Suy gan: Dấu hiệu, nguyên nhân và cách điều trị

Khi gan giảm chức năng sẽ dẫn tới tình trạng cơ thể mệt mỏi, trong một số trường hợp chuyển biến thành mạn tính có thể xảy ra xơ gan hoặc ung thư gan. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng và cách điều trị suy gan qua bài viết dưới đây nhé!

1Suy gan là gì?

Gan là cơ quan nằm ở bên phải bụng ngay dưới xương sườn, đảm nhận nhiều chức năng như loại bỏ các chất độc hại, sản xuất các yếu tố tham gia vào quá trình đông máu, tạo ra dịch mật giúp thức ăn tiêu hóa tốt hơn, dự trữ đường và vitamin, cung cấp năng lượng cho cơ thể.

Suy gan là tình trạng gan giảm chức năng. Chính điều này làm cho gan không thực hiện tốt được nhiệm vụ của mình gây nên những thay đổi không tốt cho cơ thể.

Dựa vào thời gian diễn biến cũng như đặc điểm bệnh, người ta chia suy gan thành những loại sau:

• Suy giảm chức năng gan mạn tính: là tình trạng suy gan diễn biến âm thầm, ban đầu có thể không xuất hiện triệu chứng do gan có cơ chế bù trừ rất tốt. Khi gan không thể đảm nhận được chức năng sẽ dẫn tới việc biểu hiện các triệu chứng như vàng da, mệt mỏi...
• Xơ gan: đây là tình trạng tổn thương nhu mô gan không thể hồi phục và là giai đoạn cuối cùng của suy giảm chức năng gan mạn tính.
• Viêm gan cấp: là tình trạng gan bị các vi sinh vật, do thuốc hoặc do độc chất tấn công gây nên tình trạng viêm khiến cho chức năng gan bị suy giảm đột ngột. Viêm gan cấp có thể biểu hiện ở 2 dạng:

Suy gan toàn phát: là tình trạng gan bị tổn thương. Tình trạng này diễn biến đột ngột có thể ảnh hưởng đến tính mạng nếu không điều trị kịp thời.

Hoại tử gan cấp: khi gan bị các tác nhân lạ tấn công dẫn đến phá hủy các tế bào gan khiến gan không còn hoạt động được nữa.[1]

Suy gan là tình trạng gan suy giảm chức năng

2Các giai đoạn xơ gan

Trên thực tế lâm sàng, xơ gan được chia thành hai loại dựa trên những biểu hiện trên cơ thể người bệnh như:

• Xơ gan không triệu chứng: giai đoạn này xảy ra vòng lặp viêm gan - hồi phục tế bào (tạo xơ) - viêm gan gây nên tình trạng máu giảm lưu thông dẫn đến suy giảm chức năng gan. Tuy nhiên, gan là cơ quan bù trừ rất tốt nên chưa biểu hiện những triệu chứng ra bên ngoài và rất khó nhận biết.
• Xơ gan có triệu chứng: giai đoạn này các triệu chứng xảy ra rầm rộ bao gồm các dấu hiệu như gan to hoặc gan teo, xuất huyết niêm mạc (nướu, máu cam), xuất huyết tiêu hóa trên (dạ dày), xuất huyết tiêu hóa dưới (trĩ - trực tràng), suy giảm chức năng thận, suy giảm chức năng đông máu...[2]

3Nguyên nhân

Dựa vào những phân loại suy gan, người ta chia nguyên nhân thành những loại sau:

Suy gan cấp tính

Đây là tình trạng gan bị tấn công bởi 4 loại tác nhân chủ yếu như:

• Do virus: một số loại virus viêm gan A, viêm gan B, viêm gan C, D, E hoặc một số loại như EBV, HSV, HIV... Các virus này tấn công vào nhu mô gan gây tình trạng viêm khiến các tế bào không thể thực hiện được chức năng.
• Do thuốc: phổ biến nhất là do paracetamol, một số độc chất, một vài trường hợp hiếm có thể gặp khi bệnh nhân ăn nấm dại có Amatoxin.
• Phản ứng muộn với thuốc: không giống paracetamol, những thuốc này gây suy giảm chức năng gan sau khoảng 6 tháng dùng thuốc hoặc ngay khi điều trị. Những thuốc đó thường là thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs), kháng sinh, thuốc chống co giật.
• Do giảm tưới máu: có thể do bị sốc, hội chứng Budd-Chiari (sự tắc nghẽn dòng chảy tĩnh mạch gan), thuyên tắc huyết khối làm cho máu không thể đến cung cấp cho các tế bào gan gây hoại tử cấp.

Virus viêm gan B là một trong những nguyên nhân gây suy gan

Xơ gan

Một số nguyên nhân làm tổn thương gan diễn biến âm ỉ trong một thời gian dài không biểu hiện triệu chứng, theo thời gian chuyển hóa thành xơ gan như:

• Do virus: viêm gan B và viêm gan C thường ít biểu hiện triệu chứng và không tiêu diệt được hoàn toàn virus gây bệnh.
• Do rượu: chất trong rượu chuyển hóa thành acetaldehyde gây tổn thương tế bào gan. Theo thời gian, gan bị tổn thương hầu hết các tế bào dẫn tới suy gan.
• Bệnh Hemochromatosis: đây là một rối loạn di truyền khiến cho sắt tích tụ trong gan làm cho gan xơ.

Một số nguyên nhân dẫn tới xơ gan

Các nguyên nhân khác

Ngoài các nguyên nhân đã liệt kê ở trên, gan có thể gặp tình trạng suy trong một số trường hợp như:

• Viêm gan tự miễn: các tế bào miễn dịch tấn công tế bào gan khiến cho chúng bị tổn thương.
• Viêm đường mật nguyên phát: tình trạng viêm gây ảnh hưởng đến các cấu trúc đường mật trong gan gây suy giảm chức năng.
• Bệnh Wilson: đây là bệnh lý di truyền tích lũy đồng trong gan gây nên ảnh hưởng nghiêm trọng đến cấu trúc.
• Thiếu alpha-1 antitrypsin: đây là chất giúp tế bào bảo vệ sự tấn công của enzym phân hủy elastase. Khi chất này thiếu hụt khiến cho nhu mô gan bị tổn thương.
• Gan nhiễm mỡ: các tế bào mỡ tích tụ trên gan gây nên tình trạng xơ. Bệnh hay gặp ở những người mỡ máu, béo phì...
• Hội chứng Alagille: đây là bệnh lý di truyền gây nên tình trạng giảm số lượng ống mật trong gan.
• Galactosemia: bệnh lý di truyền này khiến cho gan không thể tiêu hóa được galactose gây nên tổn thương gan.

Viêm đường mật nguyên phát có thể dẫn tới suy gan

4Triệu chứng

Trong giai đoạn đầu, suy gan dễ nhầm lẫn với các bệnh gan khác nên các triệu chứng thường không đặc hiệu. Một số dấu hiệu có thể gặp trong giai đoạn này là:

• Buồn nôn.
• Mệt mỏi.
• Ăn không ngon miệng, khó tiêu.
• Tiêu chảy.

Khi chức năng gan bị suy giảm không thể hồi phục, người bệnh sẽ gặp phải các dấu hiệu như:

• Vàng da, vàng mắt.
• Vết thương chảy máu có thời gian đông lâu hơn bình thường.
• Cổ trướng (báng bụng): bụng sưng, phình to chứa đầy dịch.
• Hội chứng não gan: bệnh mệt mỏi, lơ mơ, ngủ gà, thường xảy ra khi bệnh gan đã nặng, biểu hiện rõ, do các độc chất không được gan xử lý có thể tích tụ và tác động lên hệ thần kinh trung ương.

Giai đoạn muộn của suy gan có thể xuất hiện cổ trướng

5Biến chứng nguy hiểm

Khi xuất hiện tình trạng suy gan sẽ làm cho chức năng của các cơ quan trong cơ thể bị suy giảm gây nên những biến chứng như:

• Bệnh não gan: khi các độc chất tích tụ quá nhanh, gây ảnh hưởng, tổn thương lên hệ thần kinh trung ương.
• Các vấn đề đông máu: gan chịu trách nhiệm sản xuất các yếu tố đông máu nên khi cơ quan này suy giảm chức năng sẽ dẫn tới máu khó đông hơn bình thường.
• Nhiễm trùng: gan không thể loại bỏ các chất độc hại của cơ thể khiến cho hệ miễn dịch suy yếu gây nên tình trạng nhiễm trùng.
• Suy thận: xơ gan làm ảnh hưởng tuần hoàn chung của cả cơ thể, làm giảm tưới máu thận.
• Rối loạn chuyển hóa toan kiềm - điện giải: khi thận suy giảm chức năng sẽ gây nên tình trạng không trung hòa được axit và bazơ trong cơ thể gây nên rối loạn toan kiềm và điện giải.

6Cách chẩn đoán

Khi xuất hiện tình trạng suy gan, bác sĩ sẽ sử dụng các phương pháp để đánh giá mức độ suy gan cũng như nguyên nhân gây nên. Một số xét nghiệm thường được sử dụng như:

• Xét nghiệm máu: đánh giá các chức năng gan như chức năng đông máu, yếu tố viêm, albumin. Ngoài ra, bác sĩ có thể đánh giá các nguyên nhân gây viêm gan như virus viêm gan B, viêm gan C. Các xét nghiệm đánh giá tổn thương gan như AST, ALT, GGT.
• Hình ảnh học: cho phép đánh giá sơ bộ các cấu trúc trong gan, đường mật cũng như các cấu trúc xung quanh. Các phương pháp hay được sử dụng như siêu âm, cắt lớp vi tính (CT - scanner), cộng hưởng từ (MRI).
• Sinh thiết: trong trường hợp không xác định rõ nguyên nhân, có thể sử dụng sinh thiết kim nhỏ lấy một mảnh nhu mô gan để đánh giá tính chất tế bào.

Siêu âm cho phép đánh giá cấu trúc của gan

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Mặc dù suy gan trong giai đoạn đầu khó phát hiện nhưng khi xuất hiện tình trạng mệt mỏi kéo dài, ăn không ngon miệng, khó tiêu hoặc xuất hiện tiêu chảy trong thời gian dài nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám.

Khi xuất hiện các dấu hiệu dưới đây, người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị:

• Rối loạn tâm thần: rối loạn định hướng, phản ứng không ổn định, thay đổi tính cách, hành vi.
• Vàng mắt, vàng da.
• Khi chảy máu thì máu đông chậm hơn bình thường.
• Đau bụng dữ dội bên phải.

Khi xuất hiện vàng da, vàng mắt nên đến các cơ sở y tế

Nơi khám chữa suy gan

Khi xuất hiện các dấu hiệu suy gan, người bệnh nên đến các chuyên khoa Tiêu hóa - Gan mật của các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

• Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhân Dân Gia Định, Bệnh viện Gia An 115, Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM...
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Lão khoa Trung Ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, Bệnh viện Thanh Nhàn...

8Các phương pháp chữa suy gan

Sử dụng thuốc

Acetylcystein là chất đối kháng với paracetamol có thể giúp làm đảo ngược tình trạng suy gan cấp tính do paracetamol, giúp cho các tế bào gan không bị phá hủy. Ngoài ra một số tình trạng suy gan khác có liên quan với các thuốc chuyển hóa qua men CYP450, việc dùng Acetylcystein cũng có lợi.

Tùy vào từng nguyên nhân gây bệnh, bác sĩ sẽ có những phương pháp như:

• Thuốc kháng virus hoặc hạn chế virus hoạt động.
• Thuốc giảm hoạt động của hệ miễn dịch như corticoid.
• Thuốc kháng sinh để giảm tình trạng viêm nhiễm.

Ghép gan

Khi gan không còn thực hiện được chức năng và bị tổn thương quá mức, các phương pháp điều trị khác không thể giúp cho gan thực hiện được chức năng, bác sĩ có thể chỉ định ghép gan.

Đây là phương pháp ít được sử dụng do người hiến tạng ít, các biện pháp chăm sóc tránh bị đào thải cần phải thực hiện và chăm sóc cẩn thận.

9Biện pháp phòng ngừa suy gan

Do có nhiều nguyên nhân gây nên tình trạng suy gan nên bạn cần thực hiện những biện pháp sau để ngăn ngừa gan suy giảm chức năng:

• Viêm vaccine phòng ngừa viêm gan B hoặc kháng huyết thanh phòng ngừa viêm gan A.
• Bổ sung đầy đủ và đa dạng các chất dinh dưỡng.
• Duy trì BMI cơ thể trong mức bình thường từ 18 đến 22.
• Không uống rượu quá nhiều đặc biệt là không uống khi sử dụng paracetamol.
• Rửa tay đúng cách đặc biệt là sau khi đi vệ sinh, trước khi ăn và chế biến thực phẩm.
• Không dùng chung các đồ dùng cá nhân như bàn chải đánh răng, dao cạo râu...
• Sử dụng các biện pháp an toàn khi quan hệ tình dục như sử dụng bao cao su.
• Kiểm tra sức khỏe định kỳ để kịp thời phát hiện các vấn đề liên quan đến gan.

Tiêm phòng là một trong những phương pháp phòng ngừa suy gan

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về suy gan. Đây là một bệnh nguy hiểm nhưng khó phát hiện trong giai đoạn sớm vì vậy khi có bất kỳ dấu hiệu nào, bạn cũng nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!