Bệnh giun đũa: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách tẩy giun đũa hiệu quả

Một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng đau bụng âm ỉ, suy dinh dưỡng của trẻ em là do ký sinh trùng giun đũa. Bệnh thường xảy ra ở những vùng có điều kiện vệ sinh kém và dễ gây ra các biến chứng nguy hiểm. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, cách điều trị và phòng ngừa bệnh giun đũa qua bài viết dưới đây nhé!

1Bệnh giun đũa là gì?

Bệnh giun đũa là gì?

Giun đũa là một loại ký sinh trùng có tên khoa học Ascaris lumbricoides, loài này có kích thước lớn so với những loài ký sinh trùng khác.

Kích thước được ghi nhận nằm trong khoảng 20 đến 25cm với giun cái và 15 đến 17cm với giun đực.[1]

Bệnh giun đũa là tình trạng giun ký sinh ở ruột non của người, thường gặp ở trẻ em. Tại đây chúng hút chất dinh dưỡng ở niêm mạc ruột sinh sản, tăng nhanh về số lượng. Ban đầu thường không có triệu chứng nhưng lâu dần có thể gây nên những biến chứng ảnh hưởng đến sự phát triển của trẻ.

Giun đũa là ký sinh trùng có kích thước lớn gây bệnh ở ruột non

Vòng đời của giun đũa

Từ khi xâm nhập vào ruột non của người, sự phát triển của giun đũa chia thành 4 giai đoạn, kéo dài khoảng 2 - 3 tháng:

• Xâm nhập: người bệnh vô tình ăn phải trứng giun đũa tồn tại trong rau, củ hoặc nước chưa nấu chín, từ đó tạo điều kiện cho trứng giun đũa xâm nhập vào cơ thể người.
• Di cư: sau khi trứng xâm nhập vào ruột, ấu trùng sẽ nở ra tại ruột non. Tại đây, chúng sẽ theo hạch bạch huyết hoặc máu đến tim hoặc phổi. Sau 10 - 14 ngày, ấu trùng phát triển thành con trưởng thành tại phổi, ấu trùng xâm nhập vào đường thở và di chuyển lên cổ họng. Lúc này, người bệnh thấy khó chịu nên ho liên tục và nuốt xuống lại ruột.
• Trưởng thành: giun đũa trưởng thành di chuyển lại ruột non và phân chia giới tính thành giun đực và giun cái.
• Sinh sản: số lượng có thể đạt tới 200 000 trứng/ngày nếu có cả giun cái và giun đực trong ruột. Trứng được thụ tinh và rời khỏi cơ thể bạn theo phân. Sau 2 - 4 tuần trở thành nguồn lây nhiễm mới.[2]

Vòng đời của giun đũa có 4 giai đoạn

2Giun đũa có lây không?

Giun đũa không lây trực tiếp từ người sang người mà lây qua đường phân - miệng. Các đường lây nhiễm chủ yếu của giun đũa là:

• Thực phẩm có chứa trứng giun: các thực phẩm như rau sống được bón bằng phân tươi.
• Nguồn nước chứa trứng giun: người bệnh uống nước mà không đun sôi.
• Sờ tay bẩn vào miệng: tay sờ vào đất có chứa trứng giun, không được vệ sinh sạch sẽ và cho lên miệng.

3Nguyên nhân nhiễm giun đũa

Như đã trình bày ở trên, nguyên nhân chủ yếu gây nên tình trạng lây nhiễm giun đũa là do trứng di chuyển qua phân, đất, nguồn nước bẩn. Trứng giun thường tồn tại trong thực phẩm bẩn và lây truyền qua đường ăn uống khi cho thức ăn vào miệng.

Các yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ mắc giun đũa là:

• Vùng có vệ sinh kém, vẫn còn dùng phân tươi để bón cây.
• Vùng nhiệt đới hoặc cận nhiệt đới.
• Cơ sở vật chất vệ sinh kém, không xử lý được phân.[3]

4Triệu chứng

Do vòng đời của giun đũa dài nên khó có thể xuất hiện những triệu chứng khi mới mắc nhưng nếu không được điều trị thích hợp có thể gây nên những dấu hiệu như:

• Đau bụng âm ỉ vùng quanh rốn.
• Trẻ luôn có tình trạng chán ăn.
• Có thể xuất hiện buồn nôn, nôn, chóng mặt.
• Rối loạn tiêu hóa: tiêu chảy, phân khác thường có thể xuất hiện giun
• Bị giun đũa lấy chất dinh dưỡng gây nên sụt cân, chậm phát triển thể chất.

Khi giun di chuyển lên phổi có thể gây nên những triệu chứng như:

• Sốt.
• Đau ngực âm ỉ.
• Ho khan hoặc ho đờm kèm máu.
• Xuất hiện tình trạng khó thở hoặc thở khò khè.

Đau bụng âm ỉ vùng quanh rốn là một trong những triệu chứng của bệnh

5Biến chứng của bệnh

Khi giun đũa sinh sôi nảy nở nhiều, chúng có thể tấn công vào các cơ quan tiêu hóa gây nên một số tình trạng như:

• Chậm phát triển thể chất: do tình trạng kém hấp thu và chán ăn khiến cho trẻ không có chất dinh dưỡng để các cơ quan sinh trưởng và thực hiện chức năng.
• Tắc ruột: giun có thể kết hợp với nhau hình thành búi gây nên tình trạng choáng chỗ đường đi của thức ăn. Điều này gây nên tình trạng tắc ruột.
• Giun chui ống mật: tắc nghẽn các đường ống ở gan hoặc tụy gây viêm túi mật hoặc viêm tụy cấp.

Búi giun tắc nghẽn có thể gây nên tắc ruột

6Cách chẩn đoán

Khi thăm khám, bác sĩ có thể hỏi những dấu hiệu liên quan đến giun, khai thác tiền sử tiếp xúc cũng như tình trạng nhiễm giun của những người xung quanh. Khi có nghi ngờ nhiễm giun đũa, bác sĩ có thể chỉ định những xét nghiệm như:

• Xét nghiệm phân: soi trứng giun dưới kính hiển vi để chẩn đoán chính xác. Tuy nhiên, chỉ có thể phát hiện được trứng giun trong phân kể từ ngày thứ 40 nhiễm bệnh.
• Xét nghiệm máu: đánh giá tình trạng tăng bạch cầu ái toan để định hướng tình trạng nhiễm ký sinh trùng.
• X-quang: khi xuất hiện đau ngực, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm này để tìm hình ảnh ấu trùng trong phổi.
• Siêu âm: đánh giá tình trạng tắc nghẽn ống tụy, ống mật chủ hoặc hình ảnh tắc ruột.
• Cắt lớp vi tính (CT-scanner) hoặc cộng hưởng từ (MRI): cho hình ảnh bất thường về ổ bụng hoặc ngực.

7Khi nào cần gặp bác sĩ

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Mặc dù các triệu chứng của nhiễm giun đũa thường không biểu hiện rầm rộ nhưng khi xuất hiện những dấu hiệu sau, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để thăm khám và điều trị:

• Đau bụng quanh rốn trong thời gian dài.
• Xuất hiện tình trạng rối loạn tiêu hóa như tiêu chảy hoặc phân không hình thành khuôn như bình thường.
• Trẻ em không tăng cân trong thời gian dài và có xu hướng sụt cân.

Khi xuất hiện những dấu hiệu sau, người bệnh nên đến các cơ sở y tế gần nhất để được thăm khám và điều trị:

• Sốt cao.
• Đau bụng dữ dội.
• Nôn nhiều.
• Xuất hiện giun trong chất nôn hoặc trong phân.
• Khó thở.

Khi xuất hiện đau bụng trong thời gian dài nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám

Nơi khám chữa bệnh giun đũa

Khi xuất hiện những dấu hiệu của nhiễm giun đũa, người bệnh nên đến các cơ sở y tế gần nhất, các phòng khám hay bệnh viện chuyên khoa Truyền nhiễm, Tiêu hóa - gan mật. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn doán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại TP HCM: Bệnh viện Nhiệt đới TP.HCM, Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Nhiệt đới Trung Ương, Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108, Bệnh viện Đại học Y dược Hà Nội.

8Các phương pháp chữa bệnh giun đũa

Để điều trị tình trạng nhiễm giun đũa cần phải điều trị tốt căn nguyên và hỗ trợ giảm triệu chứng.

• Điều trị đặc hiệu: dùng thuốc kháng ký sinh trùng như albendazole, mebendazole hoặc ivermectin. Lưu ý, khi xuất hiện tình trạng giun di chuyển lên phổi thì thuốc này có thể không được sử dụng.
• Phẫu thuật: có thể được thực hiện để loại bỏ giun nếu số lượng quá lớn hoặc điều trị khi xuất hiện tắc ruột.[4]

9Biện pháp phòng ngừa nhiễm giun đũa

Dựa vào đường lây của giun đũa, bạn có thể thực hiện những biện pháp sau để phòng ngừa bệnh:

• Vệ sinh sạch sẽ tay bằng xà phòng trước khi chế biến thực phẩm, sau khi đi vệ sinh, sau khi chơi và nghịch đất.
• Thực hiện tốt chủ trương "ăn chín, uống sôi".
• Tuyệt đối không được dùng phân tươi bón phân.
• Xây dựng nhà vệ sinh tự hoại kết hợp dọn dẹp nhà vệ sinh, cống rãnh thường xuyên.
• Tẩy giun định kỳ 6 tháng/lần.
• Xây dựng thói quen rửa tay cho trẻ nhỏ cũng như giáo dục không cho tay lên miệng khi nghịch đất.

Hướng dẫn trẻ rửa tay sạch sẽ sau khi chơi đùa

Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về nhiễm giun đũa. Đây là bệnh rất dễ phòng tránh nếu giữ gìn vệ sinh sạch sẽ và duy trì những thói quen lành mạnh. Nếu thấy bài viết hay, hãy chia sẻ cho người thân và bạn bè nhé!