Xơ gan là bệnh lý nguy hiểm không chỉ gây ảnh hưởng lớn đến chất lượng cuộc sống mà còn là nguyên nhân dẫn đến tử vong cao ở Việt Nam. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu, biến chứng và phòng ngừa xơ gan qua bài viết dưới đây nhé!
1Xơ gan là gì?
Xơ gan là tình trạng các tế bào gan khỏe mạnh dần bị thay thế bởi các mô sẹo. Quá trình này là hậu quả của các tổn thương gan trong thời gian dài như viêm gan mạn tính do rượu hoặc virus, gan nhiễm mỡ.
Khi bị tổn thương, cơ thể sẽ sửa chữa các tế bào gan hư hại và để lại mô sẹo. Tuy nhiên, các mô sẹo này lại cản trở lưu lượng máu qua gan và không thể thực hiện các chức năng quan trọng của gan như chuyển hóa chất dinh dưỡng, sản xuất protein.
Theo thời gian, sự tích tụ của mô sẹo khiến cho gan không còn duy trì được hoạt động sinh lý bình thường, dẫn đến tình trạng suy gan mạn tính. [1]
Xơ gan là tình trạng hình thành mô xơ ở gan
2Phân loại xơ gan
Dựa vào biểu hiện trên lâm sàng, xơ gan được chia thành hai loại là xơ gan còn bù và xơ gan mất bù. Cụ thể là:
- Xơ gan còn bù: là giai đoạn gan xơ nhưng các tế bào khỏe mạnh đủ sức để bù phần chức năng là tế bào gan xơ không thực hiện được. Giai đoạn này thường kéo dài nhiều năm với các triệu chứng mờ nhạt.
- Xơ gan mất bù: giai đoạn này gan không còn đủ tế bào khỏe mạnh để đáp ứng nhu cầu của cơ thể. Các triệu chứng thường gặp ở giai đoạn này là vàng da, cổ trướng, nôn ra máu, đi ngoài phân máu, bệnh não gan.[2]
3Nguyên nhân gây xơ gan
Bất kỳ bệnh lý nào khiến cho gan bị tổn thương mạn tính - viêm mạn tính đều có thể dẫn tới xơ gan. Nguyên nhân chủ yếu gây nên tình trạng này có thể kể đến là:
- Rượu: là một trong những nguyên nhân phổ biến dẫn tới xơ gan. Do rượu có thể làm tổn thương các tế bào gan nên với những đối tượng nghiện rượu, gan sẽ rất dễ bị phá hủy.
- Gan nhiễm mỡ: chất béo tích lũy trong gan nhiều có thể dẫn tới tổn thương gan mạn tính.
- Viêm gan mạn tính: nguyên nhân chủ yếu gây nên viêm gan là do virus viêm gan B và virus viêm gan C. Các tế bào virus sẽ tấn công gan trong thời gian dài dẫn đến xơ tế bào gan.
- Bệnh tự miễn: ở bệnh lý này hệ thống miễn dịch của cơ thể sẽ tấn công các tế bào gan hoặc mật gây ra quá trình viêm. Một số bệnh lý có thể gặp là viêm gan tự miễn, viêm đường mật nguyên phát, viêm đường mật xơ cứng nguyên phát.
- Rối loạn di truyền: một số bệnh lý di truyền như bệnh dự trữ glycogen, bệnh Wilson khiến cho các chất độc hại không được chuyển hoá, chúng sẽ tích tụ và gây hại cho gan.
- Nhiễm độc: với những người tiếp xúc với chất độc hoặc một số thuốc gây độc tính trên gan trong thời gian dài có thể khiến tế bào gan bị tổn thương.
- Bệnh tim mạch: một số bệnh lý tim mạch có thể khiến máu ứ đọng tại gan (suy tim sung huyết) hoặc ngăn máu đến gan (thiếu máu cục bộ) cũng sẽ gây suy giảm chức năng gan.
Viêm gan là một trong những nguyên nhân dẫn tới xơ gan
4Triệu chứng xơ gan
Xơ gan còn bù
Các triệu chứng của giai đoạn này thường không rõ ràng do các tế bào gan mạnh khỏe vẫn còn hoạt động đủ để bù lại phần chức năng bị mất đi.
Một số triệu chứng sớm có thể gặp là:
Đau âm ỉ bụng phải là triệu chứng thường xuất hiện trong giai đoạn đầu của xơ gan
Xơ gan mất bù
Ở giai đoạn này, gan không còn đủ sức để đảm bảo được hoạt động bình thường của cơ thể. Hai nhóm triệu chứng chính xuất hiện ở giai đoạn này là triệu chứng liên quan đến suy giảm chức năng gan và tăng áp lực tĩnh mạch cửa.
Do gan đảm nhận nhiều chức năng của cơ thể như liên quan đến dịch mật, sản xuất protein, sản xuất yếu tố đông máu nên các triệu chứng liên quan đến suy giảm chức năng gan có thể kể đến là:
Khi xơ gan tiến triển, tình trạng tăng áp lực tĩnh mạch cửa gan có thể làm xuất hiện các triệu chứng như:
Xơ gan tiến triển có thể xuất hiện khó thở
5Biến chứng của xơ gan
Xơ gan ảnh hưởng nhiều đến cơ thể, tình trạng này nếu không được điều trị có thể dẫn tới một số biến chứng sau:
- Tăng áp lực tĩnh mạch cửa gan: do các tế bào xơ chặn lưu lượng máu chảy qua gan.
- Sưng chân và bụng: áp lực tăng lên trong tĩnh mạch khiến cho nước tích tụ ở chân và bụng. Ngoài ra, chức năng gan suy yếu làm giảm albumin, gây thoát dịch ra mô kẽ.
- Lách to: lách là nơi tiêu hủy các tế bào bạch cầu và tiểu cầu. Vì vậy, khi áp lực tĩnh mạch cửa tăng lên sẽ khiến số lượng tế bào bạch cầu và tiểu cầu đến lách tăng cao gây nên lách to.
- Xuất huyết tiêu hóa: do áp lực tĩnh mạch tăng nên những tĩnh mạch nhỏ có thể bị vỡ ra. Tùy vào vị trí vỡ của mạch máu mà có thể xuất hiện nôn máu hoặc đi ngoài phân máu.
- Nhiễm trùng: gan là một trong những cơ quan đóng vai trò quan trọng trong quá trình lọc bỏ các chất độc hại. Mặt khác, tình trạng cổ trướng có thể là môi trường tốt cho các vi sinh vật gây hại phát triển gây viêm phúc mạc.
- Suy dinh dưỡng: khi xơ gan, cơ thể rất dễ gặp phải tình trạng khó hấp thu chất dinh dưỡng, gây nên tình trạng sụt cân và suy nhược cơ thể.
- Tích tụ chất độc trong não: cơ thể không thể chuyển hóa các chất độc hại. Các chất này có thể tích tụ trong não và gây nên hội chứng não gan.
- Ung thư gan: xơ gan có thể tăng nguy dẫn tới ung thư gan hơn bình thường.[3]
6Chẩn đoán bệnh
Dựa vào các triệu chứng mà người bệnh cung cấp, bác sĩ sẽ tiến hành hỏi và tìm kiếm các triệu chứng của bệnh để xác định được thời gian mắc bệnh, tiền sử bệnh lý đi kèm, các thuốc đang dùng, ảnh hưởng của xơ gan đến chất lượng cuộc sống.
Khi đã xác định được các triệu chứng, bác sĩ sẽ chỉ định một số xét nghiệm như:
- Xét nghiệm máu: nhằm đánh giá chức năng gan với các xét nghiệm như men gan, protein, bilirubin, chức năng đông máu.
- Xét nghiệm hình ảnh học: sử dụng các xét nghiệm như siêu âm, siêu âm đàn hồi gan, chụp cắt lớp vi tính (CT-scanner), cộng hưởng từ (MRI) để đánh giá kích thước và cấu trúc của gan.
- Sinh thiết gan: là thủ thuật lấy mẫu mô nhỏ từ gan để tiến hành phân tích cấu trúc. Đây là xét nghiệm giúp chẩn đoán chính xác xơ gan và nguyên nhân gây bệnh nhưng không được sử dụng thường quy do đây là một thủ thuật xâm lấn.
7Khi nào cần gặp bác sĩ?
Dấu hiệu cần gặp bác sĩ
Xơ gan là bệnh lý nguy hiểm nhưng không có những dấu hiệu đặc trưng. Vì vậy, khi xuất hiện những dấu hiệu sau, người bệnh nên đến các cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị:
- Mệt mỏi thường xuyên không có nguyên nhân.
- Sụt cân không rõ lý do.
- Vàng da, vàng mắt.
- Thấy chân, bụng hoặc tay to hơn bình thường.
- Thường xuất hiện các vết bầm tím.
- Tiểu ít.
- Rối loạn định hướng không gian.
- Bụng chướng.
Cần lưu ý rằng, các triệu chứng xơ gan trong giai đoạn còn bù thường không đặc trưng và dễ dàng bỏ qua.
Vì vậy, bạn nên duy trì thói quen khám sức khỏe định kỳ 1 - 2 lần/năm để tránh bỏ qua bệnh lý nguy hiểm này.
Một số địa chỉ khám chữa bệnh
Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Tiêu hoá - Gan mật, Nội. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.
Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:
- Tại Thành phố Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM, Bệnh viện Gia An 115.
- Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Quân đội 108, Bệnh viện Đại học Y Hà Nội.
8Cách điều trị xơ gan
Mục tiêu điều trị là làm chậm diễn tiến bệnh, cải thiện triệu chứng và ngăn ngừa các biến chứng của xơ gan. Để đảm bảo mục tiêu này, bác sĩ sẽ chỉ định một số phương pháp sau:
Điều trị nguyên nhân gây xơ gan
Trong giai đoạn đầu, điều trị xơ gan chủ yếu là giảm tổn thương gan bằng cách khắc phục nguyên nhân gây nên tình trạng này. Cụ thể là:
- Bỏ rượu: áp dụng với người xơ gan do rượu. Với những đối tượng khó bỏ rượu, bác sĩ có thể đưa ra phác đồ điều trị phù hợp để bỏ rượu dứt điểm.
- Giảm cân: áp dụng với những người gan nhiễm mỡ có chỉ số khối của cơ thể BMI quá tiêu chuẩn bình thường.
- Điều trị viêm gan: với những người mắc viêm gan mạn tính B và C, bác sĩ có thể kê thuốc để hạn chế sự phát triển của virus trong cơ thể.
- Điều trị triệu chứng: tuỳ vào từng triệu chứng như ngứa, mệt mỏi và đau, bác sĩ có thể kê một số loại thuốc phù hợp.
Điều trị biến chứng của xơ gan
Khi xuất hiện biến chứng, song song với việc điều trị nguyên nhân, bác sĩ còn phải can thiệp để đẩy lùi các biến chứng do xơ gan gây ra. Cụ thể là:
- Phù: giảm muối trong khẩu phần ăn. Trong trường hợp, bụng chướng quá mức, người bệnh có thể được chỉ định chọc tháo dịch ổ bụng.
- Tăng huyết áp tĩnh mạch cửa: sử dụng thuốc để giảm huyết áp, phòng ngừa vỡ và xuất huyết tĩnh mạch.
- Nhiễm trùng: thuốc kháng sinh được ưu tiên sử dụng trong trường hợp này.
- Ung thư gan: tầm soát ung thư gan định kỳ với bệnh nhân xơ gan.
- Bệnh não gan: dùng lactulose để giảm thiểu nồng độ chất độc trong máu.
Chọc dịch cổ trướng là phương pháp giúp giảm dịch trong ổ bụng
Phẫu thuật ghép gan
Ghép gan là lựa chọn điều trị duy nhất khi gan không còn khả năng hoạt động bình thường. Đây là phẫu thuật được tiến hành bằng cách thay thế phần gan bị xơ của người bệnh bằng toàn bộ hoặc một phần gan của người khỏe mạnh.
9Phòng ngừa xơ gan
Để giảm nguy cơ xuất hiện tình trạng xơ gan, bạn có thể tham khảo một vài gợi ý sau:
- Không uống rượu.
- Xây dựng chế độ ăn lành mạnh, tăng cường cung cấp hoa quả và rau xanh, sử dụng ngũ cốc nguyên hạt, hạn chế chất béo và đồ ăn chiên trong khẩu phần ăn.
- Duy trì cân nặng ở mức ổn định với chỉ số khối BMI dao động từ 18 - 22 kg/m2.
- Giảm nguy cơ mắc viêm gan: không sử dụng chung bơm kim tiêm, quan hệ tình dục an toàn để tránh mắc bệnh gan do virus viêm gan B và C gây ra.
Hy vọng bài viết đã cung cấp cho bạn các kiến thức về tình trạng xơ gan. Đây là bệnh lý nguy hiểm, diễn biến trong thời gian dài mà khó phát hiện ở giai đoạn sớm. Chính vì vậy, việc duy trì thói quen thăm khám sức khỏe thường xuyên là rất quan trọng trong việc phát hiện sớm bệnh lý này.
Nguồn tham khảo
Xem thêm 
