Không dung nạp lactose là tình trạng đường ruột không thể hấp thu được sữa và các sản phẩm làm từ sữa. Nếu không được phát hiện sớm, bệnh có thể dẫn tiêu chảy, suy dinh dưỡng. Cùng tìm hiểu về bệnh không dung nạp lactose qua bài viết dưới đây nhé!
1Không dung nạp lactose là gì?
Thông thường, niêm mạc ruột non cùng với các enzym tiêu hóa có vai trò phân hủy và hấp thu các chất dinh dưỡng từ thức ăn hàng ngày để cung cấp năng lượng cho cơ thể. Nếu một trong hai thành phần này bị tổn thương có thể dẫn đến sự rối loạn hấp thu.
Không dung nạp lactose là tình trạng thiếu hụt enzyme lactase phân giải đường lactose trong sữa tại niêm mạc ruột non khiến cơ thể không thể hấp thu gây tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa. Bệnh có thể gặp ở cả trẻ em và người lớn do nhiều nguyên nhân khác nhau.[1]
Không dung nạp lactose là tình trạng thiếu hụt enzyme lactase gây rối loạn tiêu hóa
2Một số thực phẩm có chứa lactose
Lactose là một loại đường đơn có mặt trong nhiều loại thực phẩm. Một số loại thức ăn chứa nhiều lactose gồm:[2]
- Các loại sữa: sữa mẹ, sữa bò, sữa bột hoặc sữa công thức.
- Sản phẩm từ sữa: bơ, phô mai, kem hoặc sữa chua.
- Bánh kẹo chứa đường: bánh mì, bánh kem, bánh quy.
- Các loại sốt: sốt chanh leo, mè đen dùng để trộn salad.
- Các loại ngũ cốc ăn liền.
Sữa, bơ, phô mai là những thực phẩm giàu lactose
3Nguyên nhân
Sự thiếu hụt, rối loạn hoạt động của hệ thống enzyme lactase hoặc những tổn thương niêm mạc ruột non là nguyên nhân chính dẫn đến bệnh không dung nạp lactose. Một số yếu tố chủ yếu gây ra bệnh gồm:
- Di truyền: bệnh có tính chất gia đình với những gen mang bệnh được di truyền từ bố mẹ cho con cái khiến cơ thể giảm bài tiết enzyme lactose. Bệnh thường khởi phát ngay từ khi sinh ra và có thể kèm theo các bệnh celiac, không dung nạp gluten...
- Ruột non bị tổn thương: các tác nhân gây bệnh như vi khuẩn, virus hoặc chấn thương ổ bụng có thể gây dập, tổn thương niêm mạc ruột non làm rối loạn bài tiết enzyme phân giải lactose.
- Sinh non: hệ thống tiêu hóa và enzyme ở trẻ sinh non chưa được phát triển hoàn thiện khiến trẻ không dung nạp được lactose, tiêu chảy, chậm tăng cân. Tuy nhiên, tình trạng này sẽ dần được cải thiện khi trẻ lớn hơn.
- Bẩm sinh không có enzyme lactase: người bệnh ngay từ khi sinh ra đã không thể sản xuất được enzyme lactase nên thường biểu hiện bệnh từ sớm, thường xuyên tiêu chảy, rối loạn tiêu hóa.
4Dấu hiệu
Triệu chứng của bệnh không dung nạp lactose rất đa dạng đối với các bệnh nhân khác nhau, thường xuất hiện sau khi ăn thực phẩm chứa lactose từ 30 phút đến 2 giờ như:
Trẻ đau bụng, quấy khóc sau khi uống sữa là dấu hiệu điển hình của bệnh
5Cách chẩn đoán
Bên cạnh việc khai thác tiền sử trong gia đình và diễn biến của các triệu chứng, bác sĩ có thể chẩn đoán bệnh không dung nạp lactose bằng một số cận lâm sàng sau:[3]
- Xét nghiệm máu: nhằm xác định lượng đường trong máu trước và sau khi sử dụng các sản phẩm có chứa lactose để phát hiện tình trạng không hấp thu đường.
- Xét nghiệm dung nạp lactose: bác sĩ có thể định lượng lactose, acid lactic và các sản phẩm chuyển hóa đường trong bệnh phẩm phân nhằm đánh giá khả năng phân giải và hấp thu lactose của ruột non.
- Xét nghiệm hơi thở hydro: nhằm đo nồng độ khí hydro và metan được sinh ra trong quá trình lên men lactose tại đại tràng của bệnh nhân không dung nạp lactose.
6Khi nào cần gặp bác sĩ?
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Bệnh không dung nạp lactose ảnh hưởng nhiều đến khả năng tiêu hóa và hấp thu chất dinh dưỡng nên cần được phát hiện sớm nhằm cải thiện sức khỏe cho bệnh nhân. Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu có những dấu hiệu sau:
- Đau bụng cơn, nôn ói sau khi dùng các thực phẩm chứa lactose trên 30 phút.
- Sôi bụng hoặc chướng bụng, khó tiêu.
- Rối loạn tiêu hóa kéo dài.
- Tiêu chảy hoặc táo bón.
- Trẻ suy dinh dưỡng, nhẹ cân hơn bình thường.
Nơi khám chữa bệnh không dung nạp lactose
Nếu nghi ngờ có những biểu hiện của bệnh không dung nạp lactose, người bệnh nên đến các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám chuyên khoa Tiêu hoá hoặc các bệnh viện đa khoa tại địa phương để được thăm khám kịp thời.
Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp:
- Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Nhi đồng 1, Bệnh viện Nhi Thành phố, Bệnh viện Chợ Rẫy.
- Hà Nội: Bệnh viện Nhi Trung ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Xanh Pôn.
7Điều trị không dung nạp lactose
Hiện nay, các phương pháp điều trị bệnh không dung nạp lactose chủ yếu giúp làm giảm các triệu chứng khó chịu, gây ảnh hưởng đến khả năng hấp thu dưỡng chất của bệnh nhân như:
- Không ăn những thức ăn chứa lactose để giảm thiểu tổn thương ruột non.
- Điều trị tốt các bệnh nhiễm khuẩn đường ruột như bệnh tả, thương hàn, kiết lỵ giúp niêm mạc đường ruột được phục hồi.
- Bổ sung enzyme lactase trước khi bắt buộc phải dùng đồ ăn chứa lactose.
8Biện pháp phòng ngừa
Bệnh không dung nạp lactose không thể được ngăn ngừa hoàn toàn do liên quan nhiều đến di truyền và các bất thường bẩm sinh. Tuy nhiên, bạn có thể hạn chế các triệu chứng của bệnh nếu áp dụng các biện pháp sau:
Xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh
Việc xây dựng một chế độ ăn uống khoa học, lành mạnh có thể ngăn ngừa được sự thiếu hụt dinh dưỡng, năng lượng do phải kiêng sử dụng một số thực phẩm nhất định. Người bệnh nên:
- Ăn đa dạng các loại hải sản, thịt bò, thịt gà hoặc các loại đậu đỗ nhằm bổ sung protein, canxi.
- Bổ sung vào bữa ăn hàng ngày nhiều hoa quả, rau xanh giúp cung cấp chất xơ, vitamin và khoáng chất cần thiết.
- Không ăn nhiều thức ăn dầu mỡ gây đầy bụng, khó tiêu.
- Tắm nắng hàng ngày vào mỗi buổi sáng hoặc cuối giờ chiều giúp tăng lượng vitamin D3 để cơ thể có thể sử dụng canxi hiệu quả.
Bổ sung đa dạng rau củ quả giúp cải thiện tiêu hóa ở bệnh nhân không dung nạp lactose
Hạn chế các sản phẩm từ sữa
Các triệu chứng của bệnh không dung nạp lactose sẽ giảm nhanh chóng nếu người bệnh không sử dụng các sản phẩm từ sữa thường xuyên. Để làm được điều đó, bạn cần:
- Đọc kỹ thành phần khi lựa chọn các loại thực phẩm, ưu tiên những sản phẩm không chứa lactose.
- Thay thế sữa bò, sữa công thức sang các loại sữa thủy phân hoặc sữa hạt.
- Chế biến các loại sữa chua, bơ hoặc phô mai từ các loại đậu đỗ.
Người bệnh nên thay thế sữa bò, sữa bột bằng các loại sữa hạt để giảm triệu chứng
Bổ sung men vi sinh
Bệnh nhân không dung nạp lactose nên bổ sung men vi sinh hàng ngày để cải thiện khả năng hấp thu chất dinh dưỡng. Ngoài ra, các lợi khuẩn đường ruột có thể hỗ trợ phân giải lactose trong thực phẩm giúp giảm các triệu chứng đau bụng, tiêu chảy hoặc nôn mửa.
9Nên làm gì khi trẻ không dung nạp lactose
Trẻ nhỏ không dung nạp lactose có thể bị tiêu chảy kéo dài dẫn đến mất nước, suy dinh dưỡng, còi xương, chậm lớn. Do đó, cha mẹ cần quan tâm đến việc ăn uống và biểu hiện tiêu hóa của trẻ nhằm.
- Phát hiện bệnh sớm để xây dựng chế độ ăn uống phù hợp hơn.
- Cho trẻ tiếp xúc từ từ với lactose thông qua việc tăng dần lượng sữa trong mỗi bữa ăn để hệ tiêu hóa của trẻ có thể thích nghi.
- Lựa chọn các sản phẩm dùng được cho bệnh nhân không dung nạp lactose cho trẻ.
- Kịp thời bổ sung canxi và vitamin D3 từ các thực phẩm thay thế hoặc các sản phẩm bổ trợ.
- Khuyến khích trẻ ăn nhiều rau củ quả, uống men vi sinh hàng ngày.
Cha mẹ nên cho trẻ dùng tăng dần đồ ăn chứa lactose để hệ tiêu hóa được thích nghi
Hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những kiến thức bổ ích về nguyên nhân, triệu chứng và những lưu ý trong chế độ ăn uống của bệnh nhân không dung nạp lactose. Hãy chia sẻ thông tin này đến với tất cả bạn bè và người thân của bạn nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
