Viêm mũi dị ứng: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị hiệu quả

Viêm mũi dị ứng là một tình trạng phổ biến khi hệ miễn dịch của cơ thể phản ứng quá mức với các tác nhân gây dị ứng trong môi trường, dẫn đến viêm niêm mạc mũi. Bệnh gây ra nhiều khó chịu, ảnh hưởng đáng kể đến cuộc sống hàng ngày của hàng triệu người trên thế giới. Cùng tìm hiểu về bệnh viêm mũi dị ứng qua bài viết dưới đây nhé!

1Viêm mũi dị ứng là gì?

Viêm mũi dị ứng là bệnh lý tai - mũi - họng phổ biến hiện nay, có thể gặp ở mọi lứa tuổi, mọi giới tính và đang có xu hướng tăng dần [1]. Viêm mũi dị ứng thường gặp ở trẻ em sống tại các thành phố lớn hoặc những người có tiền sử dị ứng với thực phẩm, thuốc.

Viêm mũi dị ứng là tình trạng niêm mạc mũi bị viêm phù nề, xuất tiết dịch sau khi tiếp xúc với các dị nguyên (chất lạ ở môi trường) do phản ứng dị ứng gây ra. Khi dị nguyên xâm nhập, hệ miễn dịch sẽ sản xuất kháng thể IgE, gây giải phóng histamin và các chất trung gian hóa học khác, dẫn đến các triệu chứng đặc trưng ở mũi và mắt. Bệnh thường đặc trưng bởi các triệu chứng như ngứa mũi, hắt hơi, nghẹt mũi.

2Phân loại viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng theo mùa

Bệnh chia thành nhiều đợt cấp tính với những biểu hiện rầm rộ trong năm, thường xuất hiện đột ngột vào thời điểm giao mùa như mùa lạnh hay đầu mùa nóng, mùa mưa. Căn nguyên gây bệnh có thể do sự nhạy cảm với bào tử nấm hoặc phấn hoa của cây cối, cỏ dại hoặc nấm mốc ngoài trời.

Viêm mũi dị ứng lâu năm

Viêm mũi dị ứng lâu năm hoặc quanh năm xuất hiện thường xuyên gây ảnh hưởng lớn đến người bệnh, dễ tái phát khi gặp các dị nguyên trong môi trường như khói bụi, lông thú cưng, mạt nhà, nấm mốc trong nhà hoặc côn trùng. Đặc biệt là những người có tiền sử dị ứng với thức ăn hoặc thuốc thường có nguy cơ cao hơn mắc viêm mũi dị ứng quanh năm .

Ngoài ra viêm mũi dị ứng có thể liên quan đến nghề nghiệp và thường gặp ở một số nghề như uốn tóc, làm bánh, giáo viên, thợ mộc, thợ may, người xay xát lúa gạo.

Đợt cấp tính của viêm mũi dị ứng quanh năm xuất hiện khi tiếp xúc với dị nguyên của môi trường

Viêm mũi dị ứng nghề nghiệp

Viêm mũi dị ứng nghề nghiệp xảy ra khi bạn tiếp xúc với các dị nguyên tại nơi làm việc, ví dụ như hóa chất, bột gỗ hoặc các chất từ động vật trong phòng thí nghiệm.

3Cơ chế gây viêm mũi dị ứng

Khi cơ thể bạn tiếp xúc với các tác nhân lạ (dị nguyên), hệ thống miễn dịch sẽ ngay lập tức kích hoạt đội quân bảo vệ (như đại thực bào, bạch cầu). Khi đó hệ miễn dịch sẽ sản xuất kháng thể IgE và giải phóng các tín hiệu báo động hóa học như histamin. Chính histamin là thủ phạm trực tiếp gây ra các triệu chứng khó chịu của viêm mũi dị ứng như hắt hơi, ngứa mũi, sổ mũi [1].

Các dị nguyên gây bệnh thường gặp là

• Mạt bụi nhà, lông súc vật, phấn hoa.
• Hóa chất như hơi acid, bụi silic hoặc bụi than.
• Tình trạng không khí ô nhiễm ở các thành phố lớn, khu công nghiệp.
• Thời tiết thay đổi từ nóng sang lạnh đột ngột hoặc ngược lại.
• Các vi sinh vật như vi khuẩn, bào tử nấm, bọ chét.
• Một số loại thức ăn gây dị ứng như tôm, cua, lạc, măng tươi.

4Đối tượng dễ bị viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng có thể gặp ở mọi đối tượng, tuy nhiên một số yếu tố dưới đây có thể làm bệnh dễ xuất hiện hơn [2]:

• Người bệnh mắc bệnh hen phế quản.
• Có tiền sử bản thân, bố mẹ hoặc anh chị em ruột bị dị ứng thức ăn hoặc một số loại thuốc.
• Người bị chàm hoặc viêm da cơ địa, thường xuyên ngứa đỏ da.
• Sống hoặc làm việc trong môi trường nhiều khói bụi, ô nhiễm như các thành phố lớn hoặc khu công nghiệp.
• Người nghiện thuốc lá hoặc thường xuyên hít phải khói thuốc lá thụ động: Khói thuốc làm tổn thương niêm mạc mũi, khiến mũi dễ bị dị ứng hơn.

5Triệu chứng viêm mũi dị ứng

Viêm mũi dị ứng là một bệnh lý mạn tính và có thể tiến triển thành những đợt cấp tính với một số biểu hiện sau :

• Người bệnh cảm thấy ngứa mũi, hắt hơi liên tục thành từng tràng dài kèm theo chảy nước mắt.
• Đau nhức đầu, đau dọc theo sống mũi và lan sang hai bên mắt.
• Nghẹt mũi, chảy nước mũi trắng trong.
• Ho có đờm (gọi là Ho đờm) trong kèm theo đau họng do dịch mũi chảy ngược xuống vùng họng.
• Khó chịu và mệt mỏi kéo dài.
• Thở khò khè và khó thở do niêm mạc mũi sưng phù, gây khó chịu đáng kể trong sinh hoạt hàng ngày.

Các triệu chứng thường gặp của viêm mũi dị ứng

6Triệu chứng ở trẻ em và người lớn có khác nhau không?

Các triệu chứng của viêm mũi dị ứng ở trẻ em và người lớn nhìn chung khá tương đồng, nhưng có thể có một số khác biệt nhỏ. Ở trẻ nhỏ, bệnh có thể biểu hiện bằng quấy khóc, khó ngủ, hay dụi mũi, ngoáy mũi và thở bằng miệng. Người lớn thường biểu hiện rõ ràng hơn các triệu chứng như ngứa mũi, hắt hơi, chảy nước mũi và nghẹt mũi, đôi khi kèm theo giảm khả năng tập trung, mệt mỏi do mất ngủ.

7Chẩn đoán viêm mũi dị ứng

Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ khai thác về hoàn cảnh và môi trường sống, hỏi bạn về các triệu chứng đang gặp phải, tần suất, mức độ nặng nhẹ và các yếu tố có thể gây khởi phát, tiền sử dị ứng trước đây hoặc các biểu hiện, diễn biến của bệnh để chẩn đoán viêm mũi dị ứng.

Ngoài ra, phương pháp nội soi tai - mũi - họng có thể giúp bác sĩ xác định được vị trí tổn thương và các biến chứng của bệnh gây ra.

Một số xét nghiệm

• Test lẩy da: đây là là một kỹ thuật giúp bác sĩ tìm ra chính xác dị nguyên gây dị ứng cho bạn. Bác sĩ sẽ tiêm dưới da một lượng nhỏ dị nguyên (dưới ngưỡng gây bệnh), sau đó đánh giá phản ứng của da đối với từng loại tác nhân đó.
• Các test kích thích: thường làm cùng với test lẩy da.
• Xét nghiệm máu: Bác sĩ có thể yêu cầu xét nghiệm máu để kiểm tra các chỉ số liên quan đến phản ứng dị ứng hoặc nhiễm trùng. Ví dụ, việc kiểm tra nồng độ bạch cầu ái toan (một loại tế bào miễn dịch) và kháng thể IgE (loại kháng thể liên quan đến dị ứng) có thể giúp xác định bạn có đang bị viêm mũi dị ứng hay không.
• Định lượng IgE đặc hiệu, toàn phần trong máu.
• Phản ứng phân huỷ Mastocyte.
• Tế bào học niêm dịch mũi.

Test lẩy da giúp tìm ra dị nguyên gây bệnh

7Điều trị viêm mũi dị ứng

Điều trị không dùng thuốc

• Người bệnh viêm mũi dị ứng nên rửa mũi thường xuyên với nước muối để loại bỏ các dị nguyên gây ra triệu chứng của bệnh.
• Luôn giữ đủ độ ẩm cho niêm mạc mũi bằng cách xông hơi nước ấm hoặc nước xịt mũi.
• Ngừng tiếp xúc với nguyên nhân gây dị ứng.

Rửa mũi là các điều trị viêm mũi dị ứng không dùng thuốc

Điều trị dùng thuốc

• Corticosteroid xịt mũi: nhằm giảm xung huyết niêm mạc mũi, giảm nghẹt mũi hoặc chảy nước mũi như fluticasone, budesonide… Tuy nhiên, người bệnh cần sử dụng đúng liều lượng theo hướng dẫn để hạn chế tác dụng phụ của thuốc.
• Thuốc kháng histamin (uống, xịt mũi): thông qua việc ức chế thụ thể histamin và ngăn chặn phản ứng dị ứng, thuốc có thể giúp giảm ho, ngứa mũi hoặc chảy nước mũi như cetirizin, loratadin, fexofenadin.
• Thuốc thông mũi (Decongestant): bao gồm phenylephrin, pseudoephedrin hoặc oxymetazolin thuốc có thể giảm triệu chứng sưng tấy và nghẹt mũi do bệnh gây ra. Tuy nhiên cần có chỉ định của bác sĩ và không được dùng dài ngày.
• Thuốc xịt mũi Ipratropium: thường được sử dụng để điều trị đau họng, chảy nước mũi kéo dài. Tuy nhiên, người bệnh cần tham khảo ý kiến của bác sĩ trước khi dùng để hạn chế tác dụng phụ như khô mắt, khô mũi, chảy máu mũi.
• Natri cromolyn: đây là thuốc có thể sử dụng để dự phòng các đợt cấp tính của viêm mũi dị ứng nếu người bệnh sử dụng trước khi xuất hiện các triệu chứng.
• Chất đối kháng thụ thể leukotriene: hay gặp nhất là thuốc montelukast nhờ ức chế hoạt động của hệ miễn dịch, thuốc có thể ngăn chặn phản ứng dị ứng gây ra các biểu hiện như nhức đầu, chảy nước mũi.
• Corticosteroid uống: để điều trị viêm mũi dị ứng mức độ nặng hoặc có biến chứng như khó thở do cơn hen cấp.
• Tuy nhiên, người bệnh cần uống theo liều chỉ định của bác sĩ để tránh tác dụng phụ của thuốc như hội chứng Cushing, tăng đường huyết hoặc loãng xương.

Thuốc xịt mũi có thể được dùng để điều trị bệnh

Liệu pháp miễn dịch

Đây là phương pháp giải mẫn cảm, giúp cơ thể bạn dần quen với dị nguyên. Bác sĩ sẽ cho bạn tiếp xúc với một lượng rất nhỏ dị nguyên gây bệnh, sau đó tăng dần liều lượng theo thời gian bằng kỹ thuật tiêm dưới da, ngậm dưới lưỡi hoặc áp sát vào da.

Mục đích là để 'huấn luyện' hệ miễn dịch của bạn được thích nghi, quen dần với dị nguyên và giảm phản ứng dị ứng sau này

8Cách trị viêm mũi dị ứng tại nhà

Người bệnh có thể điều trị nhằm giảm nhẹ các triệu chứng của bệnh viêm mũi dị ứng tại nhà với các cách sau:

• Xông hơi với nước muối ấm từ 5 - 10 phút để giảm nghẹt mũi, khô mũi.
• Sử dụng các thảo dược từ thiên nhiên như gừng, lá tía tô hoặc cây tầm ma để giảm phản ứng dị ứng, giảm nhức đầu, chảy nước mũi hoặc đau họng.
• Tăng cường bổ sung các chất dinh dưỡng cần thiết, nhất là vitamin C để tăng cường sức đề kháng.
• Ăn nhiều trái cây, rau củ để bổ sung hoạt chất quercetin (một chất kháng histamin tự nhiên) giúp giảm các triệu chứng của bệnh.
• Lưu ý: Các phương pháp này có thể giúp giảm nhẹ triệu chứng. Tuy nhiên, hiệu quả có thể khác nhau ở mỗi người. Nếu triệu chứng không cải thiện hoặc trở nên nặng hơn, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ.

Gừng có thể dùng để điều trị viêm mũi dị ứng tại nhà

9Phòng ngừa viêm mũi dị ứng

Bạn có thể phòng ngừa viêm mũi dị ứng nếu thực hiện một số biện pháp sau đây:

• Giữ môi trường sạch sẽ khô thoáng, vệ sinh điều hòa, quạt không khí thường xuyên.
• Sử dụng máy lọc không khí có thể giúp loại bỏ các hạt dị nguyên nhỏ li ti như phấn hoa, bào tử nấm mốc, bụi mịn và vảy da thú cưng khỏi không khí trong nhà.
• Tránh tiếp xúc với khói bụi, thuốc lá.
• Thường xuyên giặt chăn, mền nhằm hạn chế nấm mốc phát triển.
• Gia đình có người bệnh viêm mũi dị ứng không nên nuôi hay tiếp xúc với chó, mèo, côn trùng.
• Khi đi ra ngoài phải đeo khẩu trang hoặc kính râm chống bụi bẩn.
• Sử dụng đồ bảo hộ lao động khi làm việc trong môi trường độc hại.
• Rửa sạch mũi hằng ngày bằng nước xịt mũi hay nước muối sinh lý.
• Không nên ăn những thức ăn dễ gây dị ứng như tôm, cua, cá.
• Giữ cơ thể ấm, đặc biệt là vùng mũi họng khi thời tiết giao mùa hay chuyển lạnh.
• Uống thuốc sớm nếu thấy có dấu hiệu của dị ứng như hắt xì, chảy nước mũi.
• Nếu nghi ngờ bệnh viêm mũi dị ứng nên đến khám bác sĩ để kịp thời điều trị bệnh.

Giữ nhà cửa sạch sẽ, thoáng mát có thể ngăn ngừa viêm mũi dị ứng

10Biến chứng của viêm mũi dị ứng

• Viêm tai giữa: thường gặp ở trẻ em khi dịch viêm từ mũi lan đến tai giữa thông qua một ống nhỏ nối giữa họng và tai (vòi nhĩ), gây viêm nhiễm và dẫn đến các triệu chứng như đau tai, ù tai hoặc chảy dịch tai.
• Viêm xoang: các đợt cấp của viêm mũi dị ứng lặp đi lặp lại kéo dài, không được điều trị triệt để, làm tắc nghẽn dẫn lưu các xoang và tăng tỷ lệ viêm mũi xoang ở bệnh nhân.
• Đợt cấp của hen phế quản: đối với bệnh nhân đã mắc bệnh hen suyễn (hen phế quản), tiếp xúc với dị nguyên có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm cơn hen, dẫn đến khó thở, thở khò khè tăng dần.
• Giảm chất lượng cuộc sống: mắc viêm mũi dị ứng kéo dài, thường xuyên có thể khiến cơ thể mệt mỏi, giảm khả năng tập trung trong công việc hoặc mất ngủ.

11Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Người bệnh viêm mũi dị ứng nên đến gặp bác sĩ sớm để được khám, điều trị và tư vấn hợp lý nhằm hạn chế biến chứng của bệnh. Bạn nên đến bệnh viện nếu gặp các triệu chứng sau:

• Các triệu chứng như hắt hơi, nghẹt mũi, chảy nước mũi hoặc đau nhức đầu kéo dài, không giảm dù đã sử dụng thuốc dị ứng.
• Thở khò khè, khó thở tăng dần.
• Người bệnh viêm mũi dị ứng kèm theo polyp mũi, dị hình vách ngăn mũi.

Nơi khám chữa bệnh tai mũi họng uy tín

Nếu có những triệu chứng nghi ngờ viêm mũi dị ứng, bạn có thể đến khám tại các bệnh viện hoặc phòng khám đa khoa tại địa phương. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo một số địa chỉ sau:

• Tp. Hồ Chí Minh: bệnh viện Tai - Mũi - Họng TP.HCM, bệnh viện Tai - Mũi - Họng Sài Gòn, bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM...
• Hà Nội: bệnh viện Tai - Mũi - Họng Trung ương, bệnh viện Đại học Y Hà Nội – khoa Tai - Mũi - Họng, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 – Khoa Tai - Mũi - Họng...

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin bổ ích về bệnh viêm mũi dị ứng. Hãy chia sẻ bài viết đến với bạn bè và người thân xung quanh của bạn nhé!