Bạch linh (bạch phục linh): 9 tác dụng và cách dùng đúng nhất

Bạch linh (bạch phục linh) là một loại nấm dược liệu quý, được sử dụng từ lâu đời trong Đông y để an thần, kiện tỳ, lợi thủy. Nghiên cứu hiện đại cho thấy bạch linh chứa nhiều hoạt chất sinh học giúp kháng viêm, ngăn ngừa ung thư, hỗ trợ tiểu đường, làm đẹp da và nhiều tác dụng khác.
Vậy bạch linh có tác dụng gì? Hãy cùng tìm hiểu 9 lợi ích nổi bật của bạch linh và cách sử dụng an toàn trong bài viết này.

1Giới thiệu chung về bạch linh

Bạch linh là gì?

Tên tiếng Việt: Bạch phục linh, Bạch linh, Phục thần.

Tên khoa học: Poria cocos Wolf (Pachyma hoelen Rumph).

Họ: Nấm lỗ (Polyporaceae).

Nguồn gốc: Nấm ký sinh quanh rễ thông, phân bố nhiều ở Trung Quốc và được tìm thấy ở Việt Nam từ năm 1977 tại Đà Lạt.

Bạch linh là một loại nấm ký sinh quanh rễ cây thông. Đây là loại nấm có hình khối với kích thước bằng nắm tay, cân nặng dao động từ 3 - 5 kg. Bề mặt nấm có màu nâu đen hoặc nâu và có nhiều vết nhăn.

Toàn bộ nấm bạch linh đều có thể sử dụng làm thuốc như phục linh bì (lớp vỏ ngoài), phục linh khối (phần lõi sau khi tách vỏ), xích phục linh (phần màu đỏ hoặc nâu nhạt), bạch phục linh (phần trắng bên trong) và phục thần (phần nấm ôm lấy đoạn rễ cây thông).

Bạch linh thường được thu hoạch vào khoảng tháng 7 – 9 hằng năm. Sau khi thu hái, bạch linh sẽ được làm sạch và phơi nhiều lần cho đến khi quắt lại. Cuối cùng, loại nấm này sẽ được sấy khô bằng phương pháp phơi âm can hoặc thái lát rồi phơi tự nhiên ở nơi thoáng gió.[1]

Bạch linh là một loại nấm ký sinh quanh rễ cây thông

Thành phần hóa học của bạch linh

Nấm bạch linh chứa hai nhóm chất chính: triterpene và polysacarit.

Các thành phần khác: chất khoáng, beta-pachyman, protein, mỡ, histamine, gum, beta-pachymanase, adenine, lipase,…[2]

Nấm bạch linh chứa hai nhóm chất chính là triterpene và polysacarit

2Tác dụng của bạch linh theo Y học cổ truyền

Theo Đông y, bạch linh có tình bình, vị ngọt quy vào các kinh như tỳ, tâm, thận và phế nên có công dụng an thần, kiện tỳ, lợi thủy, hòa vị, trừ thấp. Chính nhờ việc tác động này mà trong y học cổ truyền bạch linh góp mặt trong các vị thuốc để điều trị một số vấn đề như:

• Điều trị suy nhược.
• Chóng mặt.
• Mất ngủ.
• Mộng tinh.
• Bụng trướng.
• Tiêu chảy.
• Ăn kém.
• An thần.[2]

Bạch linh có tình bình, vị ngọt tác động vào các kinh như tỳ, tâm, thận và phế

3Bạch linh có tác dụng theo Y học hiện đại

Kháng viêm

Theo một nghiên cứu đã chứng minh rằng chiết xuất ethanol trong bạch linh ức chế mạnh các chất trung gian gây viêm cũng như việc sản xuất các cytokine trong mô hình tế bào đại thực bào chuột đã được gây viêm. Tuy nhiên, nghiên cứu này vẫn cần được nghiên cứu trên cỡ mẫu lớn hơn.[3]

Ethanol trong bạch linh ức chế mạnh các chất trung gian gây viêm

Ngăn ngừa ung thư

Axit pachymic từ bạch linh tiêu diệt tế bào ung thư vú mà không gây hại tế bào lành, đồng thời ức chế khối u ở chuột.[4]

Axit pachymic được tách từ bạch linh gây độc trên tế bào ung thư vú

Hỗ trợ trị tiểu đường

Chiết xuất từ nấm bạch linh có tác dụng hỗ trợ điều trị tiểu đường ở chuột mắc bệnh tiểu đường thông qua cơ chế giảm sự nhạy cảm của tế bào với glucose thông qua insulin. Điều này sẽ giúp làm giảm lượng đường trong máu. Nghiên cứu này mở ra các hướng đi tiếp theo trong vấn đề hỗ trợ điều trị tiểu đường trên người.[5]

Chiết xuất từ nấm bạch linh có tác dụng hỗ trợ điều trị tiểu đường

Hỗ trợ trị bệnh Alzheimer

Theo một số kết quả nghiên cứu, bạch linh có thể giúp chống lại bệnh Alzheimer. Một nghiên cứu trên chuột năm 2021 đã cho thấy, chiết xuất từ bạch linh giúp loại bỏ beta-amyloid - chất tạo thành mảng bám gây ra các triệu chứng sa sút trí tuệ. Nghiên cứu này dựa trên một nghiên cứu trước đó đã chỉ ra rằng, chiết xuất từ nấm bạch linh giúp giảm quá trình oxy hóa trên tế bào não chuột.

Ngoài ra, hoạt chất từ nấm bạch linh cũng giúp cải thiện tình trạng đường ruột. Đây là một trong những yếu tố tác động đến trục não - ruột, liên quan đến bệnh Alzheimer.

Bạch linh có thể giúp chống lại bệnh Alzheimer

Làm đẹp, chống lão hóa da

Các stress oxy hóa là nguyên nhân chính dẫn tới tình trạng lão hóa. Theo một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chiết xuất từ bạch linh giúp giảm các phản ứng oxy hóa không cần thiết trong cơ thể. Từ những phát hiện này cho thấy, bạch linh có hiệu quả trong việc làm giảm các tác động dẫn tới lão hóa da.[6]

Một nghiên cứu khác cũng chỉ ra rằng, chiết xuất của bạch linh làm giảm tổng hợp melanin, cải thiện tông màu da. Đây là một trong những nghiên cứu tiềm năng có thể được sử dụng để phát triển các sản phẩm liên quan đến chăm sóc da.[7]

Bạch linh có hiệu quả trong việc làm giảm các tác động dẫn tới lão hóa da

Điều hòa miễn dịch

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chiết xuất từ bạch linh giúp tăng tiết interleukin IL-1β và IL-6 sau 6 giờ nuôi cấy tế bào đơn nhân ở máu người. Ngoài ra, các yếu tố hoại tử u cũng tăng lên. Ngược lại, nồng độ các yếu tố tăng trưởng lại giảm đáng kể sau khi tiếp xúc với chiết xuất ethanol của bạch linh.[8]

Chiết xuất từ bạch linh hỗ trợ điều hòa quá trình miễn dịch

Chống xơ vữa động mạch

Theo một số nghiên cứu, chiết xuất từ bạch linh có tác dụng giảm các yếu tố gây viêm cũng như nồng độ lipid máu. Điều này giúp giảm hình thành các mảng xơ vữa động mạch. Nghiên cứu này đã mở ra nhiều kỳ vọng trong việc sử dụng bạch linh để giảm nguy cơ xơ vữa động mạch.[9]

Chiết xuất từ bạch linh giúp giảm hình thành các mảng xơ vữa động mạch

Bảo vệ gan

Trong một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chiết xuất từ bạch linh giúp làm giảm hàm lượng các yếu tố gây viêm ở gan. Theo thống kê thì nồng độ của AST, ALT, LDL cũng giảm sau khi tiếp xúc với chiết xuất của bạch linh. Ngoài ra, các tế bào gan chuột được điều trị bằng chiết xuất của bạch linh cũng ghi nhận sự tăng trưởng tế bào tốt.[10]

Chiết xuất từ bạch linh giúp làm giảm hàm lượng các yếu tố gây viêm ở gan

Hỗ trợ điều trị tổn thương thận cấp

Axit pachymic có nguồn gốc từ bạch linh được đánh giá là có tác dụng làm giảm nồng độ creatinin, ure trong máu của chuột bị thiếu máu cục bộ ở thận. Vì vậy, chiết xuất từ phục linh được kỳ vọng sẽ giúp bảo vệ thận trong trường hợp có tổn thương thận cấp.[11]

Chiết xuất bạch linh được kỳ vọng bảo vệ thận trong trường hợp có tổn thương thận cấp

4Hướng dẫn cách sử dụng bạch linh an toàn, hiệu quả

Bạch linh được sử dụng nhiều trong các bài thuốc chữa an thần, mất ngủ hay lo lắng. Liều dùng chủ yếu trong trường hợp này là từ 5g đến 10g theo dạng thuốc sắc, bột hoặc viên.[12]

Bạch linh được sử dụng nhiều trong các bài thuốc chữa an thần

5Một số bài thuốc có sử dụng bạch linh

Bài thuốc trị suy nhược, cơ thể gầy yếu và mệt mỏi

Để điều trị tình trạng cơ thể suy nhược, mệt mỏi người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột, điều chế thành dạng viên với liều dùng từ 20 - 30g/ngày. Các nguyên liệu bao gồm:

• Hoài sơn: 16g.
• Sơn thù: 16g.
• Sinh địa (hoặc thục địa): 32g.
• Trạch tả: 12g.
• Mẫu đơn: 12g.
• Bạch linh: 12g.[1]

Bài thuốc hỗ trợ điều trị suy nhược, cơ thể gầy yếu và mệt mỏi

Bài thuốc trị mất ngủ, khó ngủ, ngủ trằn trọc

Để điều trị tình trạng mất ngủ, khó ngủ, ngủ trằn trọc người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột, điều chế thành dạng viên với liều dùng từ 10 - 20g/ngày, chia thành 2 lần. Các nguyên liệu bao gồm:

• Long nhãn.
• Xương bồ.
• Phục thần.
• Viễn chí.
• Đảng sâm.
• Bạch linh.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị mất ngủ, khó ngủ, ngủ trằn trọc

Bài thuốc trị tiêu chảy

Bài thuốc thường được sử dụng để điều trị tiêu chảy sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột mịn rồi trộn với nước gừng táo để tạo thành viên với liều dùng 4 - 8g/lần. Các nguyên liệu bao gồm:

• Sa nhân: 4g.
• Mộc hương: 4g.
• Gừng: 5g.
• Trần bì: 5g.
• Bán hạ: 5g.
• Chích cam thảo: 3g.
• Đảng sâm: 10g.
• Bạch linh: 10g.
• Bạch truật: 10g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị tiêu chảy

Bài thuốc trị chứng phù, tiểu ít

Để điều trị tình trạng phù, tiểu ít người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột. Mỗi lần dùng 10g sắc uống, mỗi ngày dùng 2 - 3 lần. Các nguyên liệu bao gồm:

• Nhục quế 4g.
• Bạch truật: 10g.
• Bạch linh: 10g.
• Trư linh: 10g.
• Trạch tả: 12g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị chứng phù, tiểu ít

Bài thuốc trị chứng phù và tiểu tiện khó

Để điều trị tình trạng phù và tiểu tiện khó người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu sắc mỗi ngày 1 thang. Các nguyên liệu bao gồm:

• Bạch linh: 12g. u
• Uất lý nhân: 10g.
• Trạch tả: 10g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị chứng phù và tiểu tiện khó

Bài thuốc trị chứng phù do mang thai hoặc suy nhược cơ thể

Để điều trị tình trạng phù do mang thai hoặc suy nhược cơ thể người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột. Mỗi lần dùng 10g, mỗi ngày dùng 2 lần. Các nguyên liệu bao gồm:

• Cám gạo mịn: 60g.
• Bạch linh: 250g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị chứng phù do mang thai hoặc suy nhược cơ thể

Bài thuốc trị phù thũng, tiểu tiện không thông

Để điều trị tình trạng phù thũng, tiểu tiện không thông, người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột. Mỗi lần dùng 8g sắc uống, mỗi ngày dùng 2 lần. Các nguyên liệu bao gồm:

• Cam thảo: 20g.
• Đương quy: 20g.
• Chi tử: 125g.
• Xích thược: 125g.
• Bạch linh: 24g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị phù thũng, tiểu tiện không thông

Bài thuốc trị phân lỏng, tiêu chảy, sôi bụng, đi ngoài nhiều, mặt vàng do tỳ hư có thấp

Để điều trị tình trạng phân lỏng, tiêu chảy, sôi bụng, đi ngoài nhiều, mặt vàng do tỳ hư có thấp, người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu sắc lấy nước và uống trước khi ăn. Các nguyên liệu bao gồm:

• Phục linh: 12g.
• Bạch linh: 12g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị phân lỏng, tiêu chảy, sôi bụng, đi ngoài nhiều, mặt vàng do tỳ hư có thấp

Bài thuốc giúp ngủ ngon, an thần

Để giúp ngủ ngon, an thần, người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột, làm thành viên. Mỗi lần dùng 4g, mỗi ngày dùng 2 lần. Các nguyên liệu bao gồm:

• Trầm hương: 16g.
• Nhân sâm: 24g.
• Bạch linh: 125g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc giúp ngủ ngon, an thần

Bài thuốc trị chứng phong thấp do nhiệt tí hoặc thấp tí

Để điều trị tình trạng phong thấp do nhiệt tí hoặc thấp tí, người ta tiến hành sử dụng một số loại dược liệu tán thành bột. Mỗi lần dùng 10g sắc uống, mỗi ngày dùng 2 lần. Các nguyên liệu bao gồm:

• Sài hồ: 120g.
• Bạch linh: 120g.
• Phòng phong: 100g.
• Kinh giới: 100g.
• Cam thảo: 80g.
• Khương hoạt: 80g.
• Xuyên khung: 80g.
• Độc hoạt: 80g.
• Cát cánh: 80g.
• Tiền hồ: 80g.[1]

Bạch linh có mặt trong bài thuốc trị trị chứng phong thấp do nhiệt tí hoặc thấp tí

6Một số lưu ý khi sử dụng bạch linh

Bạch linh có thể gây ra tác dụng phụ gì?

Hiện nay chưa có những nghiên cứu mang tính hệ thống về tác dụng phụ của bạch linh trên người. Vì vậy, không thể đánh giá được sự an toàn của vị thuốc này. Vì vậy, nếu sử dụng bạch linh mà xuất hiện các triệu chứng như tiêu chảy, táo bón hoặc bất kỳ phản ứng dị ứng nào thì bạn cần ngừng sử dụng và đến ngay các cơ sở y tế chuyên khoa.

Nếu dùng bạch linh mà xuất hiện táo bón, bạn nên đến các cơ sở y tế để được tư vấn

Lưu ý khi dùng bạch linh

Một số đối tượng không nên sử dụng bạch linh với liều lượng lớn là:

• Người đi tiểu quá nhiều.
• Người di hoạt tinh do hư hàn, tỳ hư hạ hãm.
• Người bị thoát vị.

Do bạch linh là vị thuốc quý nên bạn cần lưu ý một số điểm sau:

• Giá thành bạch linh khá đắt đỏ.
• Nên lựa chọn cơ sở kinh doanh uy tín để mua bạch linh, tránh tình trạng mua phải dược liệu giả và kém chất lượng.
• Không dùng giấm chung với các món ăn hay bài thuốc có bạch linh.
• Ngừng sử dụng nếu có tiêu chảy, táo bón, dị ứng.
• Tham khảo ý kiến thầy thuốc trước khi sử dụng để đạt hiệu quả điều trị tối đa.[1]

Người đi tiểu quá nhiều không nên dùng bạch linh

Bạch linh là dược liệu quý, mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe từ an thần, kiện tỳ đến kháng viêm, hỗ trợ tim mạch, làm đẹp da. Tuy nhiên, cần dùng đúng liều và tham khảo ý kiến chuyên gia để đảm bảo an toàn.