20 tác dụng của hoa sen với sức khỏe bạn nên biết

Hoa sen là một trong những vị thuốc được sử dụng từ xa xưa. Mỗi một bộ phận của hoa sen đều mang lại những công dụng khác nhau như hỗ trợ ngủ ngon, cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa. Cùng tìm hiểu hoa sen có tác dụng gì và những lưu ý khi sử dụng qua bài viết dưới đây nhé!

1Giới thiệu chung về Hoa sen

Hoa sen là gì?

Hoa sen là loài cây có nguồn gốc ở Malaysia, châu Đại Dương cũng như Việt Nam, Lào và Campuchia. Ở Việt Nam, sen được trồng ở nhiều nơi, phát triển nhiều ở ao, hồ, đầm.

Cây sen được đánh giá là dược liệu quý từ ngàn đời nay. Đây là loại cây dạng ống, lá mọc trên mặt nước, phiến lá hình khiên to. Hoa nở to thường có màu trắng hoặc đỏ hồng. Quả chứa hạt, có tên gọi là liên nhục không nội nhũ.

Mỗi bộ phận của cây sen đều được sử dụng cho những mục đích điều trị khác nhau. Các bộ phận thường được sử dụng có thể kể đến như hạt sen, tâm sen, gương sen,...[1]

Hoa sen được đánh giá là dược liệu quý từ ngàn đời nay

Thành phần hóa học của Hoa sen

Hạt sen chứa một lượng lớn tinh bột chiếm tới 60%, 1% chất đạm, 2% chất béo kèm theo một số vi chất như canxi, photpho, sắt,... Trong tâm sen có chứa 5 alkaloid. Số lượng alkaloid có trong lá sen lên tới 15 hoạt chất như liensinine, isoliensinine, neferine, lotusine, motylcon,... Ngoài ra, trong lá sen còn có chứa một hàm lượng vitamin C đáng kể.[1]

Hoa sen chứa nhiều hoạt chất tốt cho cơ thể

2Lợi ích sức khỏe của Hoa sen theo Y học cổ truyền

Liên tu (Nhụy sen, tua sen)

Liên tu là một trong những vị thuốc được sử dụng lâu đời có tính bình, vị ngọt tác dụng vào hai kinh tâm và thận. Liên tu có mang lại hiệu quả thanh tâm, bổ thận nên được sử dụng để cầm máu.[2]

Liên tu là một trong những vị thuốc được sử dụng lâu đời có tính bình

Liên phòng (Gương sen)

Liên phòng là một trong những vị thuốc có tính ôn, vị đắng tác dụng vào hai kinh tâm và can. Liên phòng có mang lại hiệu quả tiêu ứ, chỉ huyết nên được sử dụng để điều trị đi tiểu ra máu.[2]

Liên phòng là một trong những vị thuốc có tính ôn

Liên nhục (Hạt sen)

Liên nhục là một trong những vị thuốc có tính bình, vị ngọt tác dụng vào ba kinh tâm, tỳ và thận. Liên nhục có mang lại hiệu quả bổ tâm, ích tỳ, sinh dưỡng cơ nhục nên được sử dụng để điều trị mất ngủ, tâm phiền, tiêu chảy kéo dài.[2]

Liên nhục là một trong những vị thuốc có tính bình

Thạch liên nhục

Thạch liên nhục là một trong những vị thuốc có tính hàn, vị đắng tác dụng vào hai kinh can và tỳ. Thạch liên nhục có mang lại hiệu quả thanh nhiệt nên được sử dụng để điều trị di tinh, mất ngủ do tâm hỏa.[2]

Thạch liên nhục là một trong những vị thuốc có tính hàn

Liên tâm (Tâm sen)

Liên tâm là một trong những vị thuốc có tính hàn, vị đắng tác dụng vào hai kinh tâm và thận. Liên tâm có mang lại hiệu quả thanh tâm, an thần nên được sử dụng để điều trị mất ngủ, an thần, mộng tinh.[2]

3Các tác dụng của Hoa sen theo Y học hiện đại

Hỗ trợ điều trị và ngăn ngừa các biến chứng bệnh tiểu đường

Chiết xuất methanol từ nhị hoa sen giúp ức chế aldose reductase trong thủy tinh thể chuột, qua đó mở ra khả năng giúp ngăn ngừa biến chứng tiểu đường liên quan đến thủy tinh thể. Tuy nhiên, tác dụng này vẫn còn đang được nghiên cứu trên chuột.[3]

Chiết xuất methanol từ nhị hoa sen giúp ngăn ngừa biến chứng mắt của bệnh tiểu đường

Cải thiện sinh lý nam giới

Một nghiên cứu đã chỉ ra rằng, chiết xuất từ hoa sen có thể giúp tăng nồng độ cAMP trên thể hang của thỏ. Một nghiên cứu khác của Chen và cộng sự năm 2008 đã cho thấy chiết xuất từ hoa sen có thể hỗ trợ hiệu quả trong điều trị rối loạn cương dương ở thỏ.

Cơ chế này được cho là liên quan đến việc cải thiện nồng độ canxi nội bào trong tế bào cơ trơn của thể hang, từ đó giúp thư giãn mạch máu và tăng cường lưu thông máu đến dương vật.[3]

Chiết xuất từ hoa sen được nghiên cứu cải thiện sinh lý nam giới trên chuột

Ngăn ngừa lão hóa và giúp da đều màu

Hạt sen giàu chất chống oxy hóa, giúp bảo vệ da khỏi tác động của gốc tự do – nguyên nhân chính gây lão hóa da. Nhờ đó, hạt sen có thể hỗ trợ giảm mụn trứng cá, cải thiện độ đàn hồi của da, làm mờ nếp nhăn và vết thâm, mang lại làn da khỏe mạnh và tươi trẻ hơn. Điều này cũng mang lại kỳ vọng rằng hoa sen thúc đẩy làn da trẻ trung hơn.

Một nghiên cứu của Mahmood và Akhtar năm 2013 cũng chỉ ra rằng trà xanh và hoa sen có tác dụng hiệp đồng trong cải thiện lão hóa. Các hoạt chất chống oxy hóa trong cả hai loại có thể mang lại tác dụng hiệu quả trên da, hướng tới việc đưa chiết xuất của hai loại cây này vào các sản phẩm chăm sóc da.[3]

Hoa sen chứa hoạt chất giúp ngăn ngừa lão hóa

Hỗ trợ trong điều trị rối loạn nhịp tim

Các alkaloid từ các bộ phận của hoa sen được đánh giá có tác dụng chống loạn nhịp tim cũng như ức chế sự kết tập tiểu cầu ở thỏ. Một nghiên cứu khác ở chuột lang đã chỉ ra rằng, cá tác dụng lên thần kinh tự động giảm đi khi sử dụng chiết xuất từ hoa sen. Điều này mở ra một hướng nghiên cứu mới trong điều trị rối loạn nhịp nhanh thất.[3]

Hoa sen được đánh giá có tác dụng chống loạn nhịp tim trên chuột

Bảo vệ sức khỏe gan

Chiết xuất ethanol từ hạt sen có thể chống lại tác dụng gây độc tế bào gan của CCl4. Tỷ lệ men gan hình thành bị ức chế đáng kể khi sử dụng chiết xuất này. Ngoài ra, một số nghiên cứu cũng đã chỉ ra hoạt chất trong hoa sen có thể cải thiện tình trạng gan nhiễm mỡ trên động vật.[3]

Chiết xuất ethanol từ hạt sen có tác dụng chống lại tác dụng gây độc tế bào gan

Hỗ trợ điều trị bệnh xơ phổi

Một nghiên cứu trên mô hình chuột bị xơ phổi cho thấy hoạt chất isoliensinine từ hạt sen có khả năng ức chế hydroxyproline – một dấu ấn sinh học quan trọng liên quan đến sự hình thành mô xơ.

Đồng thời, isoliensinine còn giúp giảm tổn thương phổi, mở ra tiềm năng điều trị xơ phổi và cần được nghiên cứu sâu hơn để đánh giá hiệu quả trên người.[3]

Hoa sen hỗ trợ điều trị bệnh xơ phổi

Giúp giảm cân và ngăn ngừa béo phì

Một nghiên cứu năm 2007 cho thấy các hoạt chất từ lá sen có khả năng thúc đẩy quá trình phân giải mỡ ở chuột thí nghiệm. Cụ thể, những hợp chất này không chỉ kích thích quá trình ly giải mô mỡ mà còn giúp giảm đáng kể trọng lượng cơ thể ở chuột được nuôi theo chế độ ăn giàu chất béo. Phát hiện này mở ra tiềm năng ứng dụng của lá sen trong hỗ trợ kiểm soát cân nặng và chuyển hóa chất béo.

Một nghiên cứu khác trên chuột cũng chỉ ra rằng, các chiết xuất từ lá cũng ức chế nồng độ triacylglycerol ở gan kèm theo sự ức chế các mô mỡ xung quanh tử cung, qua đó kiểm soát béo phì hiệu quả.[3]

Hoa sen hỗ trợ ngăn ngừa béo phì

Chống khối u và ngăn ngừa ung thư

Trong số 15 hợp chất được phân lập từ lá sen, hydroxydehydronuciferine đã được ghi nhận có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư hắc tố, ung thư tuyến tiền liệt và ung thư dạ dày.

Cơ chế tác động của hợp chất này có thể liên quan đến việc điều hòa quá trình tăng sinh tế bào, apoptosis (chết tế bào theo chương trình) hoặc ức chế con đường tín hiệu thúc đẩy ung thư. Phát hiện này mở ra triển vọng nghiên cứu sâu hơn về tiềm năng của các hoạt chất từ hoa sen trong hỗ trợ phòng ngừa và điều trị ung thư. [3]

Hoa sen hỗ trợ ngăn ngừa ung thư

Kháng khuẩn

Các hợp chất sinh học có trong nhị và nhụy hoa sen đã được chứng minh có khả năng ức chế sự phát triển của nhiều loại vi khuẩn gây bệnh, bao gồm cả vi khuẩn gram dương (Staphylococcus aureus, Bacillus cereus) và gram âm (Escherichia coli, Salmonella Typhimurium, Pseudomonas aeruginosa, Proteus vulgaris, Aeromonas hydrophila, Serratia marcescens).

Điều này cho thấy tiềm năng của hoa sen trong hỗ trợ kháng khuẩn tự nhiên, có thể được ứng dụng trong y học và công nghệ thực phẩm.[4]

Nhị và nhụy từ hoa sen có khả năng ức chế sự phát triển của một số loại vi khuẩn

Cải thiện sức khỏe đường ruột

Polysaccharides có nguồn gốc từ hoa sen được đánh giá có tác dụng cải thiện sự phát triển của các vi khuẩn có lợi trong đường ruột như Bacteroides, Bifidobacterium, Megamonas và Collinsella.

Mặc dù nghiên cứu này chỉ mới có hiệu quả trong phòng thí nghiệm nhưng cũng là một trong những hướng đi mới cho các nhà khoa học trong nghiên cứu về cải thiện sức khỏe hệ tiêu hóa.[3]

Hoa sen cải thiện sự phát triển của các vi khuẩn có lợi trong đường ruột

Chống oxy hóa

Theo một số nghiên cứu, trong hạt sen chứa nhiều chất chống oxy hóa như saponin, alkaloid, polyphenolic. Một nghiên cứu năm 2005 với rượu làm từ hoa sen và lá sen cũng đã nhấn mạnh hiệu quả chống oxy hóa.[3]

Trong hạt sen chứa nhiều chất chống oxy hóa

Kháng virus

Các chất chống oxy hóa trong hoa sen được đánh giá là có hoạt tính kháng virus HIV mạnh. Ngoài ra, chiết xuất etylic cũng thể hiện hiệu quả trong việc chống lại HSV-1 trong điều kiện phòng thí nghiệm.[3]

Các chất chống oxy hóa trong hoa sen được đánh giá là có hoạt tính kháng virus

Giúp điều hòa hệ miễn dịch

Theo một nghiên cứu, chiết xuất etylic trong hoa sen giúp ức chế quá trình tăng sinh tế bào cũng như sản xuất cytokine. Do hiệu quả này nhiều nhà khoa học kỳ vọng đưa hoa sen vào nghiên cứu điều hòa hệ miễn dịch của cơ thể.[3]

Hoa sen hỗ trợ điều hòa hệ miễn dịch

Kháng viêm

Các hợp chất quercetin và catechin giúp ngăn ngừa hình thành đại thực bào, từ đó làm giảm quá trình viêm. Ngoài ra, một số hợp chất từ hoa sen cũng giảm biểu hiện của các gen gây viêm. Mặc dù mới chỉ có hiệu quả trên chuột nhưng các thí nghiệm này cũng mở ra nhiều hướng đi mới trong điều trị.[5]

Các hợp chất hoa sen hỗ trợ kháng viêm

Giúp hạ sốt

Một số hoạt chất từ hoa sen đã được ghi nhận có khả năng ức chế hệ thần kinh trung ương, tác động lên vùng dưới đồi – trung tâm điều hòa thân nhiệt của cơ thể, qua đó giúp hạ sốt.

Tuy nhiên, các nghiên cứu hiện tại chủ yếu được thực hiện trong phòng thí nghiệm và trên mô hình động vật, do đó cần có thêm các thử nghiệm lâm sàng để đánh giá tính an toàn và hiệu quả trên người.[6]

Hoa sen giúp hạ sốt

4Hướng dẫn cách sử dụng hoa sen an toàn và hiệu quả

Liều lượng

Để sử dụng hoa sen một cách an toàn, người dùng cần dùng theo đúng liều lượng như sau:

• Ngó sen: sắc 6 - 12g mỗi ngày giúp cầm máu trong những trường hợp đi cầu ra máu, nôn máu,...
• Hạt sen: sắc 6 - 12g mỗi ngày hỗ trợ điều trị lỵ.
• Gương sen: sắc 15 - 30g mỗi ngày hỗ trợ điều trị đi cầu ra máu. Đốt cháy, tán nhỏ 8 - 24g, chia 2-3 lần uống hỗ trợ điều trị băng huyết sau sinh.
• Nhị sen: sắc 5 - 10g mỗi ngày để điều trị băng huyết, mộng tinh,...[7]

Mỗi bộ phận của hoa sen sẽ có những liều lượng khác nhau

Một số cách bảo quản hoa sen

Để bảo quản các bộ phận của hoa sen, bạn nên tuân thủ theo một số hướng dẫn sau:

• Hạt sen: Dùng tăm lấy tâm sen rồi cho vào lọ, để vào ngăn mát tủ lạnh dùng trong 5 - 7 ngày. Nếu muốn bảo quản lâu hơn thì cần phải phơi tâm sen trong vòng 3 - 5 ngày rồi cất vào lọ kín.
• Củ sen, ngó sen: Dùng luôn hoặc cất vào ngăn mát tủ từ 5-7 ngày.

Tùy vào từng bộ phận mà cách bảo quản cũng khác nhau

5Các bài thuốc chữa bệnh từ hoa sen

Bài thuốc khó ngủ, hay hồi hộp, huyết áp cao

Bạn có thể lấy từ 1,5 - 3g trà tâm sen pha thành trà, giúp uống để điều trị tình trạng khó ngủ, hồi hộp hay huyết áp cao. Ngoài ra, bạn cũng có thể kết hợp lá sen và hoa hòe phơi khô, sắc hoặc hãm uống.

Hoa sen có mặt trong bài thuốc khó ngủ, hồi hộp, huyết áp cao

Bài thuốc băng huyết, chảy máu cam, tiêu tiểu ra máu

Để cầm máu trong các trường hợp băng huyết, chảy máu cam, tiêu tiểu ra máu, bạn có thể giã nát 10 ngó sen thêm đường đỏ đun lên uống hai lần sáng và tối. Ngoài ra, nếu xuất huyết đường tiêu hóa có thể trộn 20ml nước ngó sen và 20ml nước ép củ cải uống 2 lần mỗi ngày.

Hoa sen có mặt trong bài thuốc băng huyết, chảy máu cam, tiêu tiểu ra máu

Bài thuốc sốt xuất huyết

Để hỗ trợ điều trị sốt xuất huyết, cần sắc các nguyên liệu dưới đây mỗi ngày một thang:

• Ngó sen: 40g.
• Lá sen: 40g.
• Rau má: 30g.
• Hạt mã đề: 20g.

Trong trường hợp tình trạng xuất huyết nhiều, có thể hỏi ý kiến chuyên gia để tăng liều của lá và ngó sen lên 50 – 60g.

Hoa sen có mặt trong bài thuốc sốt xuất huyết

Bài thuốc chữa ho ra máu

Để điều trị tình trạng ho ra máu, cần sắc những nguyên liệu dưới đây với 400ml nước đến khi cạn còn 100ml thì chắt chia làm 2 lần trong ngày:

• Ngó sen: 20g.
• Bách hợp hoặc lá trắc bá: 20g.
• Cỏ nhọ nồi: 10g.

Hoa sen có mặt trong bài thuốc chữa ho ra máu

Bài thuốc chữa đái tháo đường

Để hỗ trợ điều trị tiểu đường, cần duy trì sắc những nguyên liệu dưới đây mỗi ngày 1 thang:

• Tâm sen: 8g.
• Thạch cao: 20g.
• Sa sâm: 12g.
• Thiên môn: 12g.
• Mạch môn: 12g.
• Hoài sơn: 12g.
• Bạch biến đậu: 12g.
• Ý dĩ: 12g.[2]

Hoa sen có mặt trong bài thuốc hỗ trợ điều trị đái tháo đường

6Một số lưu ý khi sử dụng hoa sen

Ai không nên dùng hoa sen?

Hiện nay, chưa có nghiên cứu về ảnh hưởng của hoa sen đến phụ nữ mang thai và cho con bú. Vì vậy, phụ nữ trong giai đoạn này cần cẩn thận tránh sử dụng.

Do hoa sen có thể ảnh hưởng đến lượng đường trong máu nên người bệnh cần ngừng sử dụng hoa sen ít nhất 2 tuần trước phẫu thuật để lượng đường trong máu được kiểm soát ổn định.[8]

Hiện nay chưa có nghiên cứu về ảnh hưởng của hoa sen đến phụ nữ mang thai

Tương tác thuốc với hoa sen

Hoa sen có thể ảnh hưởng đến các loại thuốc như:

• Thuốc điều trị tiểu đường: Hoa sen hỗ trợ làm giảm lượng đường trong máu. Do vậy, với những người điều trị tiểu đường cần theo dõi chặt chẽ đường máu khi sử dụng với hoa sen.
• Pentobarbital: Pentobarbital có tác dụng gây ngủ nên khi kết hợp với hoa sen có thể gây buồn ngủ quá mức. Tuy nhiên, sự kết hợp này cần phải nghiên cứu rõ hơn.[8]

Hoa sen khi kết hợp với thuốc điều trị tiểu đường có thể làm đường máu hạ thấp

Tác dụng phụ của hoa sen

Hiện nay, có rất ít thông tin ghi lại tác dụng phụ của hoa sen. Tuy nhiên, với những người có cơ địa nhạy cảm với hoạt chất trong hoa sen có thể xuất hiện tình trạng dị ứng.[8]

Người dị ứng hoa sen có thể gây ngứa da

Hoa sen là một trong những loại thực phẩm phổ biến mang lại nhiều lợi ích đối với sức khỏe. Bạn nên tham khảo ý kiến của chuyên gia nếu đang mắc những bệnh lý nền trước khi sử dụng hoa sen nhé!