Thương hàn là bệnh truyền nhiễm gây ra sốt, dễ lây từ người sang người và trở thành dịch. Bệnh gây ra nhiều biến chứng cho cơ thể. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa bệnh thương hàn qua bài viết dưới đây nhé!
1Bệnh thương hàn là gì?
Thương hàn là bệnh do vi khuẩn Salmonella Typhi (S.Typhi) xâm nhập vào ruột non và gây những tác hại cho cơ thể. Bệnh dễ lây nhiễm từ người sang người, đặc biệt là những người sống trong những khu vực tối tăm và ẩm thấp như vùng nông thôn chưa phát triển cơ sở hạ tầng của các nước đang phát triển.
Bệnh có nhiều mức độ biểu hiện khác nhau, có thể rất nhẹ nhưng có thể diễn biến đột ngột với các triệu chứng cấp tính như sốt cao kéo dài, thủng ruột dẫn tới tử vong.
Người bị mắc thương hàn sau khi hết các triệu chứng vẫn có thể tồn tại vi khuẩn trong cơ thể. Đây có thể là nguồn lây nhiễm bệnh cho mọi người xung quanh.[1]
2Nguyên nhân gây thương hàn
Bệnh thương hàn xảy ra là do vi khuẩn gây bệnh Salmonella Typhi (S. Typhi) tăng sinh trong ruột và gây những triệu chứng cấp tính cho cơ thể người.
Bệnh lây từ người sang người thông qua việc ăn uống các thực phẩm chứa virus gây bệnh hoặc do tiếp xúc với dịch tiết hoặc chất thải của người lành mang bệnh.
Yếu tố nguy cơ làm tăng tình trạng này chính là:
- Người dân sống ở các vùng môi trường ô nhiễm, không hợp vệ sinh.
- Người đi du lịch hoặc sống trong vùng có dịch.
- Sống cùng người lành mang bệnh.[2]
34 giai đoạn của bệnh thương hàn
Tương tự các bệnh truyền nhiễm khác, bệnh thương hàn cũng trải qua 4 giai đoạn là:
- Giai đoạn ủ bệnh: đây giai đoạn vi khuẩn vừa đi vào cơ thể và bắt đầu phân chia tăng số lượng. Giai đoạn này ít triệu chứng diễn ra do vi khuẩn chưa đủ để gây ra triệu chứng. Thời gian giai đoạn này dài từ 5 đến 14 ngày.
- Giai đoạn khởi phát: vi khuẩn bắt đầu đạt được số lượng để gây bệnh nhưng vẫn tiếp tục tăng nhanh số lượng. Vi khuẩn tấn công vào mảng Peyer (một hệ thống miễn dịch ở ruột) gây nên tình trạng sốt cao kéo dài kèm rét run, các dấu hiệu liên quan đến hệ tiêu hóa như đau bụng, tiêu chảy hoặc táo bón. Thời gian diễn ra giai đoạn này khoảng 1 tuần.
- Giai đoạn toàn phát: đây là giai đoạn vi khuẩn đạt số lượng lớn nhất, các triệu chứng cũng biểu hiện rầm rộ nhất như sốt, nhiễm độc thần kinh, phát ban trên da, mạch nhiệt phân ly (mạch chậm nhưng nhiệt độ cao). Giai đoạn này nếu không được điều trị sẽ dẫn tới tử vong. Thời gian diễn ra giai đoạn này khoảng 2 tuần.
- Giai đoạn lui bệnh: đây là giai đoạn mà hệ thống miễn dịch đã làm giảm số lượng vi khuẩn. Bệnh nhân bước vào giai đoạn hồi phục, nhiệt độ dần ổn định, cơ thể tốt hơn. Giai đoạn này thường kéo dài 1 tuần. Tuy nhiên, khi các triệu chứng không còn xuất hiện vẫn không thể khẳng định không còn vi khuẩn trong cơ thể.[3]
Bệnh thương hàn trải qua 4 giai đoạn
4Triệu chứng của bệnh thương hàn
Triệu chứng đặc trưng của bệnh này là tình trạng sốt cao liên tục kéo dài, không có thời điểm hạ nhiệt. Cần phải lưu ý đặc điểm mạch thấp nhưng nhiệt độ cao (bình thường sốt cao sẽ dẫn tới mạch nhanh).
Các dấu hiệu đi kèm sốt cao bao gồm:
Bệnh thương hàn xuất hiện triệu chứng sốt cao không hạ
5Biến chứng nguy hiểm
Do cơ quan đầu tiên mà vi khuẩn này ảnh hưởng chính là ruột nên vi sinh vật này có thể làm cho các tế bào ruột tổn thương và chết đi. Chính điều này có thể xuất hiện tình trạng thủng ruột gây nên tình trạng viêm phúc mạc hoặc nhiễm trùng huyết.
Khi vi khuẩn gây nên tình trạng nhiễm khuẩn huyết, chúng có thể tấn công vào các cơ quan khác gây nên biến chứng như:
Vi khuẩn tấn công vào ruột gây xuất huyết tiêu hóa
6Cách chẩn đoán
Để chẩn đoán bệnh này, bác sĩ sẽ thực hiện các thăm khám lâm sàng và cận lâm sàng như:
- Hỏi bệnh sử: bác sĩ khai thác các đặc điểm liên quan đến cơn sốt, phát hiện tình trạng mạch nhiệt phân ly cũng như các dấu hiệu nhiễm khuẩn huyết hoặc các cơ quan khác. Đồng thời, bác sĩ cũng sẽ khai thác tiền sử tiếp xúc với người bệnh thương hàn.
- Nuôi cấy dịch vi khuẩn: đây là xét nghiệm nhằm phát hiện vi khuẩn Salmonella typhi. Mẫu bệnh phẩm thường được sử dụng là máu, phân, nước tiểu hoặc tủy xương.
7Khi nào cần gặp bác sĩ
Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Khi vừa đi từ vùng dịch thương hàn về hoặc tiếp xúc với người mắc bệnh thương hàn đồng thời xuất hiện sốt cao kéo dài, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị.
Khi xuất hiện sốt cao kèm những dấu hiệu sau, người bệnh nên đến ngay các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị:
- Xuất hiện phân trong máu: phân màu đen, mùi thối.
- Đau bụng dữ dội.
- Ho và nôn ra máu.
- Các rối loạn thần kinh: thay đổi tính cách, co giật, đau đầu dữ dội.
Khi xuất hiện đau bụng dữ dội nên đến ngay các cơ sở y tế
Nơi khám chữa bệnh thương hàn
Khi xuất hiện những dấu hiệu của bệnh thương hàn, người bệnh nên đến các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện hay các bệnh viện chuyên khoa Truyền nhiễm để được thăm khám kịp thời.
Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị kịp thời, tránh các biến chứng nguy hiểm:
- Tại TP HCM: Bệnh viện Nhiệt đới TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh, Bệnh viện Hùng Vương.
- Tại Hà Nội: Bệnh viện Nhiệt đới Trung Ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Đại học Y dược Hà Nội.
8Các phương pháp chữa bệnh thương hàn
Để điều trị thương hàn, bác sĩ sẽ cân nhắc điều trị dựa trên 3 yếu tố điều trị đặc hiệu, điều trị biến chứng và điều trị giảm nhẹ các triệu chứng.
Điều trị đặc hiệu
Do đây là vi khuẩn nên sử dụng kháng sinh để tiêu diệt là phương pháp đặc hiệu. Tuy nhiên, với việc sử dụng kháng sinh nhiều cũng như sự tiến hóa của vi khuẩn thì các kháng sinh như Chloramphenicol, Bactrim, Ampicillin đã không còn tác dụng.
Để làm giảm sự phát triển của vi khuẩn, các kháng sinh đang được sử dụng ở Việt Nam đó là Fluoroquinolone hoặc Cephalosporin thế hệ III. Tuy nhiên, các vi khuẩn cũng đang có xu hướng kháng những loại này.
Điều trị triệu chứng
Song song với việc dùng các thuốc hạ sốt như paracetamol hoặc ibuprofen đúng chỉ định để giảm nhiệt độ cơ thể, tránh tình trạng sốt cao ảnh hưởng không tốt đến các cơ quan. Người bệnh còn được hỗ trợ những điều trị như:
- Bổ sung nước và điện giải: bổ sung oresol do sốt cao dễ dẫn tới mất nước và rối loạn điện giải. Trong trường hợp không thể uống, người bệnh sẽ được truyền các dung dịch như Glucose 5%, Ringer Lactat, Natri clorid 9%.
- Cho người bệnh ăn các thực phẩm mềm, đủ chất dinh dưỡng, dễ tiêu hóa.
Điều trị biến chứng
Tùy thuộc vào những biểu hiện của các cơ quan mà bác sĩ sẽ có những chỉ định thích hợp để khắc phục những biến chứng:
- Xuất huyết tiêu hóa: truyền máu nếu xuất hiện tình trạng da niêm mạc nhợt, sử dụng thuốc cầm máu, điều trị ngoại khoa nếu xuất hiện thủng ruột.
- Các bệnh lý khác: điều trị theo các biểu hiện.
9Biện pháp phòng ngừa thương hàn
Tiêm vaccine
Khi di chuyển đến vùng có dịch, bạn nên sử dụng vaccine dưới 1 trong 2 dạng sau:
- Uống: sử dụng cho người lớn và trẻ em trên 6 tuổi. Loại này có 4 viên được uống cách ngày. Viên cuối cùng phải được uống cách thời gian đến khu vực có dịch 1 tuần.
- Tiêm: sử dụng cho người lớn và trẻ trên 2 tuổi. Lưu ý, cần phải tiêm ít nhất 2 tuần trước khi di chuyển.
Tiêm phòng cũng chỉ giảm nguy cơ mắc bệnh từ 50 đến 80% chứ không ngăn ngừa được hoàn toàn. Lưu ý các triệu chứng có thể xuất hiện sau tiêm vaccine là buồn nôn, đau đầu...[2]
Tiêm phòng thương hàn trước khi đến vùng dịch
Tránh nhiễm trùng
Để làm giảm tỷ lệ lây nhiễm bệnh, bạn nên thực hiện những phương pháp sau nếu sống trong vùng có dịch:
- Uống nước đun sôi hoặc nước tiệt trùng hoàn toàn.
- Không ăn các thực phẩm sống.
- Nếu ăn hoa quả thì cần gọt vỏ, rửa sạch kỹ.
Thương hàn tuy không phải là dịch bệnh còn lưu hành nhiều ở Việt Nam nhưng bạn vẫn nên thực hiện tốt các biện pháp cần thiết để phòng bệnh. Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về bệnh lý nguy hiểm này. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
