Ngộ độc rượu: Nguyên nhân, triệu chứng, cách xử trí kịp thời

Ngộ độc methanol là một tình trạng nguy hiểm tính mạng, thường xảy ra do nhầm lẫn rượu công nghiệp với rượu uống. Với những hậu quả khôn lường như mù lòa, tổn thương não, thậm chí tử vong, việc hiểu rõ về ngộ độc methanol và các biện pháp phòng ngừa là vô cùng cần thiết. Hãy cùng tìm hiểu qua bài viết dưới đây!

1Ngộ độc methanol là gì?

Ngộ độc methanol là tình trạng cơ thể bị nhiễm độc do uống phải methanol, một loại cồn công nghiệp độc hại. Methanol thường có trong các chất lỏng công nghiệp như dung môi, sơn, nước rửa kính, xăng dầu, chất chống đông.

Cơ thể có thể hấp thu methanol qua đường uống, hít hoặc qua da. Các trường hợp ngộ độc methanol đa phần đều qua đường uống.

Khi uống vào cơ thể, methanol được hấp thu hoàn toàn qua đường tiêu hóa. Sau đó chuyển hóa thành các chất độc khác, gây tổn thương nghiêm trọng đến nhiều cơ quan, đặc biệt là hệ thần kinh và thị giác.[1], [2]

Ngộ độc methanol là tình trạng bị nhiễm độc do uống phải methanol

2Nguyên nhân gây ngộ độc rượu

Vô tình hoặc cố ý uống phải các dung dịch dưới đây có thể gây ngộ độc methanol:

• Rượu giả chứa methanol (nguyên nhân hàng đầu).
• Các dung môi.
• Cồn công nghiệp.
• Cồn sát trùng.[1]

Ngoài ra, việc tiếp xúc với các sản phẩm chứa methanol như sơn, mực in qua đường hô hấp hoặc da cũng có thể gây ngộ độc, nhưng rất hiếm gặp và thường ít nghiêm trọng hơn.

Rượu giả chứa methanol là nguyên nhân hàng đầu gây ngộ độc methanol

3Biểu hiện ngộ độc methanol

Ngộ độc methanol thường tiến triển qua hai giai đoạn với các biểu hiện đặc trưng khác nhau.

Giai đoạn kín đáo

Giai đoạn này kéo dài từ vài giờ đến khoảng 30 giờ sau khi uống methanol. Các triệu chứng thường không rõ ràng và dễ bị nhầm lẫn với say rượu thông thường. Người bệnh có thể cảm thấy:

• Ức chế thần kinh nhẹ: mệt mỏi, buồn ngủ, thiếu tỉnh táo.
• Ngộ độc methanol cần thêm sự theo dõi và xác nhận bởi người nhà để bác sĩ xác định chẩn đoán.
• Vô cảm: giảm cảm giác đau, nóng lạnh.[3]

Ngộ độc methanol giai đoạn kín đáo dễ bị nhầm lẫn với say rượu thông thường

Giai đoạn ngộ độc rõ ràng

Sau giai đoạn kín đáo, các triệu chứng ngộ độc methanol sẽ xuất hiện rõ ràng hơn và trở nên nghiêm trọng. Các biểu hiện thường gặp bao gồm:

• Thần kinh: đau đầu dữ dội, chóng mặt, rối loạn ý thức (mê sảng, hôn mê), co giật, tổn thương não.
• Mắt: mờ mắt, nhìn đôi, sợ ánh sáng, đau mắt, giảm thị lực hoặc mù lòa.
• Tim mạch: tim đập nhanh hoặc chậm bất thường, huyết áp thấp, suy tim.
• Hô hấp: khó thở, thở nhanh, thở sâu.
• Tiêu hóa: đau bụng, buồn nôn, nôn, tiêu chảy, viêm dạ dày, viêm tụy.
• Thận: suy thận cấp, tiểu ít hoặc không tiểu được.
• Các triệu chứng khác: đau cơ, cứng khớp, vã mồ hôi, hạ thân nhiệt.

Lưu ý rằng các triệu chứng trên có thể xuất hiện không đồng đều ở mỗi người và mức độ nghiêm trọng tùy thuộc vào lượng methanol uống vào và tình trạng sức khỏe của từng cá nhân.[3]

Triệu chứng ngộ độc methanol trở nên nghiêm trọng ở giai đoạn sau

4Biến chứng nguy hiểm

Ngộ độc methanol có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng, đe dọa tính mạng. ảnh hưởng đến hầu hết các hệ thống cơ quan trong cơ thể. Các biến chứng thường gặp bao gồm:

• Hệ thần kinh: hôn mê, co giật, tổn thương não vĩnh viễn, giảm hoặc mất thị lực, bệnh giống Parkinson.
• Hệ hô hấp: suy hô hấp, phù phổi.
• Hệ tim mạch: tụt huyết áp, suy tim.
• Hệ tiêu hóa: viêm dạ dày, viêm tụy.
• Thận: suy thận cấp.
• Các biến chứng khác: hạ thân nhiệt, hạ đường huyết, rối loạn điện giải, nhiễm toan chuyển hóa, tiêu cơ vân.

Trong các biến chứng trên, tổn thương thị giác là một biến chứng đặc trưng và thường gây ra mù lòa vĩnh viễn.[4]

5Cách chẩn đoán

Lâm sàng

Chẩn đoán ngộ độc methanol trên lâm sàng chủ yếu dựa vào tiền sử tiếp xúc với methanol, thời gian xuất hiện triệu chứng và các biểu hiện lâm sàng đặc trưng.

• Giai đoạn đầu: Thường không có triệu chứng rõ rệt
• Giai sau: hơi thở có mùi rượu, nôn mửa, đau bụng, nhức đầu, chóng mặt, thậm chí trong trường hợp nặng có thể hôn mê, co giật, ngừng thở và tụt huyết áp, thở nhanh do nhiễm toan chuyển hóa, nhìn mờ, cảm giác như có một lớp màng trắng che phủ trước mắt, thậm chí mù lòa, đồng tử giãn, không phản ứng với ánh sáng.[5]

Cận lâm sàng

Ngoài các dấu hiệu lâm sàng, các xét nghiệm cận lâm sàng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định và đánh giá mức độ nghiêm trọng của ngộ độc methanol. Các xét nghiệm thường được thực hiện bao gồm:

• Định lượng methanol trong máu: đây là xét nghiệm đặc hiệu nhất để chẩn đoán ngộ độc methanol. Nồng độ methanol trong máu trên 20 mg/dL được coi là dương tính, và nồng độ càng cao thì mức độ ngộ độc càng nghiêm trọng.
• Khí máu động mạch: xét nghiệm này cho thấy tình trạng toan chuyển hóa với khoảng trống anion tăng cao > 20, là một dấu hiệu đặc trưng của ngộ độc methanol.
• Điện giải đồ, đường huyết, áp lực thẩm thấu: các xét nghiệm này giúp đánh giá tình trạng rối loạn điện giải, mất nước và các bất thường khác có thể xảy ra do ngộ độc methanol.
• Chức năng gan, thận: giúp đánh giá tổn thương gan và thận, hai cơ quan thường bị ảnh hưởng nặng nề bởi độc tính của methanol.
• Tổng phân tích nước tiểu: giúp phát hiện các bất thường về nước tiểu, chẳng hạn như protein niệu, hồng cầu niệu, có thể gợi ý tổn thương thận.
• Xét nghiệm ceton: giúp loại trừ các nguyên nhân khác gây toan chuyển hóa như đái tháo đường, đói kéo dài.[5]

Định lượng methanol trong máu là xét nghiệm đặc hiệu nhất để chẩn đoán

Chẩn đoán xác định

Để chẩn đoán xác định ngộ độc methanol cần kết hợp 3 yếu tố:

• Bệnh sử có tiếp xúc với cồn methanol.
• Các triệu chứng lâm sàng.
• Xét nghiệm nồng độ methanol trong máu trên 20 mg/dL.

Chẩn đoán phân biệt

Ngộ độc methanol cần được chẩn đoán phân biệt với một số bệnh lý khác có biểu hiện tương tự để đưa ra phác đồ điều trị phù hợp. Các tình trạng cần phân biệt bao gồm:

• Hạ đường huyết.
• Ngộ độc rượu ethanol.
• Tiểu đường nhiễm ceton.
• Ngộ độc salicylate.
• Viêm não màng não.
• Bong võng mạc.

Ngộ độc methanol cần chẩn đoán phân biệt với ngộ độc rượu ethanol

6Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Tất cả các trường hợp uống phải Methanol hoặc nghi ngờ ngộ độc Methanol đều phải nhập viện cấp cứu càng sớm càng tốt. Dưới đây là dấu hiệu nhận biết ngộ độc Methanol theo kinh nghiệm của bác sĩ tại Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai:

• Người nghiện rượu, người uống rượu hàng ngày.
• Có biểu hiện nhiễm toan: thở nhanh, sâu.
• Có mờ mắt.[6], [7]

Nơi khám chữa ngộ độc rượu methanol

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Hồi sức cấp cứu. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Bình Dân, Bệnh viện Đại học Y dược, Bệnh viện Gia Định.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện E, Bệnh viện Đại học Y, Bệnh viện Thu Cúc.

7Các phương pháp chữa ngộ độc rượu methanol

Điều trị ngộ độc methanol là một quá trình cấp cứu đòi hỏi sự can thiệp kịp thời và đúng cách. Mục tiêu của điều trị là ngăn chặn sự chuyển hóa methanol thành các chất độc hại, loại bỏ methanol ra khỏi cơ thể và điều trị các biến chứng.

• Giải độc: sử dụng các thuốc giải độc đặc hiệu như fomepizole hoặc ethanol để cạnh tranh với methanol trong quá trình chuyển hóa, ngăn chặn sự hình thành các sản phẩm độc hại.
• Lọc máu: là phương pháp điều trị hiệu quả để loại bỏ nhanh chóng methanol và các chất độc hại ra khỏi cơ thể, đặc biệt trong các trường hợp nặng. Các phương pháp lọc máu như lọc máu thẩm thấu, lọc máu liên tục và lọc màng bụng sẽ được lựa chọn tùy thuộc vào tình trạng người bệnh và điều kiện cơ sở y tế.
• Điều chỉnh toan máu: bổ sung bicarbonate để trung hòa acid lactic, giảm tình trạng toan chuyển hóa.
• Điều trị các biến chứng: điều trị các biến chứng như suy hô hấp, suy tuần hoàn, phù phổi, rối loạn điện giải.
• Hỗ trợ các chức năng sống: truyền dịch, cung cấp oxy, điều chỉnh huyết áp.[8]

Lọc máu là phương pháp hiệu quả để loại bỏ nhanh chóng methanol

8Biện pháp phòng ngừa ngộ độc rượu methanol

Để phòng tránh ngộ độc methanol, chúng ta cần thực hiện một số biện pháp sau:

• Hạn chế sử dụng rượu, bia: việc lạm dụng rượu, bia, đặc biệt là các loại rượu không rõ nguồn gốc, có thể chứa methanol gây nguy hiểm cho sức khỏe.
• Không sử dụng các chất có chứa methanol: tuyệt đối không được uống hoặc ăn các chất có chứa methanol như dung môi công nghiệp, cồn sát trùng.
• Giữ gìn vệ sinh an toàn thực phẩm: bảo quản thực phẩm đúng cách, không sử dụng các loại rượu, đồ uống không rõ nguồn gốc để chế biến thức ăn.
• Tuyên truyền nâng cao nhận thức: cần tăng cường tuyên truyền về nguy hại của methanol, hướng dẫn người dân cách phân biệt rượu thật và giả, cách sơ cứu khi nghi ngờ ngộ độc.
• Kiểm soát chặt chẽ sản xuất và kinh doanh rượu: các cơ quan chức năng cần tăng cường kiểm tra, giám sát các cơ sở sản xuất, kinh doanh rượu để đảm bảo chất lượng và an toàn thực phẩm.[9]

Không được rượu giả để tránh ngộ độc rượu methanol

Bạn không nên chủ quan với những loại rượu không rõ nguồn gốc. Chia sẻ bài viết này để mọi người cùng chung tay phòng tránh ngộ độc methanol nhé!.