Hay buồn nôn là bệnh gì? Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị hiệu quả

Buồn nôn không phải là triệu chứng nghiêm trọng, tuy nhiên nếu triệu chứng này xảy ra thường xuyên thì có thể là tình trạng của các bệnh lý tiềm ẩn như dạ dày, gan. Hãy cùng tìm hiểu về các nguyên nhân gây ra buồn nôn và cách chữa trị nhé!

1Buồn nôn là gì?

Buồn nôn là cảm giác khó chịu ở dạ dày và cảm giác muốn nôn. Đây không phải là bệnh mà là triệu chứng của một số vấn đề liên quan đến sức khỏe như: viêm dạ dày ruột, ngộ độc thực phẩm, say tàu xe, tắc ruột hoặc chấn thương đầu, viêm ruột thừa, đau nửa đầu.

Đôi khi, buồn nôn còn là triệu chứng của các bệnh nghiêm trọng hơn như: đau tim, rối loạn thận hoặc gan, rối loạn hệ thần kinh trung ương, khối u não và một số dạng ung thư khác. [1]

Hay buồn nôn có thể là triệu chứng của nhiều bệnh lý nguy hiểm

2Nguyên nhân

Buồn nôn do nhiều nguyên nhân khác nhau, một số nguyên nhân phổ biến đó là:

• Trào ngược dạ dày - thực quản (GERD): Khiến các chất trong dạ dày trào ngược lên thực quản, tạo cảm giác nóng rát, buồn nôn.
• Viêm, loét dạ dày: Vết loét bên trong gây đau khiến cho dạ dày càng co bóp mạnh hơn, điều này làm cho người bệnh cảm thấy buồn nôn.
• Nhiễm trùng hoặc vi-rút: Vi khuẩn hoặc vi-rút có thể gây ảnh hưởng dạ dày dẫn đến buồn nôn, chủ yếu do độc tố của vi khuẩn và độc lực của vi-rút. Thức ăn bị nhiễm vi khuẩn là nguyên nhân chủ yếu gây ra ngộ độc thực phẩm biểu hiện bằng nhiều triệu chứng như buồn nôn, đau bụng, tiêu chảy.
• Thuốc: Khi dùng một số loại thuốc như thuốc hóa trị điều trị ung thư có thể gây khó chịu cho dạ dày dẫn đến làm buồn nôn.
• Say tàu, xe hoặc say sóng: Khi di chuyển trên phương tiện gập ghềnh khiến thông tin truyền đến não không đồng bộ với các giác quan dẫn đến buồn nôn, chóng mặt hoặc nôn.
• Chế độ ăn: Ăn quá nhiều thực phẩm giàu chất béo, cay nóng khiến cho dạ dày bị khó chịu dẫn đến buồn nôn. Ngoài ra ăn thức ăn mà bạn dị ứng cũng có thể gây buồn nôn.
• Đau bụng do các bệnh lý khác: Các bệnh gây đau bụng dữ dội như viêm tụy, sỏi túi mật, sỏi thận góp phần gây triệu chứng buồn nôn.
• Dấu hiệu gợi ý có thể có thai: Ở phụ nữ mang thai có sự thay đổi nội tiết tố làm tăng nhạy cảm của khứu giác khiến họ dễ buồn nôn.
• Ngoài ra, buồn nôn cũng có thể là triệu chứng của một số bệnh: Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính, nhiễm trùng tai, nhồi máu cơ tim, tắc ruột, suy gan hoặc ung thư gan, viêm màng não, bệnh đau nửa đầu migraine. [2]

Say tàu xe là nguyên nhân phổ biến gây buồn nôn

3Hay buồn nôn là dấu hiệu của bệnh gì?

Hay buồn nôn là biểu hiện của một số bệnh lý như:

• Chóng mặt tư thế kịch phát lành tính: đây là một dạng của rối loạn tiền đình, bệnh gây ra các cơn chóng mặt bất ngờ khi bạn thay đổi vị trí đầu như bất chợt nằm xuống hay ngồi bật dậy. Từ đó dẫn đến các cơn buồn nôn.
• Nhiễm trùng tai.
• Trào ngược dạ dày - thực quản.
• Viêm, loét dạ dày.
• Nhồi máu cơ tim.
• Bệnh đau nửa đầu migraine.
• Suy gan.
• Ung thư gan.

Người bị trào ngược dạ dày - thực quản dễ bị buồn nôn

4Biến chứng nguy hiểm

Thông thường buồn nôn không nguy hiểm. Tuy nhiên buồn nôn có thể là dấu hiệu của các bệnh lý rất nguy hiểm và có thể dẫn đến các biến chứng khó lường về sau:

• Chấn thương não.
• Viêm não.
• Viêm màng não.
• Khối u não.
• Tắc nghẽn đường ruột.
• Viêm ruột thừa.

Một biến chứng thường gặp được quan tâm của tình trạng buồn nôn dữ dội đó là tình trạng mất nước. Ở người lớn có nguy cơ bị mất nước thấp hơn.

Còn ở trẻ em, việc nôn ói nhiều gây nên tình trạng mất nước và điện giải nặng, cần phải điều trị bồi hoàn tích cực, tránh dẫn đến sốc giảm thể tích và biến chứng nguy hiểm của rối loạn điện giải như loạn nhịp tim, co giật.

Nôn mạn tính có thể dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng, sụt cân và các bất thường về chuyển hóa.

Nếu một bệnh nhân bất tỉnh hoặc chỉ có ý thức một phần, chất nôn có thể bị hít vào đường thở gây tắc nghẽn, axit trong chất nôn cũng có thể gây kích ứng nặng ở phổi.

5Cách chẩn đoán buồn nôn

• Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ đặt những câu hỏi để khai thác tiền sử bệnh cũng như về các triệu chứng, từ đó đưa ra hướng xử trí tiếp theo.
• Khám cận lâm sàng bao gồm: Xét nghiệm máu, nước tiểu (đối với trường hợp đã nôn ói kéo dài, liên tục, cần đánh giá tình trạng mất nước, mất điện giải), thử thai (nếu nghi ngờ mang thai), nội soi ống tiêu hóa (chẩn đoán xác định viêm loét dạ dày, trào ngược dạ dày - thực quản,...), chẩn đoán hình ảnh (bao gồm chụp X-quang, siêu âm bụng, chụp cắt lớp vi tính/chụp cộng hưởng từ sọ não, chụp cắt lớp vi tính vùng bụng) giúp chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây buồn nôn.

Nội soi dạ dày giúp phát hiện chính xác các bệnh lý ở thực quản, dạ dày

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Triệu chứng buồn nôn thường giảm trong vòng 6 đến 24 giờ đầu và có thể điều trị tại nhà. Bạn nên đi gặp bác sĩ nếu điều trị tại nhà không hiệu quả, mất nước (khô môi, miệng, mắt trũng, khát nước, mạch và nhịp thở nhanh) hoặc bị chấn thương đầu hoặc đã xác định nhiễm trùng .

Ở trẻ sơ sinh hoặc trẻ dưới 6 tuổi cần đến gặp bác sĩ nếu:

• Nôn mửa kéo dài hơn một vài giờ.
• Tiêu chảy.
• Dấu hiệu mất nước xảy ra.
• Sốt cao hơn 37,8 độ C.
• Trẻ đã không đi tiểu trong 6 giờ.

Đối với trẻ từ 6 tuổi trở lên cần đưa đến bác sĩ khi:

• Nôn mửa kéo dài một ngày.
• Tiêu chảy kết hợp nôn mửa kéo dài hơn 24 giờ.
• Có dấu hiệu mất nước.
• Sốt cao hơn 37,8 độ C.
• Trẻ đã không đi tiểu trong 6 giờ.

Ở người lớn, nếu tình trạng nôn mửa xảy ra trong hơn một ngày, có tiêu chảy kéo dài hơn 24 giờ và dấu hiệu mất nước vừa phải thì nên tham khảo ý kiến của bác sĩ. Phải đến gặp bác sĩ ngay lập tức nếu các dấu hiệu hoặc triệu chứng dưới đây xảy ra:

• Nôn ra máu.
• Đau đầu dữ dội hoặc cứng cổ.
• Ngủ lịm.
• Lú lẫn.
• Mất tỉnh táo, không thể tập trung.
• Đau bụng dữ dội.
• Nôn kèm sốt trên 38,3 độ C.
• Nôn kèm tiêu chảy.
• Thở nhanh hoặc mạch nhanh.

Hãy đến gặp bác sĩ khi bắt đầu xuất hiện các triệu chứng mất nước

Nơi khám chữa

Khi triệu chứng buồn nôn thường xuyên xuất hiện, bạn có thể đến khoa tiêu hóa tại các cơ sở y tế gần nhất hoặc tham khảo một số bệnh viện uy tín sau:

• TP. Hồ Chí Minh: Khoa Nội tiêu hóa Bệnh viện Chợ Rẫy, khoa Tiêu hóa - Gan mật Bệnh viện Đại học Y Dược TP. Hồ Chí Minh, khoa Nội tiêu hóa Bệnh viện Nguyễn Tri Phương...
• Hà Nội: Khoa Tiêu hóa Bệnh viện Bạch Mai, khoa Tiêu hóa Bệnh viện Đại học Y Hà Nội, khoa Nội tiêu hóa Bệnh viện Trung ương Quân đội 108...

7Các phương pháp chữa buồn nôn

Trong đa số trường hợp là điều trị nguyên nhân gây ra buồn nôn bao gồm:

• Uống nước. Không nên uống một lượng lớn một lúc mà nên uống từ từ.
• Tránh ăn thức ăn đặc, cứng như cơm, mì, xôi... cho đến khi cơn nôn đã qua.
• Nếu nôn mửa và tiêu chảy kéo dài hơn 24 giờ, nên sử dụng dung dịch bù nước như Oresol đường uống để ngăn ngừa và điều trị mất nước.

• Đồng thời nhanh chóng xác định nguyên nhân gây nôn và tiêu chảy để có biện pháp điều trị triệt để nguyên nhân đó.
• Phụ nữ mang thai nên ưu tiên chia nhỏ bữa ăn, thường xuyên bổ sung các bữa ăn nhẹ giàu protein để hạn chế tình trạng buồn nôn.
• Nếu tình trạng nôn nghén xảy ra quá nhiều ảnh hưởng đến sinh hoạt, gây mệt mỏi, bác sĩ hoặc dược sĩ có thể khuyên phụ nữ có thai sử dụng một số loại thuốc không kê đơn để làm giảm tình trạng này như Pruzena.
• Sử dụng thuốc: khi bạn bị các vấn đề như say tàu xe, chóng mặt, buồn nôn do mắc ung thư thì các bác sĩ sẽ tư vấn và kê những loại thuốc thích hợp. Lưu ý, luôn hỏi ý kiến của bác sĩ trước khi sử dụng bất kỳ loại thuốc nào. [3]

Nên uống nước từ từ thay vì uống một lượng lớn cùng lúc

8Biện pháp phòng ngừa

Một số biện pháp phòng ngừa buồn nôn như:

• Chia nhỏ bữa ăn để giảm bớt áp lực cho dạ dày.
• Ăn chậm, nhai kỹ.
• Hạn chế ăn các loại thực phẩm khó tiêu như thức ăn nhanh, thức ăn chứa nhiều dầu mỡ, thức ăn giàu chất béo.
• Tránh vận động nhiều sau khi ăn xong. Ở trẻ, không nên cho bé chơi đùa trong lúc ăn.
• Bỏ thói quen uống nước trong bữa ăn.
• Không nên đọc sách hoặc sử dụng điện thoại khi đang di chuyển trên xe vì có thể gây say xe.

Ăn chậm, nhai kỹ là một thói quen tốt cho hệ tiêu hóa

Hy vọng qua bài viết trên đã cung cấp cho quý bạn đọc các thông tin bổ ích về buồn nôn. Đừng chủ quan với triệu chứng trên và hãy chia sẻ bài viết đến nhiều người hơn bạn nhé!