HbA1c là gì? Ý nghĩa trong chẩn đoán và điều trị tiểu đường

Xét nghiệm HbA1c là một trong những xét nghiệm quan trọng trong chẩn đoán và theo dõi điều trị đái tháo đường. Hãy cùng tìm hiểu xét nghiệm HbA1c là gì và ý nghĩa của xét nghiệm này qua bài viết sau nhé!

1HbA1c là gì?

HbA1c được gọi là hemoglobin glycated, được tạo thành khi glucose bám vào các tế bào hồng cầu. Các tế bào hồng cầu có đời sống khoảng 100 - 120 ngày, do vậy việc định lượng HbA1c được thực hiện mỗi 3 tháng. [1]

Kết quả xét nghiệm HbA1c có thể được biểu diễn dưới dạng lượng glucose trung bình ước tính (eAG) - chỉ số khá tương đồng với lượng đường huyết khi bạn tự đo tại nhà. Tuy nhiên, khi kiểm tra lượng đường huyết vào buổi sáng hoặc trước bữa ăn, số đọc của máy đo có thể sẽ thấp hơn chỉ số eAG.

Mối tương quan giữa HbA1c và glucose huyết trung bình cụ thể như sau: [2]

Mức HbA1c		Glucose huyết trung bình (eAG)
%	mmol/mol	mg/dL	mmol/L
5.5	37	111	6.2
6	42	126	7.0
6.5	48	140	7.8
7	53	154	8.6
7.5	58	169	9.4
8	64	183	10.1
8.5	69	197	10.9
9	75	212	11.8
9.5	80	226	12.6
10	86	240	13.4

Qua đó, hiểu biết về chỉ số HbA1c và áp dụng các cách để giảm chỉ số này sẽ giúp hạn chế nguy cơ mắc các biến chứng của bệnh đái tháo đường.

HbA1c được tạo thành khi glucose trong máu bám vào các tế bào hồng cầu

2Xét nghiệm HbA1c có ý nghĩa gì?

Xét nghiệm HbA1c không chỉ được sử dụng để chẩn đoán bệnh tiểu đường típ 2 và tiền tiểu đường, mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc theo dõi và đánh giá hiệu quả điều trị bệnh. Đây là công cụ chính giúp bác sĩ và bệnh nhân kiểm soát mức đường huyết trong thời gian dài, từ đó điều chỉnh phương pháp điều trị kịp thời. [3]

Xét nghiệm HbA1c có thể cho biết mức glucose trung bình ba tháng vì:

Glucose bám vào hemoglobin trong suốt vòng đời của tế bào hồng cầu.
Tế bào hồng cầu có đời sống trong khoảng ba tháng.

Nhờ vậy, xét nghiệm HbA1c được sử dụng để sàng lọc hoặc chẩn đoán [4]:

Bệnh đái tháo đường típ 2: Các tế bào trong cơ thể đề kháng với insulin dẫn đến lượng đường huyết tăng quá cao.
Tiền đái tháo đường: Lượng đường huyết cao hơn bình thường nhưng không đủ để chẩn đoán bệnh đái tháo đường. Việc thay đổi lối sống như ăn uống lành mạnh và tập thể dục, có thể giúp trì hoãn hoặc ngăn ngừa tiền đái tháo đường trở thành bệnh đái tháo đường típ 2.

Xét nghiệm HbA1c cho biết mức glucose huyết trung bình trong hai đến ba tháng

3Chỉ số HbA1c bao nhiêu là bình thường?

Xét nghiệm HbA1c có thể được thực hiện riêng lẻ hoặc kết hợp với các xét nghiệm tiểu đường khác để chẩn đoán bệnh đái tháo đường típ 2 và tiền đái tháo đường. Dưới đây là kết quả của chỉ số HbA1c và ý nghĩa chẩn đoán: [3]

Ý nghĩa	Mức HbA1c	Đường huyết lúc đói
Bình thường	< 5,7 %	< 100 mg/dL hay 5.5 mmol/L
Tiền đái tháo đường	5,7 - 6,4 %	100 - 125 mg/dL hay 5.6 - 6.9 mmol/L
Đái tháo đường típ 2	≥ 6,5 %	≥ 126 hay 7 mmol/L
Mục tiêu điều trị (người trưởng thành, không mang thai)	< 7%	80 - 130 mg/dL hay 4.4 - 7.2 mmol/L
Mục tiêu điều trị (người cao tuổi, nhiều bệnh lý đi kèm)	7.5 - 8%	90 - 150 mg/dL hay 5 - 8.3 mmol/L

4Khi nào cần làm xét nghiệm HbA1c?

Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) khuyến cáo cần làm xét nghiệm HbA1c để phát hiện bệnh đái tháo đường và tiền đái tháo đường trong các trường hợp:

Trên 45 tuổi.
Tiền đái tháo đường.
Bị thừa cân hoặc béo phì.
Có cha mẹ hoặc anh chị em ruột mắc bệnh đái tháo đường típ 2.
Huyết áp cao hoặc mức cholesterol cao.
Mắc bệnh tim hoặc đã từng bị đột quỵ.
Hoạt động thể chất ít hơn 3 lần một tuần.
Đã từng mắc bệnh đái tháo đường thai kỳ hoặc sinh con nặng hơn 4 kg.
Mắc hội chứng đa nang buồng trứng (PCOS).
Có các triệu chứng điển hình của bệnh đái tháo đường như: khát nhiều, tiểu nhiều, sụt cân bất thường, hay đói, tầm nhìn mờ, tê hoặc ngứa ran tay chân, mệt mỏi, da khô, vết loét lành chậm, tăng tần suất mắc bệnh nhiễm trùng. [4]

Cần thực hiện xét nghiệm HbA1c khi xuất hiện các triệu chứng điển hình của bệnh tiểu đường

Cần thực hiện xét nghiệm HbA1c khi xuất hiện các triệu chứng điển hình của bệnh đái tháo đường

5So sánh xét nghiệm HbA1c và glucose

Tiêu chí	Xét nghiệm HbA1C	Xét nghiệm đường huyết lúc đói (FPG)	Xét nghiệm dung nạp glucose qua đường uống (OGTT)	Xét nghiệm đường huyết bất kỳ
Định nghĩa	Đo lường tỷ lệ phần trăm của hemoglobin bị glycosyl hóa trong máu, phản ánh mức độ đường huyết trung bình trong 3 tháng.	Đo lường mức đường huyết sau khi nhịn ăn ít nhất 8 giờ.	Đo lường mức đường huyết trước và sau khi uống dung dịch glucose, thường là sau 2 giờ.	Đo lường mức đường huyết tại thời điểm bất kỳ trong ngày, không cần nhịn ăn.
Chỉ số bình thường	Bình thường: < 5.7% Tiền tiểu đường: 5.7% - 6.4% Tiểu đường: ≥ 6.5%	Bình thường: < 100 mg/dL Tiền tiểu đường: 100 - 125 mg/dL Tiểu đường: ≥ 126 mg/dL	Bình thường: < 140 mg/dL Tiền tiểu đường: 140 - 199 mg/dL Tiểu đường: ≥ 200 mg/dL	Bình thường: < 200 mg/dL Tiểu đường: ≥ 200 mg/dL (kèm triệu chứng kinh điển của tăng glucose huyết hoặc cơn tăng glucose huyết cấp)
Ý nghĩa	Đánh giá mức độ kiểm soát đường huyết lâu dài.	Đánh giá khả năng điều chỉnh đường huyết của cơ thể khi không có tác động từ bữa ăn.	Đánh giá khả năng xử lý đường của cơ thể sau khi tiêu thụ một lượng lớn glucose.	Đánh giá nhanh mức đường huyết hiện tại, đặc biệt hữu ích trong chẩn đoán khi có triệu chứng điển hình của tiểu đường (như khát nước, đi tiểu nhiều, mệt mỏi).
Ưu điểm	- Không cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm. - Độ biến thiên sinh học rất nhỏ, mẫu thử ổn định. - Không bị ảnh hưởng bởi các yếu tố tức thời như stress hay gắng sức. - Phản ánh mức đường huyết trung bình trong thời gian dài, giúp đánh giá hiệu quả điều trị	- Dễ thực hiện, chi phí thấp. - Hữu ích trong chẩn đoán tiền tiểu đường và tiểu đường.	- Rất hữu ích trong chẩn đoán tiền tiểu đường và tiểu đường loại 2. - Phát hiện sớm tình trạng tiểu đường ở phụ nữ mang thai.	- Không cần nhịn ăn, tiện lợi và nhanh chóng. - Hữu ích trong chẩn đoán tiểu đường khi có triệu chứng điển hình.
Nhược điểm	- Không phát hiện được sự thay đổi đột ngột của đường huyết. - Không áp dụng chính xác cho các trường hợp thiếu máu, bệnh hồng cầu hoặc thai kỳ.	- Cần nhịn ăn 8 giờ trước khi xét nghiệm. - Kết quả có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố nhất thời như căng thẳng, bệnh cấp tính, vận động gắng sức và một số loại thuốc. - Có thể không phản ánh chính xác mức độ kiểm soát đường huyết lâu dài. - Không phát hiện được các biến động đường huyết trong ngày.	- Chi phí cao. - Cần nhịn ăn trước khi xét nghiệm. - Thời gian thực hiện kéo dài (thường từ 2-3 giờ). - Có thể gây khó chịu cho bệnh nhân khi uống dung dịch glucose. - Bị ảnh hưởng bởi nhiều loại thuốc. - Độ lặp lại giữa các lần đo không cao.	- Không phản ánh được mức độ kiểm soát đường huyết lâu dài. - Có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố khác như bữa ăn gần đây, tình trạng căng thẳng.
Lưu ý	- Nên thực hiện định kỳ 3 tháng/lần đối với bệnh nhân tiểu đường. - Phụ nữ mang thai, người thiếu máu hoặc mắc bệnh hồng cầu cần tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi làm xét nghiệm.	- Nên thực hiện xét nghiệm này vào buổi sáng để có kết quả chính xác nhất. - Kết hợp với các xét nghiệm khác (như HbA1C) để có đánh giá toàn diện.	- Nên thực hiện ở phòng xét nghiệm uy tín để đảm bảo độ chính xác. - Đối với phụ nữ mang thai, xét nghiệm này thường được sử dụng để phát hiện tiểu đường thai kỳ.	- Nếu kết quả ≥ 200 mg/dL không kèm theo các triệu chứng lâm sàng của tiểu đường, nên thực hiện thêm xét nghiệm HbA1C hoặc đường huyết lúc đói để xác nhận.

6Cách giảm chỉ số HbA1c

Nồng độ đường huyết cao liên tục có thể rất nguy hiểm cho sức khỏe hoặc ngay cả khi mức HbA1c hơi cao cũng khiến bạn có nguy cơ mắc phải các biến chứng nghiêm trọng của bệnh đái tháo đường. [1]

Một số nghiên cứu trên quy mô lớn đã chứng minh rằng việc giảm HbA1c thậm chí chỉ 1% cũng có thể làm giảm đáng kể nguy cơ mắc bệnh võng mạc, bệnh thận do đái tháo đường, suy tim và xơ vữa động mạch, bệnh thần kinh ngoại biên. [5]

Một số cách giảm chỉ số HbA1c bao gồm [1]:

Thực hiện một số cách điều trị bệnh tiểu đường đơn giản tại nhà như duy trì chế độ ăn uống lành mạnh, hạn chế thực phẩm chứa nhiều đường hay uống nhiều nước.
Tuân thủ chế độ dinh dưỡng và tập luyện giúp kiểm soát đường huyết theo khuyến cáo của bác sĩ.
Bỏ thuốc lá.
Xem xét lại phác đồ điều trị hiện tại, bác sĩ có thể đề xuất cho bạn thuốc thay thế hoặc dùng liều cao hơn.
Tham gia các khóa học, buổi truyền thông giáo dục về bệnh đái tháo đường tại địa phương.

Xem thêm:

Người bệnh tiểu đường ăn gì và kiêng ăn gì để đảm bảo sức khỏe?

Chế độ dinh dưỡng và tập luyện giúp kiểm soát đường huyết

Một số phương pháp làm giảm chỉ số HbA1c

7Những lưu ý khi thực hiện xét nghiệm HbA1c

Xét nghiệm HbA1c có cần nhịn ăn?

Khác với xét nghiệm glucose huyết lúc đói thì HbA1c là xét nghiệm máu đơn giản và không yêu cầu phải nhịn ăn hoặc chuẩn bị đặc biệt nào trước đó, đồng thời có thể thực hiện vào bất kỳ thời điểm nào trong ngày. [6]

Bạn không cần phải nhịn ăn trước khi thực hiện xét nghiệm HbA1c

Xét nghiệm HbA1c có thể thực hiện trong lúc mang thai không?

Xét nghiệm HbA1c có thể được chỉ định thực hiện vào đầu thai kỳ để xem liệu người phụ nữ có các yếu tố nguy cơ mắc đái tháo đường chưa được chẩn đoán trước khi mang thai hay không. Vì xét nghiệm HbA1c phản ánh lượng đường huyết trung bình trong 3 tháng nên việc xét nghiệm sớm trong thai kỳ có thể bao gồm các giá trị phản ánh thời gian trước cả khi mang thai.

Ngoài ra, xét nghiệm glucose huyết hoặc xét nghiệm dung nạp glucose đường uống (OGTT) được sử dụng để kiểm tra bệnh đái tháo đường thai kỳ, thường là từ tuần thứ 24-28 của thai kỳ. Nếu bị đái tháo đường thai kỳ, bạn nên được xét nghiệm đái tháo đường chậm nhất là 12 tuần sau khi sinh con. [3]

Trường hợp đường huyết cao nhưng HbA1c thấp

Kết quả đo đường huyết có thể bị ảnh hưởng do những thay đổi tự nhiên như lượng đường trong máu tăng lên và giảm xuống khi ăn hoặc tập thể dục. Trong khi xét nghiệm HbA1c sẽ ít có khả năng bị ảnh hưởng bởi những thay đổi ngắn hạn như vậy. [3]

Xét nghiệm HbA1c ít bị ảnh hưởng bởi những thay đổi ngắn hạn như ăn uống hay tập thể dục

Yếu tố ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm HbA1c

Kết quả xét nghiệm HbA1c có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như:

Tình trạng sức khỏe không ổn định.
Đang sử dụng một số loại thuốc như steroids.
Thay đổi lối sống, cảm thấy căng thẳng hoặc chán nản.
Mắc các bệnh lý liên quan đến hồng cầu như thiếu máu tan máu, thiếu máu hồng cầu hình liềm, bệnh thalassemia. [1]

Các bệnh lý về máu có thể ảnh hưởng đến kết quả xét nghiệm HbA1c

Xem thêm:

Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin liên quan đến xét nghiệm HbA1c và ý nghĩa của nó trong điều trị bệnh đái tháo đường. Nếu thấy bài viết hữu ích, hãy chia sẻ đến người thân và bạn bè cùng đọc nhé!.