Sa sút trí tuệ thể Lewy: Nguyên nhân, triệu chứng và cách điều trị

Sa sút trí tuệ thể Lewy là loại sa sút trí tuệ phổ biến ảnh hưởng đến khả năng nhận thức và vận động. Hãy cùng tìm hiểu sa sút trí tuệ thể Lewy là gì, triệu chứng, nguyên nhân cũng như cách điều trị qua bài viết dưới đây nhé.

1Sa sút trí tuệ thể Lewy là gì?

Sa sút trí tuệ thể Lewy là một bệnh lý về não khiến khả năng suy nghĩ, ghi nhớ và nhận thức của con người dần suy giảm. Đây là một trong những dạng sa sút trí tuệ phổ biến, chỉ đứng sau bệnh Alzheimer.

Tuy nhiên, điều đặc biệt ở bệnh này là nó không chỉ ảnh hưởng đến trí nhớ mà còn gây ra nhiều vấn đề khác như khó khăn trong vận động, rối loạn giấc ngủ, hay thậm chí là nhìn thấy những thứ không có thật (ảo giác).[1]

Sa sút trí tuệ thể Lewy là loại sa sút trí tuệ phổ biến thứ hai sau bệnh Alzheimer

2Nguyên nhân của chứng sa sút trí tuệ thể Lewy

Chứng sa sút trí tuệ thể Lewy xảy ra chủ yếu do sự xuất hiện của những thể Lewy – là các đám protein bất thường tích tụ trong não. Những đám này được hình thành từ một loại protein gọi là alpha-synuclein, vốn bình thường có vai trò giúp các tế bào thần kinh hoạt động trơn tru.

Tuy nhiên, khi chúng bị rối loạn và kết tụ lại, chúng làm tổn thương các tế bào thần kinh, đặc biệt ở những vùng não liên quan đến trí nhớ, suy nghĩ và vận động.[2]

Nguyên nhân gây sa sút trí tuệ bởi sự tích tụ protein Lewy thành các khối trong não

3Triệu chứng của sa sút trí tuệ thể Lewy

Các triệu chứng về nhận thức

Sa sút trí tuệ thể Lewy có thể gây ra những thay đổi về khả năng tư duy, nhận thức như:[3]

• Suy giảm trí nhớ: Người bệnh dần mất khả năng tư duy rõ ràng, suy luận và ghi nhớ. Họ có thể gặp khó khăn trong việc tập trung, nhận biết không gian (ví dụ như đánh giá khoảng cách, định hướng), giải quyết vấn đề hoặc thực hiện nhiều việc cùng lúc. Về giai đoạn đầu, trí nhớ có thể vẫn còn tương đối tốt, nhưng theo thời gian sẽ suy giảm rõ rệt.
• Dao động nhận thức: Một trong những đặc điểm đặc trưng của sa sút trí tuệ thể Lewy là sự thay đổi thất thường về mức độ tỉnh táo, chú ý và khả năng tập trung. Có những lúc người bệnh tỉnh táo, giao tiếp tốt, nhưng sau đó lại trở nên mơ màng, lơ đễnh hoặc như đang “lạc hồn". Thậm chí, họ có thể ngủ gật vào ban ngày dù đã ngủ đủ vào đêm hôm trước.
• Ảo giác: Nhiều người bệnh sẽ thấy những hình ảnh không có thật – thường là hình ảnh rất sống động như người lạ, động vật hoặc trẻ em. Đây gọi là ảo giác thị giác. Một số trường hợp cũng có thể nghe thấy âm thanh không tồn tại, nhưng hiện tượng này ít gặp hơn. Nếu ảo giác không gây phiền, có thể không cần điều trị.

Sa sút trí tuệ thể Lewy gây ra mất trí nhớ, thay đổi về khả năng nhận thức

Các triệu chứng về vận động

Sa sút trí tuệ thể Lewy có thể gây ảnh hưởng đến khả năng vận động của người bệnh, nhưng mức độ và thời điểm xuất hiện các triệu chứng này rất khác nhau ở mỗi người.

Có người sẽ gặp vấn đề vận động ngay từ giai đoạn đầu, trong khi một số khác có thể không xuất hiện dấu hiệu cho đến nhiều năm sau, thậm chí có người không bị ảnh hưởng vận động rõ rệt.[3]

Các triệu chứng vận động thường gặp bao gồm:

• Chậm chạp trong cử động
• Cứng cơ
• Bước đi kéo lê hoặc đứng im
• Run rẩy
• Mất thăng bằng và dễ ngã
• Dáng đi khom người
• Giảm phối hợp vận động
• Chữ viết nhỏ dần
• Khuôn mặt ít biểu cảm
• Khó nuốt
• Giọng nói yếu

Lưu ý: Không phải tất cả những người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy đều gặp tất cả các triệu chứng vận động này. Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng cũng có thể khác nhau giữa các cá nhân. Nếu bạn hoặc người thân của bạn gặp bất kỳ triệu chứng nào được liệt kê ở trên, hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Chuyển động chậm, cứng cơ là những triệu chứng về vận động khi mắc bệnh

Rối loạn giấc ngủ

Rối loạn giấc ngủ là một triệu chứng khá phổ biến ở người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy, nhưng lại thường bị bỏ sót hoặc nhầm lẫn với các vấn đề khác. Việc phát hiện sớm và điều trị đúng cách là rất quan trọng để giúp cải thiện chất lượng sống của người bệnh và người chăm sóc.[3]

Một số rối loạn giấc ngủ thường gặp bao gồm:

• Rối loạn hành vi trong giấc ngủ REM: Đây là tình trạng người bệnh có hành vi “diễn lại" những gì xảy ra trong giấc mơ. Họ nói mớ, la hét, vùng vẫy, đấm đá trong lúc ngủ hoặc thậm chí té khỏi giường. Những giấc mơ thường rất sống động và có nội dung như bị rượt đuổi hoặc tấn công.
• Buồn ngủ quá mức vào ban ngày: Người bệnh có thể ngủ gà ngủ gật liên tục, thậm chí ngủ nhiều giờ vào ban ngày dù đã ngủ đủ vào ban đêm. Điều này ảnh hưởng đến khả năng sinh hoạt và giao tiếp trong cuộc sống hàng ngày.
• Mất ngủ: Một số người lại gặp khó khăn khi đi vào giấc ngủ, ngủ chập chờn hoặc thường xuyên thức giấc vào giữa đêm. Có người tỉnh dậy sớm và không thể ngủ lại, khiến cơ thể luôn mệt mỏi, thiếu năng lượng.
• Hội chứng chân không yên: Đây là tình trạng người bệnh cảm thấy khó chịu ở chân khi nghỉ ngơi, buộc phải cử động chân liên tục để giảm cảm giác đó. Việc này thường xảy ra vào buổi tối và gây ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ.
• 

Rối loạn giấc ngủ phổ biến ở người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy

Các triệu chứng về hành vi và tâm trạng

Những thay đổi về hành vi và tâm trạng ở sa sút trí tuệ thể Lewy có sự khác nhau tùy từng cá nhân và mức độ suy giảm nhận thức như:[4]

Dưới đây là các triệu chứng thường gặp:

• Trầm cảm: Người bệnh thường xuyên cảm thấy buồn bã, mất hứng thú với các hoạt động từng yêu thích, và gặp khó khăn trong việc ăn uống, ngủ nghỉ hay thực hiện các công việc hàng ngày. Nỗi buồn này kéo dài và không dễ biến mất.
• Thờ ơ: Họ trở nên thiếu quan tâm đến các hoạt động thường nhật hoặc những sự kiện xung quanh. Người bệnh có thể ít giao tiếp xã hội, trông như không còn động lực để tham gia vào cuộc sống.
• Lo âu: Họ cảm thấy lo lắng quá mức, bất an hoặc sợ hãi về một điều gì đó trong tương lai. Ví dụ họ có thể hỏi đi hỏi lại cùng một câu hỏi hoặc tỏ ra cáu gắt, sợ hãi khi không thấy người thân bên cạnh.
• Kích động: Người bệnh thường bồn chồn, không yên, có thể đi qua đi lại, vò tay, không ngồi yên được, lặp đi lặp lại một từ hay câu nói, hoặc dễ nổi cáu mà không rõ lý do.
• Ảo tưởng hoặc hiểu lầm: Họ tin vào những điều không có thật, dù không có bằng chứng. Ví dụ, họ có thể nghĩ rằng vợ/chồng mình ngoại tình, hoặc tin rằng những người thân đã qua đời từ lâu vẫn còn sống.
• Hoang tưởng: Người bệnh có thể luôn nghi ngờ người khác, ví dụ như cho rằng đồ đạc bị lấy trộm hoặc có ai đó đang âm thầm theo dõi họ.

Trầm cảm là một thay đổi hành vi và tâm trạng khi bị sa sút trí tuệ thể Lewy

Các triệu chứng khác của chứng sa sút trí tuệ thể Lewy

Bên cạnh đó, người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy còn có thể gặp rối loạn hệ thần kinh tự động dưới các hoạt động không tự nguyện của tim, tuyến và cơ. Điều này có thể gây ra:[4]

• Vấn đề về huyết áp.
• Khó điều chỉnh nhiệt độ cơ thể.
• Ngất xỉu, té ngã thường xuyên.
• Táo bón, tiểu không tự chủ.
• Nhạy cảm với nóng và lạnh.
• Rối loạn chức năng tình dục.
• Suy giảm khứu giác.

Người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy có thể gặp vấn đề huyết áp

4Các yếu tố nguy cơ gây mắc bệnh sa sút trí tuệ thể Lewy

Một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ mắc sa sút trí tuệ thể Lewy gồm:[1]

• Tuổi tác: Đây là yếu tố phổ biến nhất. Những người từ 60 tuổi trở lên có nguy cơ mắc bệnh cao hơn so với nhóm tuổi trẻ hơn.
• Giới tính: Thống kê cho thấy nam giới có khả năng mắc sa sút trí tuệ thể Lewy nhiều hơn so với nữ giới.
• Tiền sử gia đình: Nếu trong gia đình có người từng mắc sa sút trí tuệ thể Lewy hoặc bệnh Parkinson, nguy cơ mắc bệnh ở các thành viên khác cũng cao hơn.

hững người trên 60 tuổi có nguy cơ mắc bệnh cao hơn

5Cách chẩn đoán bệnh sa sút trí tuệ thể Lewy

Hiện nay, bác sĩ có thể chẩn đoán và phân biệt bệnh sa sút trí tuệ thể Lewy với các bệnh khác bằng cách thực hiện kiểm tra thể chất, thần kinh và xét nghiệm gồm:[4]

• Tiền sử bệnh và khám sức khỏe: Xem xét tiền sử bệnh lý, thuốc, triệu chứng, kiểm tra vận động và trí nhớ.
• Xét nghiệm y khoa: Phân tích mẫu máu để loại trừ bệnh khác, vấn đề rối loạn nội tiết, thiếu hụt vitamin liên quan đến thay đổi về nhận thức. Thực hiện nghiên cứu giấc ngủ để xác định rối loạn liên quan.
• Chụp não: Chụp CT, MRI, PET (chụp cắt lớp phát xạ positron) để phát hiện teo não, bất thường cấu trúc, giúp loại trừ nguyên nhân khác của sa sút trí tuệ.
• Xét nghiệm tâm lý thần kinh: Đánh giá trí nhớ và chức năng nhận thức để xác định vùng não bị ảnh hưởng.

Mặc dù vậy nhưng hiện vẫn chưa có xét nghiệm đơn lẻ chẩn đoán chắc chắn sa sút trí tuệ thể Lewy, chỉ có thể xác nhận qua khám nghiệm tử thi não sau khi chết. Tuy nhiên, việc phát triển các xét nghiệm chẩn đoán mới đang được tiến hành nghiên cứu.

Bác sĩ chẩn đoán bệnh bằng cách kiểm tra thể chất, thần kinh và xét nghiệm

6Điều trị bệnh sa sút trí tuệ thể Lewy

Dùng thuốc ức chế acetylcholinesterase

Thuốc ức chế Acetylcholinesterase (AChE) như donepezil, rivastigmine và galantamine có thể giúp giảm ảo giác, lú lẫn và buồn ngủ ở một số người. Cơ chế hoạt động của thuốc là tăng mức acetylcholine trong não, giúp cải thiện tín hiệu giữa các tế bào thần kinh.

Tuy nhiên, thuốc có thể để lại một số tác dụng phụ thường gặp như buồn nôn, tiêu chảy, đau đầu, mệt mỏi và chuột rút.[5]

Thuốc ức chế Acetylcholinesterase (AChE) làm tăng acetylcholine não, cải thiện tín hiệu các tế bào thần kinh

Dùng thuốc Memantine

Memantine không phải là thuốc ức chế AChE mà hoạt động bằng cách ngăn chặn tác động của glutamate trong não. Thuốc được sử dụng cho người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy mức độ trung bình hoặc nặng, đặc biệt khi không thể dùng thuốc ức chế AChE.

Tác dụng phụ có thể xảy ra trong quá trình sử dụng thuốc như đau đầu, chóng mặt và táo bón, nhưng thường chỉ tạm thời. Để biết thêm chi tiết, người bệnh nên đọc tờ hướng dẫn sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ.[5]

Memantine được sử dụng cho người mắc sa sút trí tuệ thể Lewy mức độ trung bình hoặc nặng

Sử dụng các loại thuốc khác

Các loại thuốc khác có thể giúp kiểm soát triệu chứng sa sút trí tuệ thể Lewy:[5]

• Levodopa: Hỗ trợ cải thiện vận động nhưng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng khác, cần theo dõi chặt chẽ.
• Thuốc chống trầm cảm: Dùng trong trường hợp bị trầm cảm.
• Clonazepam: Hỗ trợ điều trị rối loạn hành vi giấc ngủ REM.
• Thuốc chống loạn thần (như quetiapine): Có thể giúp kiểm soát hành vi nguy hiểm nhưng dễ gây tác dụng phụ nghiêm trọng. Vì thế nên tránh sử dụng nếu có thể.

Levodopa giúp cải thiện vận động khi mắc sa sút trí tuệ thể Lewy

Các phương pháp trị liệu khác

Bên cạnh việc sử dụng thuốc, người bệnh có thể thực hiện các liệu pháp và biện pháp khác để cải thiện chất lượng cuộc sống như:[5]

• Trị liệu nghề nghiệp (Occupational Therapy): Giúp người bệnh học cách hoạt động hàng ngày như mặc quần áo, sinh hoạt,...
• Liệu pháp ngôn ngữ và lời nói: Cải thiện giao tiếp và hỗ trợ chứng khó nuốt.
• Vật lý trị liệu: Giúp tăng cường vận động.
• Liệu pháp tâm lý: Kích thích nhận thức, cải thiện trí nhớ, giải quyết vấn đề và ngôn ngữ.
• Kỹ thuật thư giãn: Massage, liệu pháp âm nhạc, khiêu vũ.
• Tương tác xã hội và giải trí: Tham gia vào các buổi gặp gỡ dành cho những người gặp vấn đề về trí nhớ để được hỗ trợ và tư vấn.
• Sửa đổi nhà cửa: Loại bỏ vật gây nguy cơ vấp ngã, tăng cường ánh sáng, lắp thanh vịn và lan can.

Trị liệu nghề nghiệp (Occupational Therapy) giúp người bệnh học cách hoạt động hàng ngày

7Lối sống và các biện pháp khắc phục sa sút trí tuệ thể Lewy tại nhà

Các triệu chứng và tiến triển của bệnh sa sút trí tuệ thể Lewy có thể khác nhau ở mỗi cá thể. Do đó, bạn có thể thực hiện và điều chỉnh một số biện pháp sau để có thể cải thiện tình trạng bệnh:[6]

• Giao tiếp rõ ràng, đơn giản: Duy trì giao tiếp bằng mắt, nói chậm bằng những câu ngắn gọn, không vội vàng. Sử dụng cử chỉ và gợi ý trực quan như chỉ vào đồ vật.
• Khuyến khích tập thể dục: Điều này giúp cải thiện chức năng vận động, hành vi, trầm cảm và thậm chí có thể làm chậm suy giảm nhận thức.
• Kích thích tư duy: Tham gia trò chơi ô chữ, hoạt động sáng tạo như vẽ, hát, chơi nhạc để hỗ trợ chức năng trí tuệ.
• Tăng cường tương tác xã hội: Nói chuyện với bạn bè, tham gia hoạt động tôn giáo hoặc cộng đồng.
• Thiết lập thói quen trước khi ngủ: Tránh tiếng ồn, hạn chế hoạt động gây kích thích vào buổi tối, sử dụng đèn ngủ để giảm mất phương hướng.
• Hạn chế tiêu thụ caffeine ban ngày, khuyến khích hoạt động ban ngày và giảm ngủ trưa để hạn chế trằn trọc vào ban đêm.

Tập thể dục giúp cải thiện chức năng vận động và làm chậm suy giảm nhận thức

8Phương pháp điều trị sa sút trí tuệ thể Lewy thay thế

Sự thất vọng và lo lắng có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng sa sút trí tuệ. Vì thế, để tăng cường sự thư giãn, người bệnh cũng có thể thực hiện một số phương pháp như:[6]

• Liệu pháp âm nhạc: Nghe nhạc nhẹ nhàng giúp thư giãn.
• Liệu pháp động vật: Tương tác với thú cưng để cải thiện tâm trạng và hành vi.
• Liệu pháp mùi hương: Sử dụng tinh dầu từ thực vật để tạo cảm giác thư thái.
• Liệu pháp massage: Giúp giảm căng thẳng và thư giãn cơ thể.

Nghe nhạc nhẹ nhàng giúp thư giãn và giảm triệu chứng sa sút trí tuệ

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn những thông tin về tác dụng của tình trạng sa sút trí tuệ thể Lewy cũng như cách điều trị bằng thuốc và tại nhà mang lại hiệu quả tối ưu. Hãy chia sẻ bài viết này đến mọi người nếu bạn thấy hữu ích nhé!