Thừa sắt là tình trạng cơ thể tích tụ quá nhiều sắt gây nên những biến chứng nguy hiểm cho người bệnh. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị tình trạng thừa sắt qua bài viết dưới đây nhé!
1Bệnh thừa sắt là gì?
Sắt là một trong những khoáng chất đảm nhận nhiều chức năng trong cơ thể như:
- Tạo huyết sắc tố.
- Tham gia vào cấu tạo hồng cầu.
- Tham gia vào hình thành hormone.
Thừa sắt là tình trạng sắt tồn tại quá nhiều trong các mô cơ quan như gan, tụy và tim. Việc tích tụ sắt trong cơ thể có thể dẫn đến nhiều biến chứng nguy hiểm đến tính mạng.[1]
2Nguyên nhân thừa sắt trong máu
Thừa sắt nguyên phát
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến thừa sắt là sự thay đổi gen khiến cho sự hấp thu và loại bỏ sắt ra khỏi cơ thể bị ảnh hưởng. Bệnh thường có tính chất di truyền.
Đột biến chủ yếu gây nên bệnh lý này là đột biến gen lặn HFE (Gen HFE có hai đột biến phổ biến là C282Y và H63D). Vì vậy, nếu người bệnh có cả hai gen lặn này thì sẽ mắc bệnh.
Thừa sắt thứ phát
Nguyên nhân chủ yếu gây nên tình trạng thừa sắt thứ phát là do cơ thể chứa quá nhiều sắt hoặc do quá trình thải loại sắt ra khỏi cơ thể bị ảnh hưởng. Cụ thể là:
- Truyền máu: các bệnh lý gây ra thiếu máu như bệnh hồng cầu hình liềm, bệnh hồng cầu hình cầu, tan máu có thể phải truyền máu dài ngày dẫn tới thừa sắt.
- Suy thận mạn tính: điều trị suy thận bằng cách sử dụng EPO có thể dẫn tới tăng tạo sắt.
- Bệnh lý về gan: xơ gan, viêm gan do rượu có thể ảnh hưởng đến sự thải loại sắt của cơ thể gây tích trữ sắt.[2]
3Dấu hiệu thừa sắt
Không phải người bệnh thừa sắt nào cũng biểu hiện thành triệu chứng do sắt sẽ tích tụ trong thời gian dài đến khi hình thành các dấu hiệu trên lâm sàng. Một số triệu chứng có thể gặp là:
Người mắc bệnh thừa sắt có da sẫm hơn bình thường
4Biến chứng do thừa sắt
Sắt có thể tích trữ ở nhiều có quan gây nên một số biến chứng như:
Tích trữ nhiều sắt có thể gây ra xơ gan
5Cách chẩn đoán bệnh thừa sắt
Khám lâm sàng
Mặc dù thừa sắt không được chẩn đoán chính xác trên lâm sàng nhưng trong quá trình thăm khám, bác sĩ sẽ tiến hành thăm khám một số yếu tố như:
- Có xuất hiện các triệu chứng thừa sắt hay không.
- Khai thác tiền sử gia đình.
- Đánh giá mức độ các triệu chứng như màu da, biểu hiện của bệnh gan, thận hay đái tháo đường.
Các phương pháp xét nghiệm
Để chẩn đoán chính xác bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm như:
- Xét nghiệm độ bão hòa transferrin huyết thanh: xét nghiệm cho biết chất vận chuyển sắt trong cơ thể. Nếu chất này lớn hơn 45% được đánh giá là cao.
- Xét nghiệm Ferritin: đây là xét nghiệm đánh giá mức độ dự trữ sắt trong gan.
- Xét nghiệm di truyền: đây là xét nghiệm giúp sàng lọc bệnh nhân di truyền để tiến hành tư vấn phù hợp.
- Xét nghiệm chức năng gan: đánh giá tổn thương gan.
- Chụp cộng hưởng từ gan: đánh giá mức độ quá tải sắt tại các cơ quan.
- Sinh thiết gan: đánh giá chính xác tổn thương gan.
6Khi nào cần gặp bác sĩ?
Dấu hiệu đi gặp bác sĩ
Thừa sắt là một bệnh lý nguy hiểm nhưng các triệu chứng thường không đặc hiệu. Vì vậy, khi xuất hiện những dấu hiệu sau, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị:
- Mệt mỏi kéo dài.
- Vàng da.
- Da đổi màu thành đồng hoặc xám.
- Sụt cân không rõ nguyên nhân.
Nơi khám và điều trị bệnh thừa sắt
Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Truyền máu - huyết học. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.
Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:
- Tại TP. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Truyền Máu – Huyết Học TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Từ Dũ, Bệnh viện Nhi Đồng.
- Tại Hà Nội: Viện Huyết học và Truyền máu Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.
7Cách điều trị thừa sắt
Hiện này, chưa có biện pháp điều trị hoàn toàn bệnh lý thừa sắt. Các phương pháp điều trị chỉ xoay quanh cải thiện triệu chứng cũng như giảm lượng sắt thừa trong cơ thể xuống mức độ phù hợp. Cụ thể là:
- Thay máu: thay thế hồng cầu của người bệnh bằng máu người cho khỏe mạnh để giúp thải sắt dư thừa trong máu.
- Liệu pháp thải sắt (dùng chelate): phương pháp này sử dụng thuốc liên kết với sắt tạo thành chất không cần thiết để loại bỏ ra khỏi cơ thể.
8Chế độ ăn uống cho người bị thừa sắt
Những người bị thừa sắt thường phải duy trì chế độ ăn hợp lý để tránh gây tích lũy sắt nhiều trong cơ thể.
Thực phẩm nên ăn
Một số thực phẩm nên được cung cấp nhiều cho người thừa sắt có thể kể đến là:
- Rau xanh và hoa quả: giúp tăng sức đề kháng của cơ thể cũng như hỗ trợ giảm hấp thu sắt như rau chân vịt, rau lá xanh.
- Thịt trắng: một số loại thịt trắng như thịt gà, cá cung cấp ít sắt hơn các loại thịt khác.
- Ngũ cốc nguyên hạt: giúp làm chậm 50% quá trình hấp thu sắt.
- Trà và cà phê: chất tanin trong trà và cà phê có thể giúp giảm hấp thu sắt.
- Thực phẩm giàu canxi: có thể giảm hấp thu sắt như sữa chua, sữa, đậu nành.
Người bệnh thừa sắt nên ăn thực phẩm chứa nhiều canxi
Thực phẩm không nên ăn
Một số thực phẩm người thừa sắt nên tránh để giảm hấp thu quá nhiều sắt như:
- Thịt đỏ: những loại thịt như thịt bò , thịt lợn chứa hàm lượng sắt cao hơn bình thường.
- Động vật có vỏ: như ốc, nghêu, ngao có thể chứa vi khuẩn gây ngộ độc thực phẩm có hại cho người thừa sắt.
- Thực phẩm giàu Vitamin C: giúp tăng cường hấp thu sắt nên cần giảm tiêu thụ.
- Rượu bia: có thể tăng hấp thu sắt nên cần hạn chế sử dụng.[4]
Người bệnh thừa sắt nên hạn chế ăn thịt đỏ
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về bệnh thừa sắt. Đây là bệnh lý nguy hiểm nếu không điều trị kịp thời có thể dẫn tới các biến chứng có hại cho cơ thể. Vì vậy, khi phát hiện các dấu hiệu thừa sắt thì bạn hãy nhanh chóng đến các cơ sở y tế nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
