèm theo gãy rụng nhiều là dấu hiệu cần đến gặp bác sĩ sớm

Nơi khám chữa bệnh suy giáp

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Nội tổng quát, Nội tiết. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Nội tiết Trung ương Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Nội tiết Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Quân đội Trung ương 108.

9Các phương pháp chữa bệnh suy giáp

Tùy theo độ tuổi của bệnh nhân và nguyên nhân suy giáp mà bác sĩ sẽ lựa chọn những phác đồ điều trị thích hợp. Tuy nhiên, đa số bệnh nhân suy giáp cần phải sử dụng hormone thay thế suốt đời để cơ thể hoạt động ổn định.

Có hai loại thuốc được sử dụng trong điều trị suy giáp là levothyroxine và liothyronine (có cấu trúc tương tự với hormone T3, T4 tuyến giáp), nhất là levothyroxine được sử dụng phổ biến hơn cả.[1]

Tuy nhiên, nếu gặp các tác dụng phụ khi sử dụng levothyroxine như nhịp tim nhanh, tăng thân nhiệt, vã mồ hôi hoặc tiêu chảy,... thì người bệnh nên đến tái khám bác sĩ sớm nhất có thể để được điều chỉnh liều thuốc.

Levothyroxine là loại thuốc được sử dụng điều trị suy giáp phổ biến

10Biện pháp phòng ngừa

Hiện nay, vẫn chưa có phương pháp nào giúp ngăn ngừa hoàn toàn bệnh suy giáp. Tuy nhiên, người bệnh có thể giảm các triệu chứng khó chịu và ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm bằng việc áp dụng những biện pháp sau:

• Thường xuyên thăm khám định kỳ với những đối tượng có nguy cơ cao.
• Siêu âm thai thường xuyên để phát hiện sớm các bất thường bẩm sinh.
• Thực hiện xét nghiệm máu gót chân sau sinh cho trẻ để tầm soát bệnh suy giáp.
• Bổ sung các thực phẩm giàu i-ốt như muối i-ốt, tảo biển, trứng, sữa, các loại hải sản. trong chế độ ăn hàng ngày.

Người bệnh suy giáp nên ăn nhiều thực phẩm chứa i-ốt để hạn chế bệnh nặng thêm

11Các câu hỏi liên quan về suy giáp

Bệnh suy giáp sống được bao lâu

Việc điều trị suy giáp thường phải dùng thuốc kéo dài kết hợp với việc điều chỉnh lối sống. Hầu hết bệnh nhân có tiên lượng tốt khi được điều trị và các triệu chứng thường hồi phục sau vài tuần hoặc vài tháng.[5]

Đồng thời, với phương pháp điều trị thích hợp, người bị suy giáp thường có tuổi thọ bình thường, chất lượng cuộc sống hầu như không bị suy giảm.[6]

Người suy giáp có tuổi thọ và chất lượng cuộc sống bình thường khi điều trị thích hợp

Bệnh suy giáp là thiếu chất gì?

Nguyên nhân hàng đầu của bệnh suy giáp là thiếu I-ốt, iốt là một chất dinh dưỡng thiết yếu mà cơ thể cần để sản xuất hormone tuyến giáp. Hormone này giúp cơ thể sử dụng năng lượng, giữ ấm và duy trì hoạt động bình thường của các cơ quan.

Trường hợp cơ thể bị thiếu iốt, tuyến giáp sẽ không thể sản xuất đủ được lượng hormone giáp cần thiết cung cấp cho cơ thể.

Đồng thời, hoạt động tuyến giáp phải tăng lên để có thể bù đắp cho lượng iốt thấp và duy trì tình trạng tuyến giáp bình thường. Từ đó có thể dẫn đến bệnh bướu cổ và suy giáp.[7]

Người bệnh suy giáp thường thiếu chất i-ốt

Sự khác biệt giữa cường giáp và suy giáp

Cường giáp và suy giáp đều là những tình trạng bệnh lý liên quan đến lượng hormone giáp được sản xuất và giải phóng từ tuyến giáp. Tuy nhiên, sự khác biệt ở 2 tình trạng trên nằm ở lượng hormone:[8]

• Khi bị cường giáp, tuyến giáp hoạt động quá mức khiến sản xuất và giải phóng quá nhiều hormone tuyến giáp. Hoặc có nguyên nhân chấn thương, phẫu thuật, hóa chất làm phóng thích hormone giáp.
• Khi bị suy giáp, tuyến giáp lại hoạt động kém hoặc bị ức chế. Từ đó không sản xuất và cung cấp đủ hormone tuyến giáp mà cơ thể cần.

Cường giáp và suy giáp khác nhau về lượng hormone giáp mà cơ thể sản xuất

Suy giáp kiêng ăn gì?

Một số loại thực phẩm nên hạn chế dùng trong chế độ dinh dưỡng cho người suy giáp gồm:[9][10]

• Thực phẩm có chứa đậu nành làm thay đổi và ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ thuốc tuyến giáp của cơ thể. Hơn nữa, thành phần goitrogens trong thực phẩm từ đậu nành có thể gây kích ứng tuyến giáp.
• Rau cải như bông cải xanh, rau bina, bắp cải có thể ngăn chặn khả năng sử dụng iốt của tuyến giáp.
• Thực phẩm có thể gây viêm như dâu tây, đào, thực phẩm giàu tinh bột và thực phẩm chứa nhiều đường có thể dẫn đến viêm tuyến giáp và làm tình trạng bệnh trở nên tồi tệ hơn
• Cà phê có thể ngăn chặn sự hấp thụ hormone tuyến giáp thay thế từ thuốc. Do đó, bạn nên uống cà phê ít nhất sau khi uống thuốc điều trị suy giáp 30 phút.
• Rượu tác động không tốt đến nồng độ hormone tuyến giáp cũng như khả năng sản xuất hormone của tuyến giáp.

Bệnh suy giáp nên kiêng ăn các thực phẩm có chứa đậu nành

Hy vọng bài viết trên đã giúp bạn có thêm những kiến thức bổ ích về nguyên nhân và cách điều trị bệnh suy giáp. Hãy chia sẻ thông tin này đến với tất cả bạn bè và người thân xung quanh bạn nhé!