Bà bầu kiêng ăn gì? 22 loại thực phẩm mẹ bầu nên và không nên ăn

Phụ nữ mang thai luôn được khuyên bổ sung đa dạng các loại dưỡng chất. Nhưng không phải thực phẩm nào cũng phù hợp với bà bầu. Cùng tìm hiểu xem bà bầu kiêng ăn gì và nên ăn gì trong thai kỳ qua bài viết này nhé!

1Tầm quan trọng của dinh dưỡng đối với thai kỳ

Chế độ ăn uống của người mẹ trong thời kỳ có thai là một trong những yếu tố quyết định cho sự phát triển của bào thai, sự tạo sữa trong thời kỳ cho con bú và sự lớn lên của trẻ sau khi được sinh ra. Do đó, việc xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh trong suốt thai kỳ là điều cần thiết để đảm bảo sức khỏe người mẹ cũng như giúp thai nhi phát triển tốt, tránh được các dị tật do ảnh hưởng từ những thực phẩm không tốt cho sức khỏe mẹ và bé.[1]

2Có bầu không nên ăn gì?

Một số loại thực phẩm có nguy cơ nhiễm khuẩn hoặc nhiễm ký sinh trùng từ môi trường cũng như nhiễm khuẩn trong quá trình xử lý, chế biến và bảo quản bao gồm các chủng như Vibrio (gây bệnh tả), Salmonella (gây bệnh thương hàn), Listeria...

Cá có hàm lượng thủy ngân cao

Thủy ngân có thể ảnh hưởng đến hệ thần kinh, hệ miễn dịch và thận đặc biệt thủy ngân có thể gây ra các vấn đề nghiêm trọng đến quá trình phát triển của trẻ em. Bởi thế, phụ nữ mang thai nên tránh những loại cá có hàm lượng thủy ngân cao như cá kiếm, cá thu, cá ngừ, cá cờ xanh.

Các loại cá chứa lượng thủy ngân cao ảnh hưởng đến sự phát triển thần kinh của thai nhi

Cá chưa được chế biến (cá sống)

Cá sống có nguy cơ nhiễm khuẩn hoặc nhiễm ký sinh trùng.Nếu chẳng may nhiễm trùng, thai phụ có thể tăng nguy cơ sinh non, sảy thai, thai lưu. Một mẹo nhỏ để đảm bảo được rằng cá đã chín là bạn hãy tính toán thời gian nấu dựa trên công thức 10 phút cho độ dày của cá là 2.5cm hoặc là bạn có thể kiểm tra nhiệt độ tại phần dày nhất của cá nếu nhiệt độ khoảng 63°C thì cá của bạn đã chín.

Ăn cá sống sẽ khiến thai phụ dễ bị sảy thai, thai lưu

Thịt chưa được chế biến (thịt sống)

Thịt sống hoặc thịt chưa nấu kỹ cũng mang đến các nguy cơ về vấn đề sức khỏe liên quan đến các bệnh nhiễm khuẩn. Với phụ nữ có thai thì việc nhiễm khuẩn, nhiễm ký sinh trùng như Toxoplasmosis có thể dẫn đến sảy thai, nguy cơ dị tật bẩm sinh hoặc nhiễm trùng nước ối. Bởi các lý do này, mẹ bầu nên lưu ý đối với các sản phẩm thịt, cá chưa được nấu chín.

Mẹ bầu ăn thịt sống có thể gây ra dị tật thai nhi

Thịt xông khói và thịt nguội

Ngay cả trong quá trình chế biến và bảo quản, các loại xúc xích, thịt nguội cũng có thể nhiễm các loại vi khuẩn hoặc ký sinh trùng.

Ngoài ra, lượng natri trong thịt nguội, thịt xông khói khá cao (50g thịt nguội thông thường chứa khoảng 600mg natri). Điều này có thể ảnh hưởng đến thận, dẫn đến giữ nước làm mẹ bầu tăng nguy cơ mắc phải tăng huyết áp và tiền sản giật thai kỳ.

Bên cạnh đó, lượng chất béo bão hòa có trong thịt xông khói, thịt nguội chiếm 50% cũng sẽ gây hại đối với thai phụ vì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch.

Thịt nguội thường chứa các vi khuẩn gây hại

Trứng sống

Trứng sống là một trong những nguyên nhân phổ biến gây nhiễm Salmonella, gây ra các triệu chứng như buồn nôn, nôn, co thắt dạ dày và tiêu chảy. Hơn nữa nếu sử dụng trứng sống sẽ làm mẹ bầu có khả năng nhiễm trùng huyết trong tử cung.[2].Bởi vậy, để đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm thai phụ nên ăn những thực phẩm từ trứng đã được nấu chín kỹ.

Các thực phẩm thường chứa trứng sống bao gồm:

• Sốt mayonnaise tự làm tại nhà.
• Tiramisu.
• Trứng chần.
• Một số nước sốt salad tự làm.

Trứng được nấu chín kỹ sẽ đảm bảo sức khỏe thai kỳ

Thịt nội tạng

Gan và các loại thịt nội tạng khác là nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng tốt cho cả mẹ và bé như sắt, vitamin B12, vitamin A, kẽm, selen và đồng. Nhưng nếu sử dụng quá nhiều vitamin A trong 3 tháng đầu của thai kỳ có thể dẫn sảy thai hoặc dị tật bẩm sinh.[3]

Rau củ quả chưa rửa sạch

Bề mặt trái cây rau củ quả luôn là nơi xuất hiện của các chủng vi khuẩn, ký sinh trùng bởi quá trình thu hoạch, bảo quản, vận chuyển, bán lẻ đều có thể gây nhiễm khuẩn ở bề mặt trái cây rau củ.

Nếu không rửa sạch rau củ quả, có thể gây ra tổn thương mắt hoặc não nghiêm trọng cho thai nhi. Để bảo vệ tốt thai nhi, khi sử dụng các loại rau củ quả mẹ bầu nên rửa dưới vòi nước đang chảy.

Sữa chưa tiệt trùng

Các sản phẩm sữa chưa tiệt trùng có thể khiến chúng ta bị ngộ độc thực phẩm, chủ yếu là do các vi khuẩn có hại như Listeria, Salmonella, E.coli và Campylobacter. Những bệnh nhiễm trùng do các vi khuẩn này đều đe dọa đến thai nhi. Bởi thế, mẹ bầu nên lựa chọn sử dụng những loại sữa thanh trùng hoặc tiệt trùng bằng cách xem xét trên bao bì của các sản phẩm để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé.

Lựa chọn sữa tiệt trùng đảm bảo an toàn cho mẹ và bé

Phô mai mềm

Dù phô mai được coi là nguồn cung cấp canxi rất tốt cho mẹ bầu. Tuy nhiên phô mai mềm là loại phô mai có độ ẩm cao, là môi trường phù hợp cho vi khuẩn sinh sôi phát triển nhiều hơn đặc biệt là loại vi khuẩn Listeria có thể gây sảy thai. Vì thế trước khi sử dụng bất kỳ sản phẩm phô mai mềm nào, chúng ta đều cần phải kiểm tra phô mai có được tiệt trùng hoặc thanh trùng không.

Thực phẩm chế biến sẵn

Hầu hết các thực phẩm chế biến sẵn đều chứa nhiều calo, đường cũng như chất béo bổ sung nhưng lại ít chất dinh dưỡng mà thai phụ cần như protein, folate, choline và sắt, bởi thế khi sử dụng thực phẩm chế biến sẵn thai phụ có khả năng tăng cân quá mức làm tăng nguy cơ biến chứng khi sinh, béo phì ở trẻ em.

Một số loại nước ép và sinh tố chứa nhiều đường, không đảm bảo vệ sinh

Trong quá trình chế biến, vi khuẩn có thể xâm nhập từ ngoài vào bên trong trái cây, rau quả được gọt vỏ, cắt hoặc ép tươi. Chính điều này sẽ gây hại đến sức khỏe mẹ và bé. Bởi thế mẹ hãy ưu tiên sử dụng các loại nước trái cây, nước ép đã được tiệt trùng cũng như giảm bớt lượng đường hấp thu vào cơ thể (uống nước ép, sinh tố không đường hoặc ít đường) để tránh các nguy cơ tiểu đường thai kỳ.

Bia rượu

Theo các nghiên cứu cho thấy, nếu trong thời gian mang thai người mẹ có sử dụng bia rượu có thể dẫn đến suy giảm nhận thức ở thai nhi bởi hệ thống thần kinh đang ở thời kì phát triển rất nhạy cảm với rượu, làm tăng rủi ro sảy thai, thai chết lưu và hội chứng nghiện rượu ở thai nhi. Vì vậy, phụ nữ mang thai nên tránh tuyệt đối rượu hay thức uống có cồn trong suốt thai kỳ.

Bia rượu có thể gây nên hội chứng nghiện rượu ở thai nhi

Nước uống chưa được nấu sôi

Mẹ bầu luôn được khuyên bổ sung nước để đảm thai kỳ mạnh khỏe, nhưng nếu bổ sung nước bằng nước uống bị ô nhiễm như nước uống chưa được nấu sôi. Nước chưa được nấu sôi tồn tại các mầm bệnh có thể dẫn đến các biến chứng khi sinh, tăng cao khả năng sảy thai và giảm tỉ lệ sống sót của thai nhi.[3]

3Có bầu nên ăn gì?

Dù trong thai kỳ, mẹ bầu luôn phải lưu ý đối với một số nhóm thực phẩm có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của thai nhi cũng như sức khỏe người mẹ thì bên cạnh đó việc bổ sung đầy đủ các chất dinh dưỡng để đảm bảo cho mẹ và bé có một sức khỏe tốt cũng không kém phần quan trọng.[4]

Các loại hạt

Bà bầu nên xây dựng chế độ ăn uống lành mạnh, giàu protein và axit amin đồng thời hạn chế các thực phẩm có chỉ số đường huyết cao để đảm bảo sức khỏe. Vì thế, bạn có thể sử dụng đa dạng các loại ngũ cốc nguyên cám, đậu lăng, đậu Hà Lan, đậu đen..

Protein từ động vật

Trứng, thịt gà, cá... đều là những thực phẩm mà thai phụ cần sử dụng trong thai kỳ. Tuy nhiên, mẹ bầu nên lưu ý chế biến chín để đảm bảo an toàn, tránh đau bụng, tiêu chảy hoặc rối loạn tiêu hóa.

Thực phẩm làm từ sữa

Sữa là nguồn cung cấp canxi và vitamin D dồi dào. Do đó, mẹ bầu nên lựa chọn những sản phẩm đã tiệt trùng hoặc thanh trùng để vừa tăng cường dinh dưỡng vừa đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm cho cả mẹ và bé.

Rau xanh và tươi

Bà bầu nên lựa chọn những loại rau lá tươi, màu xanh đậm như rau chân vịt, fenugreek (cỏ cà ri).. để bổ sung đầy đủ chất xơ. Tuy nhiên, cần lưu ý rằng rau phải được sơ chế và làm sạch kỹ trước khi sử dụng để an toàn hơn cho mẹ bầu.

Trái cây và củ quả có màu vàng hoặc cam

Các loại trái cây, rau củ quả không những thơm ngon và còn chứa rất nhiều vitamin và khoáng chất cần thiết cho sức khỏe. Do đó, bà bầu nên thêm vào thực đơn của mình những loại trái cây, củ quả có màu vàng hoặc cam như đu đủ, bí ngô, cà rốt, xoài..

Trái cây họ cam quýt

Bên cạnh việc tăng cường ăn các loại rau củ thì trái cây họ cam quýt cũng chứa nhiều vitamin C có lợi cho bà bầu. Vì thế, bạn cũng có thể bổ sung các loại trái cây như cam, bưởi, quýt hoặc tắc vào chế độ ăn hàng ngày.

Một số loại rau củ khác

Rau xanh là thực phẩm đem lại nhiều lợi ích cho bà bầu như kiểm soát đường huyết, bổ sung chất xơ giúp tránh táo bón. Bởi vậy, bà bầu cũng nên ăn đa dạng các loại rau của khác như rau cải, súp lơ, ớt, cà chua, rau muống...

4Các lưu ý trong chế độ dinh dưỡng

Trong mỗi một giai đoạn của thai kỳ mẹ bầu đều cần có một chế độ dinh dưỡng riêng phù hợp với từng giai đoạn:[4]

Tháng 1

Bổ sung những thực phẩm giàu acid folic như củ cải xanh, rau chân vịt, măng tây, bông cải xanh... cho mẹ bầu trong giai đoạn não và tủy sống của bé đang phát triển.

Tháng 2

Những thực phẩm cần được bổ sung trong giai đoạn này là những thực phẩm giàu acid folic và canxi như sữa tiệt trùng, phô mai cứng, sữa chua, hạt vừng, rau xà lách Romaine...

Tháng 3

Tương tự như tháng thứ 2 của thai kỳ những thực phẩm được đưa vào thực đơn tốt cho mẹ bầu đều là những thực phẩm giàu acid folic và canxi.

Tháng 4

Đây là giai đoạn tăng trưởng về kích thước của thai nhi cũng như các mạch máu bắt đầu lưu thông vì thế thực đơn của mẹ bầu nên bổ sung:

• Thực phẩm giàu sắt và acid folic: rau dền, lá bạc hà.
• Các loại hạt giàu sắt và dầu thực vật: hạt mè trắng.
• Thực phẩm giàu protein: thịt nạc, trứng, cá, đậu lăng và đậu nành.
• Thực phẩm giàu vitamin C.
• Thực phẩm giàu canxi.

Tháng 5

Hãy đảm bảo rằng mẹ bầu được cung cấp đầy đủ các thức ăn giàu protein và năng lượng vì đây là thời gian thai nhi phát triển nhanh chóng, hình thành nên da và cơ:

• Bột mì, ngũ cốc thô, gạo, ngô và đậu/đậu lăng.
• Đường tự nhiên như đường thốt nốt.
• Sữa, phô mai, trứng, thịt gà, cá.
• Quả hạch và hạt có dầu.

Tháng 6

Để giúp cho sự phát triển đôi mắt của bé, mẹ cần bổ sung các loại thực phẩm giàu vitamin A, ví dụ như:

• Các loại rau lá xanh.
• Trái cây và rau quả màu vàng và cam như đu đủ, cà chua, dưa lưới, cà rốt, khoai lang, bí ngô...

Ngoài ra, cũng không quên bổ sung các loại thực phẩm là nguồn cung cấp protein như đậu lăng, đậu nành, các sản phẩm từ sữa, trứng và gan dê.

Tháng 7

Việc bổ sung các chất béo lành mạnh tốt cho cơ thể ở giai đoạn phát triển não và thị giác này là thiết yếu:

• Chất béo tốt có thể tìm thấy trong các loại hạt có dầu, cá và nhiều loại dầu ăn (dầu đậu nành, dầu dừa...)
• Cần tránh sử dụng các chất béo xấu như bơ thực vật, dầu đã qua sử dụng...

Tháng 8 và 9

Ăn các thực phẩm giàu năng lượng trong thời điểm này sẽ giúp em bé của bạn tăng cân nhiều hơn bên cạnh đó còn hỗ trợ cho sự phát triển của não và phổi:

• Ngũ cốc: lúa mì, gạo, cao lương, hạt ragi...
• Các loại đậu: đậu xanh, đậu nành...
• Các loại sữa: sữa tiệt trùng, sữa thanh trùng, sữa chua.
• Dầu ăn: dầu đậu nành, dầu lạc, dầu dừa.
• Các loại hạt: hạt vừng, lạc, hạt lanh và đường thốt nốt.
• Bổ sung thực phẩm chức năng khác theo chỉ định của bác sĩ mỗi ngày.

Luôn đảm bảo rằng bạn có đủ các chất dinh dưỡng quan trọng, cũng như việc bổ sung chất dinh dưỡng đúng cách đúng liều lượng bằng cách tham khảo tư vấn từ bác sĩ:

• Acid folic.
• Sắt.
• Iod.
• Cholin.

5Những việc nên làm khi mang thai

Chăm sóc sức khỏe trước sinh là chăm sóc sức khỏe tinh thần lẫn thể chất cho cả mẹ và bé để đảm bảo một thai kỳ khỏe mạnh, thuận lợi. Mẹ nên ưu tiên làm những điều sau đây:[4]

Khám thai định kỳ: Phụ nữ mang thai cần khám ít nhất 3 lần:

• Lần 1: Ba tháng đầu để xác định có thai.
• Lần 2: Ba tháng giữa để theo dõi sức khỏe thai nhi.
• Lần 3: Ba tháng cuối để kiểm tra sự phát triển và dự đoán ngày sinh.

Theo dõi sát các chỉ số sức khỏe của mẹ bầu như: kiểm tra cân nặng, huyết áp,... và các chỉ số sức khỏe khác để phát hiện bất thường.

Tiêm phòng uốn ván: Tiêm hai mũi để bảo vệ mẹ và con.

Chế độ dinh dưỡng: Ăn uống hợp lý và giữ gìn sức khỏe, đặc biệt trong ba tháng cuối.

Thận trọng khi dùng thuốc: Hỏi ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng thuốc, tránh các loại thuốc có thể gây hại cho thai nhi.

Nghỉ ngơi hợp lý: Cần có chế độ nghỉ ngơi tốt và tránh lao động nặng để bảo đảm sức khỏe cho mẹ và thai nhi.

Theo dõi triệu chứng bất thường: Nếu có triệu chứng như phù toàn thân, đau đầu hay mờ mắt, cần đi khám ngay.

Tư thế ngủ đúng sẽ tốt cho cả mẹ và bé

6Một số câu hỏi liên quan

3 tháng đầu thai kỳ nên kiêng ăn gì?

Thực phẩm có nguy cơ ảnh hưởng xấu khi mang thai là gì?

Để giảm bớt các ảnh hưởng không tốt đến sức khỏe thai kỳ, mẹ bầu nên tránh các loại thịt chế biến sẵn vì có thể nhiễm các loại vi khuẩn khác nhau trong quá trình chế biến, bảo quản. Bên cạnh đó, những loại thịt chế biến sẵn đều chứa hàm lượng chất phụ gia không tốt cho sức khỏe.[3]

Bà bầu có kiêng ăn nho không?

Nho là một trong các loại trái cây cung cấp chất dinh dưỡng thiết yếu, giúp tăng cường sức khỏe trong thai kỳ. Vì vậy, bà bầu không nên kiêng ăn nho trong giai đoạn mang thai nhưng để đảm bảo an toàn, những loại trái cây này đều nên được rửa sạch trước khi dùng.[3].

Bà bầu nên kiêng ăn rau gì?

Rau sống rất tốt cho sức khỏe, tuy nhiên nếu rau sống không sơ chế kỹ và chế biến phù hợp sẽ không tốt cho sức khỏe mẹ bầu. Vì, rau sống có thể chứa nhiều mầm bệnh tiềm ẩn, nhất là các loại ký sinh trùng và vi khuẩn.[5]

Hy vọng bài viết trên đã đem đến cho bạn những kiến thức bổ ích về dinh dưỡng liên quan đến những thực phẩm nên kiêng và nên ăn đối với bà bầu. Bạn hãy xây dựng ngay cho mình một thực đơn phù hợp từng giai đoạn của thai kỳ để bảo vệ sức khỏe của cả mẹ và thai nhi nhé!