Trần bì có tác dụng gì? Công dụng và 14 bài thuốc chữa bệnh từ trần bì

Trần bì là một vị thuốc quý được sử dụng phổ biến trong Y học cổ truyền từ lâu đời. Vị thuốc này có tính ấm, mùi thơm nồng nàn và vị đắng đặc trưng. Hãy cùng tìm hiểu về công dụng của trần bì qua bài viết này nhé!

1Giới thiệu vị thuốc trần bì

Trần bì là gì?

Trần bì là tên gọi chung của vỏ quả từ các loài cây thuộc chi Quýt (Citrus) trong họ Cam quýt (Rutaceae), với tên khoa học là Pericarpium Citri Reticulatae.. Trần bì có mùi thơm đặc trưng, vị chua, đắng và hơi cay.

Trong y học cổ truyền, trần bì được xem là một vị thuốc quý, có nhiều công dụng chữa bệnh và bồi bổ sức khỏe.

Trần bì là tên gọi chung về vỏ quả của các loài cây thuộc chi Quýt

Thành phần hóa học

Trần bì chứa nhiều thành phần hóa học có lợi cho cơ thể như:

• Tinh dầu gồm các terpen, limonen, citral, linalool, geraniol, nerol, citronellal, neral và geranial.
• Flavonoid gồm các hesperidin, naringin, neohesperidin, narirutin, poncirin và didymin.
• Các axit hữu cơ gồm các axit citric, malic và tartaric.
• Các vitamin gồm vitamin C, vitamin B1.

Bộ phận dùng, thu hái, chế biến và bảo quản

Bộ phận dùng làm thuốc là vỏ của các loài cây quýt như cam sành, cam thường, chanh, quất và bưởi. Trần bì được thu hái vào mùa thu hoặc đông khi quả chín. Sau khi thu hoạch, quả được rửa sạch, phơi hoặc sấy khô.

Vỏ quả sau khi khô được tách ra khỏi phần thịt, gọi là trần bì. Trần bì khô được bảo quản trong bình kín hoặc túi nilon ở nơi khô ráo thoáng mát.

Bộ phận dùng làm thuốc là vỏ của các loài cây quýt

2Các tác dụng của trần bì với sức khỏe

Tốt cho tiêu hóa và hô hấp

Trần bì có tác dụng tiêu đờm, giúp giảm bớt đờm trong cổ họng và đường hô hấp, hỗ trợ điều trị các bệnh ho có đờm, ho lâu ngày.

Theo các nghiên cứu khoa học, trần bì có tác dụng kép trong hỗ trợ hệ tiêu hóa như kích thích tiết dịch giúp tiêu hóa hiệu quả hơn. Đồng thời, tăng cường nhu động ruột, hỗ trợ bài tiết thức ăn ra khỏi cơ thể.[1]

Trần bì có tác dụng kép trong hỗ trợ hệ tiêu hóa

Hỗ trợ điều trị các bệnh lý tim mạch

Trần bì chứa hàm lượng flavonoid dồi dào, có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL) trong máu. Do đó, ngăn ngừa sự hình thành mảng bám trong lòng mạch, hạn chế nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Vitamin C và kali trong trần bì có tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, nâng cao sức đề kháng của cơ thể, giúp điều hòa nhịp tim, duy trì ổn định, ngăn ngừa rối loạn nhịp tim nguy hiểm.[1]

Trần bì giúp hạn chế nguy cơ mắc các bệnh tim mạch

Điều trị béo phì và các bệnh do rối loạn chuyển hóa

Hoạt chất naringenin trong trần bì có khả năng ức chế hoạt động của enzyme lipase - đóng vai trò quan trọng trong quá trình phân hủy chất béo. Nhờ vậy, trần bì giúp giảm sự tích tụ mỡ trong cơ thể, hỗ trợ giảm cân hiệu quả.[1]

Trần bì giúp giảm sự tích tụ mỡ trong cơ thể

Kháng khuẩn, chống viêm thần kinh

Limonene, linalool, citral,... chứa trong trần bì có tác dụng kháng khuẩn, tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh, hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp, tiêu hóa, da liễu.

Ngoài ra, các hoạt chất flavonoid bao gồm hesperidin, nobiletin và tangeretin đã được chứng minh là có khả năng chống viêm thần kinh mạnh mẽ.[1]

Trần bì hỗ trợ điều trị các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp

3Các bài thuốc tốt cho sức khỏe từ trần bì

Trần bì có thể dùng riêng hoặc phối hợp với các vị thuốc khác để chữa nhiều bệnh khác nhau. Dưới đây là một số bài thuốc từ trần bì:[2]

Trị rối loạn tiêu hóa do ăn uống hoặc chứng không tiêu

Nguyên liệu:

• 10g trần bì khô.
• 10g đại táo.
• 10g gừng khô.
• 10g hoàng kỳ.
• 10g cam thảo.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và đun thêm.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.

Cách dùng:

• Uống trong ngày, dùng liên tục 5 ngày giúp cải thiện triệu chứng khó chịu do ăn không tiêu.

Bài thuốc trần bì trị rối loạn tiêu hóa do ăn uống hoặc chứng không tiêu

Trị đầy bụng khó tiêu

Nguyên liệu:

• Vài miếng trần bì khô.

Cách thực hiện:

• Xé nhỏ, rửa sạch qua nước ấm.
• Hãm với nước sôi từ 10 - 15 phút.

Cách dùng:

• Uống khi nước còn nóng, bỏ phần bã, dùng liên tục cho đến khi cải thiện triệu chứng khó tiêu.

Bài thuốc trần bì trị đầy bụng khó tiêu

Trị viêm phế quản nhẹ, bệnh ho viêm họng

Nguyên liệu:

• 6g trần bì.
• 4g cam thảo.
• 6g tô diệp.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và đun thêm.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.

Cách dùng:

• Uống trong ngày, nên sử dụng lúc thuốc còn ấm nóng. Có thể uống liên tục trong 5-7 ngày hoặc cho đến khi các triệu chứng cải thiện.

Bài thuốc trần bì trị viêm phế quản, viêm họng

Trị viêm loét dạ dày - tá tràng

Nguyên liệu:

• 15 - 20g trần bì.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.
• Lấy nước nấu cháo với 150g gạo.

Cách dùng:

• Tuỳ khẩu vị từng người mà nêm nếm vừa phải. Cháo phù hợp với các bệnh nhân bị viêm loét dạ dày - tá tràng, buồn nôn, đau thượng vị.

Bài thuốc trần bì trị viêm loét dạ dày, tá tràng

Trị chứng kém ăn, suy nhược cơ thể

Nguyên liệu:

• 3g trần bì.
• 3g hồ tiêu.
• 1 con gà trống 1 kg đã làm sạch và chặt nhỏ.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Thêm gia vị, hầm trên lửa nhỏ đến khi gà chín nhừ.

Cách dùng:

• Tuỳ khẩu vị từng người mà nêm nếm vừa phải. Chia 2 - 3 lần ăn trong ngày.

Bài thuốc trần bì trị kém ăn, suy nhược cơ thể

Trị ho có đờm do cảm hàn

Nguyên liệu:

• 6g trần bì.
• 12g bạch linh.
• 4g cam thảo.
• 6g bán hạ.
• 2 lát gừng tươi.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và đun thêm.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.

Cách dùng:

• Uống một thang mỗi ngày. Dùng liên tục đến khi cải thiện triệu chứng có đờm do cảm hàn.

Bài thuốc trần bì trị ho có đờm do cảm hàn

Trị ho mất tiếng

Nguyên liệu:

• 12g trần bì sắc.
• 200ml nước.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và đun thêm đến khi nước còn 100ml.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.

Cách dùng:

• Chia ra uống nhiều lần trong ngày. Dùng liên tục đến khi cải thiện triệu chứng ho mất tiếng.

Bài thuốc trần bì trị ho mất tiếng

Trị ho có đờm nhiều, đờm đặc, tức ngực

Nguyên liệu:

• Trần bì, hạt vải (thái mỏng phơi khô sao vàng), đại hồi liều lượng bằng nhau.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch tất cả nguyên liệu.
• Sao vàng hạt vải.
• Tán nhỏ cả ba vị thuốc, rây bột mịn.

Cách dùng:

• Mỗi ngày uống 4 - 8g bột thuốc, chia làm 2 lần, vào buổi sáng và buổi tối, chiêu với rượu. Có thể dùng liên tục trong 3-5 ngày hoặc cho đến khi các triệu chứng cải thiện.

Bài thuốc trần bì trị ho có đờm nhiều, đờm đặc, tức ngực

Trị tiêu chảy

Nguyên liệu:

• Trần bì, cam thảo, thương truật, hậu phác liều lượng bằng nhau.

Cách thực hiện:

• Tán nhuyễn tất cả các nguyên liệu thành bột mịn.
• Chia bột thành từng liều nhỏ, mỗi liều 4 - 6g.

Cách dùng:

• Dạng bột: Mỗi lần uống 4 - 6g bột, ngày uống 2 - 3 lần, có thể pha với nước ấm hoặc mật ong.
• Dạng sắc uống: Cho 4 - 6g bột thuốc vào ấm, sắc với 200ml nước, đun sôi nhỏ lửa đến khi còn 100ml, chia 2 - 3 lần và uống trong ngày.

Bài thuốc trần bì trị tiêu chảy

Trị tuyến vú viêm cấp

Nguyên liệu:

• 30g trần bì.
• 6g cam thảo.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và đun thêm.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.

Cách dùng:

• Sử dụng thuốc khi còn nóng. Có thể kết hợp với các phương pháp điều trị khác như chườm ấm, massage bầu ngực, cho con bú thường xuyên.

Bài thuốc trần bì trị tuyến vú viêm cấp

Trị chứng nấc cụt sau khi ăn

Nguyên liệu:

• 30g trần bì.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, nướng cho đến khi hơi vàng, có mùi thơm.
• Tán nhuyễn trần bì thành bột mịn.

Cách dùng:

• Mỗi lần dùng 1 thìa cà phê bột trần bì, hòa với nước ấm và uống. Có thể uống 2 - 3 lần mỗi ngày cho đến khi nấc cụt hết.

Bài thuốc trần bì trị nấc cụt sau ăn

Trị tiêu chảy kèm đau bụng

Nguyên liệu:

• 6g trần bì.
• 12g bạch truật.
• 8g phòng phong.
• 8g bạch thược.

Cách thực hiện:

• Sao vàng tất cả các vị thuốc. Cho thuốc vào ấm, sắc với nước, đun sôi nhỏ lửa. Hoặc tán nhuyễn các vị thuốc thành bột mịn.

Cách dùng:

• Ngày uống 2 - 3 lần sau bữa ăn.

Bài thuốc trần bì trị tiêu chảy kèm đau bụng

Trị trĩ chảy máu

Nguyên liệu:

• Trần bì, hoa hòe, trắc bách diệp mỗi vị 4g.
• Thăng ma, sài hồ, cam thảo mỗi vị 6g.
• Đảng sâm, bạch truật, hoàng kỳ mỗi vị 12g.
• Đương quy 8g.

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, cho tất cả nguyên liệu vào nồi cùng nước.
• Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và đun thêm.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.

Cách dùng:

• Dùng trước bữa ăn khoảng 60 phút.

Bài thuốc trần bì trị trĩ chảy máu

Giải rượu

Nguyên liệu:

• 30g trần bì.
• 5g sinh khương.
• 2 quả ô mai mơ (bỏ hạt).

Cách thực hiện:

• Rửa sạch, thái nhỏ trần bì, sinh khương và ô mai mơ.
• Đun sôi, sau đó hạ lửa nhỏ và đun thêm.
• Tắt bếp, lọc lấy nước.

Cách dùng:

• Uống thuốc khi còn ấm. Có thể thêm chút mật ong hoặc đường phèn giúp dễ uống hơn.

Bài thuốc trần bì giải rượu

4Lưu ý khi sử dụng trần bì

Trần bì là một vị thuốc quý trong Đông y với nhiều tác dụng hữu ích cho sức khỏe. Một số lưu ý quan trọng khi sử dụng bao gồm:

• Liều dùng trung bình của trần bì là từ 4 - 12g mỗi ngày. Không nên dùng quá liều để tránh gây kích ứng dạ dày hoặc dị ứng.
• Người có cơ địa dị ứng hoặc mẫn cảm với bất kỳ thành phần nào có trong trần bì.
• Người có thể trạng âm hư, dương hư hoặc chứng thoát không nên sử dụng vì nó có thể khiến cho các triệu chứng trở nên nặng nề hơn.
• Người không thấp, không có trệ, không có đàm không nên sử dụng trần bì vì có thể dẫn đến tình trạng táo bón, đầy bụng, khó tiêu.
• Người bệnh ho khan không có đờm không nên sử dụng vì có thể làm tăng thêm tình trạng ho khan.
• Người bị thổ huyết (nôn ra máu) tránh sử dụng vì có thể làm tăng thêm tình trạng thổ huyết.

Liều dùng trung bình của trần bì là từ 4-12g mỗi ngày

Bài viết trên đây đã cung cấp thông tin về công dụng và 14 bài thuốc chữa bệnh từ trần bì. Nếu bạn thấy bài viết này hữu ích hãy chia sẻ đến mọi người xung quanh bạn nhé!