Bệnh kiết lỵ: Triệu chứng, nguyên nhân và cách điều trị

Kiết lỵ là bệnh tiêu hóa với các biểu hiện đau bụng, tiêu chảy và nôn mửa. Bệnh cần được điều trị sớm nhằm tránh biến chứng và giảm lây nhiễm cho những người xung quanh. Cùng tìm hiểu về bệnh kiết lỵ qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh kiết lỵ là gì?

Bệnh kiết lỵ hay lỵ là bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa gây ra đau bụng, tiêu chảy có máu hồng và chất nhầy như nước mũi. Bệnh thường xuất hiện do sự xâm nhập của vi khuẩn, động vật nguyên sinh hay ký sinh trùng, virus vào niêm mạc ruột già.

Phần lớn người bệnh chỉ mang mầm bệnh ở trạng thái “bất hoạt" nên không triệu chứng. Một số khác có thể gặp nhiều biểu hiện khác nhau từ tiêu chảy nhẹ kéo dài hoặc trầm trọng hơn là lỵ tối cấp gây nguy hiểm đến tính mạng

Bệnh kiết lỵ có thể xuất hiện ở mọi độ tuổi, nhưng thường xảy ra nhiều nhất ở trẻ nhỏ từ 2 - 4 tuổi. Bệnh cũng phổ biến hơn vào mùa hè, nhiều hơn vào mùa đông do khả năng sinh sản của mầm bệnh.

Bệnh kiết lỵ là bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa gây ra đau bụng, tiêu chảy với phân có nhầy máu

2Nguyên nhân

Bệnh kiết lỵ được chia thành 2 nguyên nhân chính tương ứng với những đặc điểm, triệu chứng riêng biệt:[1]

• Kiết lỵ do vi khuẩn Shigella: hay được gọi là lỵ trực khuẩn. Vi khuẩn này thường thông qua đồ ăn hoặc nước uống bẩn đi vào cơ thể và tấn công niêm mạc ruột già.
• Kiết lỵ do ký sinh trùng Entamoeba: hay còn gọi là lỵ amip. Mầm bệnh là trứng của ký sinh trùng tồn tại trong đất, thức ăn, nước uống đi vào cơ thể và phát triển thành con trưởng thành trong đường tiêu hóa.

Cả kiết lỵ do vi khuẩn hoặc amip đều lây truyền theo đường tiêu hóa nên một số yếu tố nguy cơ cao hình thành bệnh có thể gồm:

• Không xử lý phân, rác thải sinh hoạt đúng cách, thải trực tiếp ra môi trường.
• Người sống tại nông thôn, điều kiện vệ sinh chưa tốt.
• Không thường xuyên rửa tay với xà phòng diệt khuẩn.
• Trẻ nhỏ, sức đề kháng kém hoặc người suy dinh dưỡng, phụ nữ có thai.

3Triệu chứng

Giai đoạn đầu (ủ bệnh) của kiết lỵ có thể kéo dài từ 1 - 7 ngày sau khi các tác nhân có hại xâm nhập vào cơ thể. Một số triệu chứng điển hình của bệnh gồm:

Hội chứng nhiễm khuẩn

Người bệnh có thể xuất hiện một hoặc nhiều biểu hiện nhiễm khuẩn ở các mức độ khác nhau:

• Sốt cao, liên tục từ 38 đến trên 39 độ C.
• Người ớn lạnh, rét run.
• Cơ thể uể oải, mệt mỏi.
• Đau đầu, căng tức các cơ bắp.
• Miệng khô đắng, chán ăn.
• Một số trường hợp sốt cao có thể gây ra mất nước, co giật.

Bệnh nhân kiết lỵ có thể sốt cao trên 39 độ C

Hội chứng lỵ

Hội chứng lỵ là biểu hiện phổ biến ở nhiều bệnh nhân và có thể kéo dài từ 5 - 10 ngày:

• Đau bụng âm ỉ vùng quanh rốn sau đó lan khắp bụng.
• Xuất hiện nhiều cơn đau quặn vùng bụng dưới.
• Mót rặn, cảm thấy buồn đại tiện liên tục.
• Đi ngoài phân nát hoặc lỏng, có lẫn nhiều nhầy máu.

4Biến chứng nguy hiểm

Bệnh kiết lỵ nếu không được phát hiện và điều trị đúng cách có thể dẫn đến một số biến chứng nguy hiểm sau:[2]

• Viêm khớp nhiễm trùng: gặp ở khoảng 2% bệnh nhân kiết lỵ do vi khuẩn Shigella với các biểu hiện đau nhức các khớp, khó khăn khi vận động kéo dài trong nhiều tháng sau đó.
• Nhiễm khuẩn huyết: thường gặp ở người lớn tuổi có suy giảm miễn dịch như HIV, đái tháo đường hoặc ung thư do vi khuẩn hay trùng amip gây bệnh xâm nhập vào máu.
• Co giật: hay gặp ở trẻ nhỏ khi sốt cao trên 39 độ C có thể gây ra khó thở, thiếu oxy não.
• Hội chứng urê huyết tán huyết (HUS): vi khuẩn Shigella có thể gây viêm mao mạch cầu thận và tế bào máu dẫn đến tăng ure máu, giảm lượng hồng cầu.
• Áp xe gan: đây là biến chứng thường gặp ở bệnh nhân kiết lỵ do amip. Ký sinh trùng có thể đi theo dòng máu đến gan gây ra các ổ áp xe khiến người bệnh đau bụng dưới bên phải, vàng da, vàng mắt và chán ăn.

Viêm khớp, hạn chế vận động là một trong những biến chứng của bệnh

5Cách chẩn đoán

Để chẩn đoán bệnh kiết lỵ, bác sĩ cần kết hợp giữa khám lâm sàng và các xét nghiệm hỗ trợ:[3]

• Khám lâm sàng: bác sĩ sẽ khai thác thói quen vệ sinh, ăn uống, tình hình dịch bệnh tại địa phương và các triệu chứng của bệnh nhân để phân biệt với các bệnh rối loạn tiêu hóa khác.
• Nuôi cấy phân: sau khi thu thập được bệnh phẩm phân từ người bệnh, các bác sĩ sẽ tiến hành quan sát và nuôi cấy vi sinh vật trong phòng thí nghiệm để tìm ra nguyên nhân gây kiết lỵ.
• Xét nghiệm phản ứng chuỗi polymerase (PCR): đây là một kỹ thuật sinh học phân tử với độ nhạy cao nên có thể giúp bác sĩ chẩn đoán bệnh nhanh và chính xác hơn so với nuôi cấy phân.

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Bệnh kiết lỵ có thời gian ủ bệnh với ít biểu hiện trong từ vài ngày đến vài tuần khiến việc điều trị trở nên khó khăn. Do đó, người bệnh nên đến gặp bác sĩ sớm nếu có những biểu hiện sau:[4]

• Đau tức vùng quanh rốn hoặc khắp bụng.
• Tiêu chảy, phân có nhầy máu.
• Buồn nôn hoặc nôn mửa.
• Khô da, đắng miệng và giảm lượng nước tiểu.
• Lơ mơ, suy giảm nhận thức.
• Đang sống trong vùng có dịch bệnh kiết lỵ.
• Các triệu chứng ngày càng trầm trọng.

Đau bụng, nôn mửa là dấu hiệu cần đến gặp bác sĩ sớm

Nơi khám chữa bệnh kiết lỵ

Nếu nghi ngờ có những biểu hiện của bệnh kiết lỵ, người bệnh nên đến các cơ sở y tế gần nhất hoặc các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp:

• Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Nhiệt đới Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Thống Nhất.
• Hà Nội: Bệnh viện Nhiệt đới Trung Ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Quân đội Trung ương 108.

7Các phương pháp chữa bệnh kiết lỵ

Tùy theo nguyên nhân gây bệnh kiết lỵ mà bác sĩ sẽ có những phương pháp điều trị bệnh riêng nhằm loại bỏ tác nhân có hại cũng như hạn chế biến chứng:

• Nghỉ ngơi: người bệnh nên hạn chế đi lại khi cơ thể mệt mỏi, nhức cơ bắp hoặc đau đầu để đảm bảo an toàn cho bản thân.
• Bổ sung nước về điện giải: là biện pháp quan trọng nhất trong điều trị kiết lỵ nhất là khi có biểu hiện mất nước nhằm cân bằng lượng dịch trong cơ thể giúp đảm bảo tuần hoàn.
• Thuốc kháng sinh: thường được chỉ định cho bệnh nhân kiết lỵ nặng hoặc người già và trẻ em do sức đề kháng chưa tốt.

Lưu ý: Người bệnh không nên tự ý sử dụng các thuốc chống nôn, chống tiêu chảy tại nhà do có thể làm bệnh trở nên nghiêm trọng và kéo dài thời gian điều trị hơn.

Người bệnh kiết lỵ cần được bổ sung đầy đủ nước và điện giải

8Khi bị đau bụng kiết lỵ nên ăn gì?

Một số bệnh nhân kiết lỵ nhẹ, thể trạng tốt có thể khỏi bệnh mà không cần sử dụng thuốc kháng sinh nếu được nghỉ ngơi, bổ sung nước và ăn uống đầy đủ. Bệnh nhân nên ăn một số thực phẩm sau:

• Cháo nóng: cung cấp cho người bệnh nhiều tinh bột giàu năng lượng, làm ấm bụng giúp giảm đau bụng, đầy hơi.
• Súp: thức ăn ở dạng lỏng giúp bổ sung nước, chất dinh dưỡng cho bệnh nhân cũng như hạn chế tình trạng chướng bụng, khó tiêu.
• Rau quả luộc: giúp cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất cần thiết để nâng cao sức khỏe đường ruột của bệnh nhân.
• Đậu nành: sữa đậu nành hay đậu hũ đều đem lại nhiều protein, vitamin nhóm B và kẽm cho cơ thể giúp nâng cao thể trạng và giảm rối loạn tiêu hóa.
• Sữa chua: nhằm cung cấp các vi khuẩn Lactobacillus acidophilus tạo ra sự cân bằng trong hệ vi sinh đường ruột giúp giảm tiêu chảy, đi ngoài phân lỏng.
• Nước ép hoa quả: đem lại nhiều vitamin, nước và các chất chống oxy hóa cho người bệnh.
• Oresol: người bệnh kiết lỵ với triệu chứng mất nước nên bổ sung oresol nhiều lần trong này theo hướng dẫn của bác sĩ để đảm bảo lượng nước và điện giải cần thiết cho cơ thể.

Bệnh nhân nên uống nước ép trái cây để bổ sung chất xơ

9Cách phòng tránh bệnh kiết lỵ

Kiết lỵ là bệnh lây truyền qua đường tiêu hóa nên bạn có thể phòng ngừa bệnh bằng việc thực hiện một số biện pháp sau:[5]

• Xử lý nước sạch sẽ hoặc đun sôi trước khi uống hoặc nấu ăn.
• Không ăn các thực phẩm sống như gỏi, rau sống không rõ nguồn gốc.
• Che đậy kín thức ăn để tránh ruồi nhặng lan truyền mầm bệnh.
• Vệ sinh sạch sẽ môi trường sống xung quanh.
• Rửa tay thường xuyên với xà phòng diệt khuẩn, nước rửa tay, đặc biệt là trước khi ăn hoặc sau khi đi vệ sinh.
• Không sử dụng chung các đồ cá nhân như khăn tắm, bàn chải hoặc quần áo.

Hy vọng bài viết này đã giúp bạn có thêm những kiến thức bổ ích về dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa bệnh kiết lỵ. Hãy chia sẻ bài viết này đến với tất cả người thân và bạn bè xung quanh bạn nhé!