Khó nuốt cảnh báo bệnh gì? Tại sao bạn cảm thấy khó nuốt?

Khó nuốt là tình trạng liên quan đến bất thường về cấu trúc hoặc hoạt động từ vùng miệng đến dạ dày, có thể gặp ở bất kỳ lứa tuổi nào, đặc biệt là trẻ nhỏ và người già. Hãy cùng tìm hiểu rõ hơn về nguyên nhân và cách xử trí của triệu chứng này nhé!

1Khó nuốt là gì?

Khó nuốt là một triệu chứng nguy hiểm cần được đánh giá kịp thời để xác định nguyên nhân và có biện pháp điều trị thích hợp.

Tình trạng này có thể là do sự bất thường về cấu trúc hoặc khả năng đẩy chất rắn hoặc chất lỏng từ khoang miệng xuống dạ dày.

Khó nuốt biểu hiện bằng cảm giác không thể nuốt hoặc cảm giác chất rắn hoặc chất lỏng bị cản trở khi đi qua thực quản vào dạ dày. Bác sĩ chia tình trạng khó nuốt làm 3 loại:

• Khó nuốt khoang miệng: do nguyên nhân ở miệng bao gồm yếu lưỡi sau đột quỵ, khó nhai thức ăn hoặc các vấn đề về thần kinh cơ.
• Khó nuốt hầu họng: do vấn đề ở cổ họng, có thể do bất thường về thần kinh hoặc cơ bắp. Chỉ có một vài trường hợp khó nuốt có nguyên nhân từ bệnh lý hầu họng.
• Khó nuốt thực quản: do vấn đề ở thực quản, có thể xảy ra khi có vật gì đó chặn hoặc chèn ép thực quản, do rối loạn cơ hoặc có túi trong thực quản. Các bệnh lý ở thực quản là nguyên nhân chủ yếu gây khó nuốt.

Trong trường hợp nhẹ, người bệnh khó nhận ra mình bị mắc chứng khó nuốt nên không điều trị, từ đó làm tăng nguy cơ bị viêm phổi hít khi thức ăn sặc vào khí quản.

Trường hợp khó nuốt kéo dài, người bệnh có thể có một số dấu hiệu muộn của chứng khó nuốt như nuốt nghẹn, tăng dần, ban đầu nghẹn thức ăn đặc, sau đó đến cả thức ăn lỏng, ho khi nuốt, chảy nước dãi không kiểm soát, sút cân không rõ nguyên nhân.

Khó nuốt là tình trạng khó khăn khi nuốt thức ăn, nước uống

2Các nguyên nhân gây khó nuốt

Khó nuốt cấp tính

Việc gặp khó khăn khi nuốt thức ăn/thức uống diễn ra bất chợt có thể gây ra bởi:

• Dị vật kẹt trong thực quản.
• Ứ nghẹn thức ăn.

Tình trạng này cần được chú ý và xử trí ngay lập tức.

Hẹp thực quản

• Một số bệnh lý ở thực quản gây hẹp lòng ống thực quản do khối u xâm lấn hoặc niêm mạc thực quản sưng phù như viêm thực quản, ung thư thực quản, polyp thực quản, bỏng thực quản... Điều này làm cản trở thức ăn đi từ miệng xuống dạ dày nên gây tình trạng khó nuốt.
• Hẹp thực quản có thể do nguyên nhân khác: sau xạ trị thực quản hoặc phẫu thuật, uống phải chất tẩy rửa hay chất hóa học có thể gây phá hủy…
• Màng ngăn hay vòng thực quản: là những khối u lành tính phát triển từ mô thực quản, gây tình trạng khó nuốt

Khối u làm hẹp lòng thực quản, cản trở thức ăn đi xuống dạ dày

Mắc các bệnh lý thần kinh

Các bất thường ở dây thần kinh chi phối cơ trơn thực quản gây ra rối loạn phản xạ nhu động của thực quản. Thậm chí, thực quản có thể bị đờ, các cơ thực quản hoàn toàn không thể co lại để đẩy thức ăn xuống dạ dày.

Chèn ép từ bên ngoài vào thực quản

Hẹp thực quản đến từ nguyên nhân bên trong lòng ống thực quản hoặc cũng có thể là chèn ép từ bên ngoài do bệnh lý ở những cơ quan xung quanh thực quản như: bướu cổ (phì đại tuyến giáp), viêm hạch cổ, u phổi...

Tuyến giáp phì đại có thể gây chèn ép thực quản

Các vấn đề bẩm sinh và mắc phải trong quá trình phát triển

Chứng khó nuốt có thể xuất hiện rất sớm từ khi trẻ mới ra đời, biểu hiện bằng dấu hiện trẻ không thể bú sữa hoặc dễ bị sặc sữa.

Nguyên nhân gây ra tình trạng này thường là các vấn đề bẩm sinh như bại não, sứt môi - hở hàm ếch...[1]

Các nguyên nhân khác

Một số nguyên nhân khác gây chứng nuốt khó là bệnh tự miễn (nhược cơ, xơ cứng bì), nhiễm trùng (viêm amidan, viêm thanh quản), bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính (COPD)... Ngoài ra, quá trình lão hóa của người cao tuổi cũng có thể là nguyên nhân gây ra khó nuốt.

3Yếu tố nguy cơ gây khó nuốt

• Người lớn tuổi: quá trình lão hóa tạo ra các thay đổi về cấu trúc, sinh lý và sự phân bố dây thần kinh của cơ chế nuốt.
• Bệnh thần kinh: do hệ thần kinh đóng góp quan trọng vào việc điều khiển các cơ trong cơ thể, vì vậy một số rối loạn thần kinh có thể gây ra khó nuốt như bệnh Parkinson, tai biến mạch máu não, Alzheimer...

Quá trình lão hóa ở người già là yếu tố nguy cơ gây khó nuốt

4Biến chứng liên quan đến khó nuốt

• Suy dinh dưỡng: khi việc ăn uống trở nên khó khăn và kéo dài một thời gian sẽ khiến người bệnh suy dinh dưỡng, sụt cân nhanh, mất nước và rối loạn điện giải.
• Viêm phổi hít: thức ăn hoặc chất lỏng bị rơi vào đường thở trong khi quá trình nuốt bị ảnh hưởng, có thể gây viêm phổi do hít phải.
• Nghẹt thở: là biến chứng nguy hiểm nhất khi thức ăn chặn hoàn toàn đường thở và nếu không được can thiệp sớm có thể gây tử vong.[2]

Nghẹn thở do sặc thức ăn có thể gây tử vong nếu không được xử trí kịp thời

5Chẩn đoán tình trạng khó nuốt

Khám lâm sàng - tiền sử

Thăm khám lâm sàng khi tiếp cận người bệnh có triệu chứng khó nuốt, bác sĩ chủ yếu sẽ hỏi kỹ một số vấn đề như: thời điểm bắt đầu, mức độ nặng của triệu chứng khó nuốt, những biểu hiện khác kèm theo và tiền sử bệnh tật.

Các kỹ thuật chẩn đoán cận lâm sàng

• Nội soi bằng ống mềm: ống nội soi được vào qua đường miệng, đi xuống thực quản, dạ dày và cuối cùng là hành tá tràng. Nhờ đó mà bác sĩ dễ dàng quan sát được hình thái và nhu động ở bên trong phần trên ống tiêu hóa.[3]
• Chụp X-quang có thuốc cản quang: trước khi chụp X-quang bạn sẽ được cho uống thuốc baryte có khả năng cản quang, giúp quan sát được lòng ống thực quản dễ hơn trên phim X-quang.
• Xét nghiệm khác: tùy vào từng nguyên nhân nghi ngờ gây nên khó nuốt, bác sĩ có thể chỉ định các xét nghiệm như đo áp lực thực quản, xét nghiệm máu hay chụp cộng hưởng từ (MRI)...

Nội soi là xét nghiệm thường được làm khi có triệu chứng khó nuốt

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cho thấy cần gặp bác sĩ

Người bệnh nên đi khám bác sĩ để xác định nguyên nhân gây khó nuốt nếu triệu chứng này kéo dài, khiến người bệnh sụt cân và ảnh hưởng đến cuộc sống. Và dưới đây là một số dấu hiệu cần phải đi khám bác sĩ gấp:

• Cảm thấy khó thở sau khi nuốt.
• Không thể thực hiện được động tác nuốt.
• Yếu cơ hoặc tê liệt đột ngột vùng cổ họng.

Địa chỉ khám bệnh tiêu hóa uy tín

Khi có những dấu hiệu trên, bạn cần tìm đến những phòng khám tiêu hóa hoặc khoa tiêu hóa của trung tâm y tế, bệnh viện uy tín gần nhất để được thăm khám và xử trí kịp thời.

Ngoài ra, bạn có thể tham khảo một số địa chỉ dưới đây để được chẩn đoán và điều trị:

• TP. HCM: bệnh viện Chợ Rẫy, bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, bệnh viện Nhân dân 115...
• Hà Nội: bệnh viện Bạch Mai, bệnh viện Trung ương Quân đội 108, bệnh viện Đại học Y Hà Nội...

7Điều trị tình trạng khó nuốt

Để chấm dứt tình trạng khó nuốt cần phải điều trị tận gốc theo từng nguyên nhân gây ra chứng khó nuốt.

Khó nuốt hầu họng

Đối với các rối loạn nuốt do nguyên nhân từ hầu họng, cần phát hiện đâu là nguyên nhân chính. Nếu nguyên nhân đến từ các rối loạn thần kinh, điều trị chủ yếu dựa vào luyện tập trị liệu động tác nuốt theo sự đánh giá của chuyên gia ngữ âm trị liệu. Một số bài tập nuốt giúp người bệnh phối hợp các cơ nuốt và kích thích các dây thần kinh chi phối phản xạ nuốt.

Khó nuốt thực quản

Nếu nuốt khó tới từ nguyên nhân hẹp thực quản do co thắt thì có thể áp dụng phương pháp làm giãn ống thực quản bằng bóng hơi.

Thuốc chống trào ngược dạ dày sẽ được chỉ định trong trường hợp khó nuốt do trào ngược dạ dày thực quản. Còn đối với các khối u thực quản, bác sĩ sẽ xem xét để phẫu thuật cắt bỏ.

Thuốc chống trào ngược dạ dày giúp giảm triệu chứng đau ngực do ợ nóng

Khó nuốt bẩm sinh

Trong trường hợp khó nuốt do nguyên nhân bẩm sinh như bại não có thể điều trị bằng bài trị liệu ngôn ngữ và tập nuốt. Những trẻ bại não còn được cho ăn qua ống sonde để hạn chế nguy cơ sặc thức ăn vào đường thở.

Phẫu thuật

Phẫu thuật được thực hiện trong những trường hợp có khối u từ bên trong hoặc bên ngoài gây chép ép thực quản. Ngoài ra, phẫu thuật còn được áp dụng để cắt cơ thực quản co thắt (phẫu thuật heller), cơ co thắt tâm vị.

Khó nuốt là triệu chứng thường gặp, gây ra bởi nhiều nguyên nhân như bệnh lý thực quản, hầu họng, bệnh nhược cơ. Các biến chứng nguy hiểm có thể xuất hiện sau khó nuốt vì vậy bạn nên đi khám bác sĩ để tìm nguyên nhân và điều trị kịp thời. Hãy chia sẻ bài viết này nếu bạn thấy có ích cho những người xung quanh nhé!