Đậu mùa: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị bạn nên biết

Đậu mùa là một loại bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng của con người. Vậy bệnh đậu mùa là gì và chúng nguy hiểm như thế nào? Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây nhé!

1 Bệnh đậu mùa là gì?

Bệnh đậu mùa là bệnh bị gây ra bởi virus Variola, thuộc loài Orthopoxvirus là loại bệnh truyền nhiễm, có thể đe dọa đến tính mạng của con người.

Loại virus này có thể tồn tại được ở môi trường bên ngoài và có khả năng đề kháng rất tốt. Trong vảy mụn khô và nhiệt độ phòng, virus này có thể sống được trong nhiều tháng. Tuy nhiên, chúng rất dễ bị bất hoạt bởi các chất diệt khuẩn, nhiệt độ trên 55 độ và tia tử ngoại.

Đậu mùa có 2 thể, đó là bệnh đậu mùa nhẹ (alastrim) và bệnh đậu mùa nặng (smallpox).

Nhờ vào sự phát triển của y học, bệnh đậu mùa đã bị xóa sổ vào cuối năm 1970. Hiện nay, các nhà nghiên cứu đã tìm được vaccine ngăn ngừa đậu mùa. Tuy nhiên, vẫn chưa có thuốc đặc trị đối với bệnh này.

virus Variola gây ra bệnh đậu mùa

2Nguyên nhân gây ra bệnh đậu mùa

Trực tiếp từ người sang người

Người bị nhiễm bệnh có thể lây lan virus khi ho, hắt hơi hoặc nói chuyện. Ngay cả khi tiếp xúc với vết loét trên da cũng có thể khiến bạn mắc bệnh đậu mùa.

Lây gián tiếp từ người bị nhiễm bệnh

Bệnh đậu mùa cũng có thể lây lan qua không khí bên trong các tòa nhà, lây nhiễm cho những người ở các phòng khác hoặc trên các tầng khác. Nhưng con đường lây nhiễm này hiếm khi xảy ra.

Thông qua các bề mặt bị ô nhiễm

Bệnh đậu mùa cũng có thể lây lan qua tiếp xúc với quần áo và giường chiếu bị ô nhiễm. Nhưng ít có khả năng mắc bệnh đậu mùa theo cách này nên bạn không cần quá lo lắng khi đang sống chung với người nhiễm bệnh đậu mùa.

3Triệu chứng của bệnh đậu mùa

Triệu chứng của bệnh đậu mùa tương tự như cúm bao gồm:

• Sốt.
• Đau cơ.
• Đau đầu.
• Mệt mỏi nghiêm trọng.
• Đau lưng dữ dội.
• Đôi khi nôn mửa.
• 2 - 4 ngày xuất hiện ban ngứa.
• Ban phát triển qua các giai đoạn: dát, sẩn, mụn nước, mụn mủ và đóng vảy.
• Tổn thương để lại sẹo khi tróc vảy.

4 Diễn biến của bệnh đậu mùa

Một người mắc bệnh đậu mùa trải qua nhiều giai đoạn khi bệnh tiến triển. Đặc biệt, mỗi giai đoạn có dấu hiệu và triệu chứng riêng

Thời kỳ ủ bệnh

Các triệu chứng đầu tiên của bệnh đậu mùa thường xuất hiện từ 12 đến 14 ngày sau khi bạn tiếp xúc với virus đậu mùa.

Tuy nhiên, virus có thể ở trong cơ thể bạn từ 7 đến 19 ngày trước khi bạn có biểu hiện hoặc cảm thấy mệt mỏi.

Triệu chứng ban đầu

Các triệu chứng đầu tiên bao gồm:

• Sốt cao.
• Đau đầu và mệt mỏi.
• Đôi khi nôn mửa.
• Phát ban sớm.

Giai đoạn này kéo dài khoảng 4 ngày. Và đây cũng là giai đoạn bệnh đậu mùa dễ lây lan nhất.

Đau đầu và mệt mỏi là triệu chứng ban đầu của bệnh đậu mùa

Phát ban sớm

Phát ban bắt đầu với những đốm nhỏ màu đỏ trên lưỡi và trong miệng. Sau đó những đốm này biến thành vết loét vỡ ra và lây lan một lượng lớn virus vào miệng và cổ họng.

Sau đó phát ban xuất hiện trên mặt và lan dần xuống tay và chân, cuối cùng đến bàn tay và bàn chân.

Thông thường, phát ban lan ra tất cả các bộ phận của cơ thể trong vòng 24 giờ. Khi phát ban xuất hiện, cơn sốt bắt đầu giảm và người bệnh có thể bắt đầu cảm thấy dễ chịu hơn.

Đến ngày thứ tư, vết loét trên da chứa đầy dịch đặc, đục và thường có vết lõm ở trung tâm. Giai đoạn này cơn sốt có thể tăng trở lại và duy trì ở mức cao cho đến khi hình thành vảy trên các vết sưng.

Phát ban lan ra tất cả các bộ phận của cơ thể trong vòng 24 giờ

Phát ban mụn mủ và vảy

• Giai đoạn này kéo dài khoảng 10 ngày và cũng khá dễ lây lan.
• Các vết loét trở thành mụn mủ (nổi lên rõ rệt, thường tròn và chắc khi chạm vào, giống như hạt đậu dưới da).
• Sau khoảng 5 ngày, mụn mủ bắt đầu đóng vảy. Sau khoảng 2 tuần, hầu hết các vết loét đã đóng vảy.

Phát ban mụn mủ và vảy rất dễ lây

Vảy bong ra

• Giai đoạn này kéo dài khoảng 6 ngày.
• Vào những ngày này, vảy bắt đầu bong ra, và để lại vết hằn trên da.
• Ba tuần sau khi phát ban bắt đầu xuất hiện, thì hầu hết các vảy sẽ bong ra.
• Bệnh đậu mùa có thể lây lan khi phát ban xuất hiện và cho đến khi vảy bong ra.

4 tuần sau khi phát ban xuất hiện, tất cả các vảy sẽ bong ra. Khi đó, người đó không còn khả năng lây nhiễm nữa.

Vảy bắt đầu bong ra để lại vết hằn trên da

5Biến chứng nguy hiểm

Vết rỗ và sẹo là những di chứng phổ biến nhất. Chúng là hậu quả của quá trình hoại tử và phá hủy tuyến bã nhờn ở da do virus.

Sẹo có thể xuất hiện trên khắp cơ thể nhưng nhiều nhất trên mặt, đây là nơi tập trung nhiều tuyến bã nhờn nhất.

Các biến chứng khác bao gồm:

• Mù lòa hiếm khi xảy ra và là hậu quả của sẹo giác mạc sau viêm giác mạc hoặc loét giác mạc. Tuy nhiên, thường xảy ra khi bệnh nhân suy dinh dưỡng và nhiễm trùng cơ hội.
• Viêm não.
• Viêm tủy xương.
• Thai chết lưu và sảy thai.
• Vô sinh (không có tinh trùng do tắc nghẽn) ở nam giới.

Sau khi phục hồi từ bệnh đậu mùa mang lại cho bệnh nhân khả năng miễn dịch kéo dài đối với virus variola. Virus không còn tồn tại trong cơ thể sau khi hết bệnh.

Mù loà là biến chứng nguy hiểm của bệnh đậu mùa

6Cách chẩn đoán bệnh

Đối với những bệnh nhân có nguy cơ mắc bệnh đậu mùa cao nên tiến hành xét nghiệm trong phòng thí nghiệm nhằm xác nhận hoặc loại trừ bệnh đậu mùa.

Các xét nghiệm để chẩn đoán bệnh đậu mùa là

• Xác định DNA đậu mùa bằng phản ứng chuỗi polymerase (PCR) trong mẫu bệnh phẩm.
• Phân lập vi-rút đậu mùa từ mẫu bệnh phẩm (tham chiếu với bệnh đậu mùa của WHO, chỉ được thực hiện tạ hoặc phòng thí nghiệm có khả năng tham chiếu phù hợp.

7 Khi nào gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Sốt xảy ra từ 1 đến 4 ngày trước khi phát ban và ít nhất có một trong các triệu chứng sau: Đau đầu, đau lưng, ớn lạnh, nôn mửa, đau bụng nặng.

Các tổn thương điển hình của bệnh đậu mùa: mụn nước hoặc mụn mủ nằm sâu, cứng, tròn. Khi chúng tiến triển, các vết mụn có thể trở nên lõm hoặc hợp lại.

Các vết mụn trong cùng một giai đoạn phát triển (ví dụ: tất cả đều là mụn nước hoặc tất cả đều là mụn mủ) trên bất kỳ một bộ phận nào của cơ thể (ví dụ: mặt, cánh tay).

Nên đi khám khi xuất hiện tổn thương của bệnh đậu mùa như mụn nước

Nơi khám chữa bệnh đậu mùa

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Da liễu, Truyền nhiễm. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện Nhiệt Đới...
• Tại Hà Nội: Bbệnh viện Bệnh Nhiệt đới trung ương, bệnh viện Bạch Mai...

8 Cách điều trị bệnh đậu mùa

Biện pháp tiêm vaccine trong vòng từ 3 - 4 ngày kể từ khi tiếp xúc với virus cũng có thể giúp ngăn chặn bệnh, hay làm cho bệnh trở nên ít nghiêm trọng hơn.

Khi mắc bệnh đậu mùa, ta cần giữ gìn vệ sinh da, mắt ,mũi và họng và không để mụn đậu mùa bị vỡ hoặc dập nát.

Dùng thuốc sát khuẩn nhẹ ở mắt, mũi, họng thường xuyên, nhất là trong thời kỳ khởi phát và phát ban của bệnh.

Có thể sử dụng các loại kháng sinh để chống bội nhiễm và dùng thuốc để điều trị các triệu chứng theo chỉ định của bác sĩ.

Cần làm gì khi bị bệnh đậu mùa

• Khi bị bệnh đậu mùa, ta nên hạn chế tiếp xúc với người khác, tốt nhất là ở phòng cách ly riêng có ánh nắng mặt trời và thoáng khí.
• Nên cách ly trong khoảng từ 7 - 10 ngày kể từ khi phát ban, cho đến khi các vết phỏng nước khô lại và đóng vảy hoàn toàn.
• Không dùng chung các đồ dùng cá nhân với người khác, nên thay quần áo và tắm bằng nước ấm mỗi ngày.
• Nên mặc những loại quần áo rộng rãi, có chất liệu mỏng nhẹ, thấm hút tốt.
• Ăn uống đủ chất và nên ăn các loại thức ăn mềm, lỏng. Cần uống thật nhiều nước để tránh trường hợp mất nước.

9 Biện pháp phòng ngừa

Hiện tại đã có vaccine để bảo vệ mọi người khỏi bệnh đậu mùa. Nhưng loại vaccine này không được khuyến cáo dùng thường quy vì vaccine có nhiều tác dụng phụ và bệnh đậu mùa không còn phổ biến nữa.

Nếu có một đợt bùng phát bệnh đậu mùa, các cơ quan y tế sẽ sử dụng vaccine để kiểm soát nó.

Tiêm vaccine để phòng bệnh đậu mùa

10 Phân biệt bệnh đậu mùa và bệnh thủy đậu

Rất nhiều người nhầm lẫn giữa bệnh thủy đậu và bệnh đậu mùa và cho rằng chúng là 1 loại bệnh. Tuy nhiên, thực tế đây là 2 loại bệnh khác nhau với những nguyên nhân gây bệnh khác nhau.

Biểu hiện của đậu mùa-thuỷ đậu

Hy vọng bài viết trên sẽ giúp bạn có thêm thông tin về bệnh đậu mùa và cách phòng ngừa căn bệnh này. Nếu thấy thông tin hữu ích hay chia sẻ đến cho người thân và bạn bè nhé!

Nguồn: Mayoclinic, CDC, WHO