Suy hô hấp cấp: Nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị

Suy hô hấp cấp là một tình trạng cấp cứu nghiêm trọng và có thể ảnh hưởng đến tính mạng của bệnh nhân. Tình trạng này có thể gặp ở nhiều bệnh lý khác nhau như viêm phổi, dị vật đường hô hấp…Cùng tìm hiểu về bệnh suy hô hấp cấp qua bài viết này nhé!

1Suy hô hấp cấp là gì?

Suy hô hấp là tình trạng suy giảm chức năng thông khí hoặc trao đổi CO2 và O2 tại hệ thống phế nang của phổi. Điều này khiến người bệnh bị thiếu oxy tại nhiều cơ quan trong cơ thể bao gồm cả não bộ và tim mạch.

Tùy theo diễn biến và nguyên nhân gây bệnh mà suy hô hấp được chia thành 2 loại:

• Suy hô hấp mạn tính: thường diễn ra trong một khoảng thời gian dài do đường hô hấp bị hẹp hoặc tổn thương dần dần. Bệnh nhân có thể xuất hiện tình trạng giảm oxy máu nhưng ít biểu hiện lâm sàng.
• Suy hô hấp cấp tính: xảy ra đột ngột và là nguyên nhân hàng đầu khiến người bệnh phải điều trị tại khoa hồi sức tích cực. Nếu suy hô hấp cấp không được điều trị sớm có thể dẫn đến tử vong.

Suy hô hấp cấp được phân loại dựa vào nồng độ các chất khí hòa tan trong máu. Có 3 thể suy hô hấp cấp hiện nay gồm:

• Suy hô hấp cấp do giảm O2 máu: phân áp O2 trong máu (PaO2) dưới 60mmHg khi hít thở bình thường, không có thiết bị hỗ trợ.
• Suy hô hấp cấp do tăng CO2 máu: phân áp CO2 trong máu (PaCO2) tăng trên 50mmHg.
• Suy hô hấp cấp hỗn hợp: khi đo phân áp các khí trong máu thấy PaO2 dưới 60mmHg và PaCO2 trên 50mmHg.[1],[2]

Suy hô hấp cấp là tình trạng suy giảm khả năng trao đổi khí đột ngột của phổi

2Nguyên nhân gây suy hô hấp cấp

Bất kỳ những yếu tố đột ngột gây cản trở hoạt động lưu thông không khí của đường hô hấp đều có thể dẫn đến suy hô hấp cấp. Một số nguyên nhân chính dẫn đến bệnh gồm:

• Tắc nghẽn đường thở: làm không khí không thể ra vào phổi khiến giảm oxy đột ngột trong máu và gây ra suy hô hấp cấp. Thường gặp khi có dị vật tại khí - phế quản, hen suyễn, dị ứng hoặc đợt cấp COPD.
• Chấn thương: những chấn thương tại lồng ngực có thể dẫn đến gãy xương sườn, tràn khí màn phổihoặc tràn máu màng phổi và gây cản trở quá trình hô hấp. Ngoài ra, một số chấn thương sọ não và chấn thương cột sống cũng có thể ức chế hô hấp.
• Hội chứng suy hô hấp cấp tiến triển (ARDS): là tình trạng tổn thương các phế nang cấp tính khiến phổi không thể trao đổi khí với hệ thống mao mạch. Hội chứng này có thể gặp ở bệnh nhân nhiễm Covid - 19 nặng, viêm phổi, nhiễm trùng huyết hoặc đuối nước.
• Sử dụng chất kích thích: các chất gây nghiện như ma túy, thuốc lắc có thể gây ức chế trung tâm hô hấp của hành não khiến giảm nhịp thở, hạn chế trao đổi khí và gây ra suy hô hấp cấp.
• Tai biến mạch máu não: một số vùng não bị tổn thương cấp tính gây ức chế hoạt động thần kinh cũng có thể gây ảnh hưởng đến khả năng trao đổi khí tại phổi.[3]

Tràn khí màng phổi sau chấn thương có thể gây suy hô hấp cấp

3Yếu tố nguy cơ của suy hô hấp cấp

Suy hô hấp cấp là bệnh nguy hiểm có thể gặp ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, bạn sẽ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nếu xuất hiện thêm một số yếu tố nguy cơ sau:

• Thường xuyên hút thuốc lá hoặc hít phải khói thuốc lá.
• Tiền sử mắc các bệnh dị ứng, hen suyễn hoặc bệnh phổi tắc nghẽn.
• Bệnh nhân lao phổi, ung thư phổi.
• Người bệnh chấn thương vùng ngực, chấn thương sọ não hoặc cột sống.
• Bệnh nhân mắc các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp dưới cấp tính.[3]

Người hút thuốc lá thường xuyên là yếu tố nguy cơ gây suy hô hấp cấp

4Dấu hiệu suy hô hấp cấp

Triệu chứng suy hô hấp cấp thường khá dữ dội và diễn biến nhanh nên bạn cần nhận biết sớm để kịp thời đưa người bệnh đi cấp cứu. Một số triệu chứng suy hô hấp cấp thường gặp gồm:

• Cảm thấy khó thở dữ dội, đột ngột.
• Da xanh xao, môi tím.
• Nhịp thở nông, nhanh.
• Co kéo các cơ lồng ngực và các cơ vùng cổ.
• Nghe thấy tiếng thở rít, thở rên hoặc thở hổn hển.
• Trường hợp suy hô hấp nặng có thể thấy nhịp thở giảm, độ giãn nở lồng ngực giảm.
• Người bệnh có thể kèm theo biểu hiện đau tức ngực hoặc sốt cao tùy theo nguyên nhân gây bệnh.[1],[2]

Khó thở là một trong những dấu hiệu của suy hô hấp cấp

5Biến chứng suy hô hấp cấp

Hệ hô hấp có vai trò quan trọng đối với cơ thể giúp đảm bảo cung cấp oxy cho từng tế bào hoạt động. Vì thế, suy hô hấp cấp không được chẩn đoán và điều trị sớm có thể dẫn đến các biến chứng sau:

• Các biến chứng về phổi thường gặp của suy hô hấp cấp tính bao gồm tắc mạch phổi, xơ phổi và các biến chứng thứ phát do sử dụng các thiết bị cơ học. Bệnh nhân cũng dễ bị viêm phổi bệnh viện. Xơ phổi có thể xảy ra sau tổn thương phổi cấp tính liên quan đến ARDS.
• Các biến chứng tim mạch thường gặp ở bệnh nhân suy hô hấp cấp bao gồm hạ huyết áp, giảm cung lượng tim, rối loạn nhịp tim, viêm nội tâm mạc và nhồi máu cơ tim cấp tính. Những biến chứng này có thể liên quan đến các bệnh lý nền, thở máy hoặc sử dụng ống thông động mạch phổi.
• Các biến chứng đường tiêu hóa chủ yếu là xuất huyết tiêu hóa, chướng bụng, tắc ruột, tiêu chảy và tràn khí màng bụng.
• Nhiễm trùng bệnh viện, chẳng hạn như viêm phổi, nhiễm trùng đường tiết niệu và nhiễm trùng huyết liên quan đến ống thông, là những biến chứng thường gặp của suy hô hấp cấp.
• Suy thận cấp: cơ chế phổ biến nhất của suy thận trong trường hợp này là giảm tưới máu thận và sử dụng thuốc gây độc thận (bao gồm cả chất cản quang).[4]

6Cách chẩn đoán suy hô hấp cấp

Chẩn đoán suy hô hấp cần được thực hiện nhanh chóng để kịp thời đưa ra các phương pháp điều trị hợp lý. Vì thế, bác sĩ cần dựa vào các triệu chứng lâm sàng và các xét nghiệm bổ trợ như:[5]

Thăm khám lâm sàng

Để chẩn đoán nguyên nhân và mức độ suy hô hấp cấp, bác sĩ sẽ tiến hành một số thăm khám như:

• Hỏi về tiền sử bệnh hô hấp, các loại thuốc người bệnh đang sử dụng.
• Quan sát kiểu thở của bệnh nhân (thở nhanh, chậm, không đều).
• Tình trạng co kéo cơ hô hấp.
• Nghe phổi để đánh giá tình trạng thông khí.

Nghe phổi có thể giúp bác sĩ chẩn đoán tình trạng thông khí trong suy hô hấp cấp

Xét nghiệm

Bên cạnh việc thăm khám lâm sàng, bác sĩ có thể sử dụng một số phương pháp xét nghiệm để chẩn đoán suy hô hấp như:

• Đo SpO2: là một thiết bị kẹp tại đầu ngón tay hoặc ngón chân để phát hiện tình trạng giảm oxy máu.
• Khí máu động mạch: giúp bác sĩ chẩn đoán thể bệnh suy hô hấp cấp và ảnh hưởng của tình trạng thiếu oxy đối với toàn cơ thể.
• Chụp X-quang phổi thẳng: nhằm quan sát được các tổn thương tại phổi dẫn đến tình trạng suy hô hấp cấp như tràn máu, tràn khí màng phổi.
• Đo chức năng hô hấp: thường được chỉ định khi suy hô hấp đã được điều trị ổn định mà nghi ngờ nguyên nhân do hen hoặc COPD.

Đo chỉ số SpO2 giúp chẩn đoán suy hô hấp cấp

7Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Để kịp thời đưa bệnh nhân đi cấp cứu kịp thời, bạn cần phát hiện một số triệu chứng sau:

• Rối loạn nhịp thở (thở nhanh, chậm).
• Cảm thấy khó thở, tím tái.
• Lồng ngực bị co kéo nhiều.
• Nghe thấy tiếng thở rít, thở hổn hển.

Bạn nên đến bệnh viện sớm nếu xuất hiện khó thở, tím tái

Nơi khám chữa suy hô hấp

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Nội, Hô hấp. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nhân dân 115.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Phổi Trung ương, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.

8Các phương pháp điều trị suy hô hấp cấp

Tùy vào mức độ và nguyên nhân suy hô hấp cấp mà bác sĩ có thể áp dụng các phương pháp điều trị bệnh khác nhau nhằm lưu thông đường thở và tăng cường oxy máu. Một số biện pháp điều trị suy hô hấp cấp hiện nay bao gồm:

• Thở oxy gọng kính: bác sĩ có thể dùng một ống thông nhỏ, trong suốt để đưa oxy vào mũi giúp cải thiện nồng độ O2 trong máu.
• Thở oxy qua mặt nạ: thường được áp dụng với bệnh nhân suy hô hấp cấp mức độ nặng hơn, ít đáp ứng với thở oxy gọng kính.
• Thở oxy xâm nhập: là kĩ thuật đưa ống thở oxy qua khí quản nhằm đưa oxy trực tiếp vào đường hô hấp, thường áp dụng cho trường hợp bệnh nhân nặng, cơ hô hấp yếu.
• Nội soi khí phế quản: bác sĩ có thể sử dụng thiết bị để gắp dị vật đường thở ra ngoài nhằm tái lưu thông đường hô hấp.
• Thuốc giãn phế quản: được dùng một số bệnh nhân suy hô hấp do đường thở bị chít hẹp như hen suyễn, dị ứng hoặc COPD để giãn nở đường dẫn khí.[3]

9Biện pháp phòng ngừa suy hô hấp cấp

Để phòng ngừa bệnh suy hô hấp cấp có thể gây nguy hiểm đến tính mạng, bạn có thể áp dụng một số biện pháp đơn giản sau:

• Hạn chế hút thuốc lá.
• Đeo khẩu trang khi ra ngoài để tránh khói bụi có thể gây tổn thương phổi.
• Phát hiện sớm các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp để điều trị sớm.
• Đảm bảo an toàn khi tham gia giao thông và khi lao động để tránh chấn thương.
• Tập thể dục thường xuyên để tăng cường sức khỏe nói chung và cải thiện khả năng hô hấp.[6]

Tập thể giúp thường xuyên có thể giúp nâng cao sức khỏe và hạn chế bệnh

Hy vọng bài viết trên đã đem đến cho bạn những kiến thức bổ ích về tình trạng suy hô hấp cấp. Khi phát hiện người bệnh có những biểu hiện suy hô hấp cấp, bạn hãy nhanh chóng đưa họ đến cơ sở y tế gần nhất để được điều trị sớm nhé!