Viêm họng cấp: Nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị hiệu quả

Viêm họng cấp (gọi là viêm họng cấp tính) là một tình trạng nhiễm trùng đường hô hấp trên phổ biến, gây viêm niêm mạc họng và amidan. Bệnh thường xuất hiện đột ngột, gây ra cảm giác đau rát cổ họng, khó nuốt và có thể kèm theo sốt. Cùng tìm hiểu nguyên nhân, dấu hiệu và cách điều trị viêm họng cấp qua bài viết sau nhé!

1Viêm họng cấp là gì?

Viêm họng là tình trạng viêm ở niêm mạc và tổ chức dưới niêm mạc vùng họng do nhiều tác nhân gây nên nhưng thường gặp nhất là do virus và vi khuẩn. Khi nhắc đến viêm họng chủ yếu là đang nói đến viêm vùng họng miệng. [1]

Viêm họng cấp là tình trạng viêm cấp tính ở vùng họng miệng, đặc trưng bởi sự sưng đỏ, đau rát ở niêm mạc họng và thường kết hợp với viêm amiđan khẩu cái, một số trường hợp có thể kết hợp với viêm amiđan đáy lưỡi.

Viêm họng cấp rất thường gặp ở cả người lớn và trẻ em nhất là khi vào mùa đông hoặc khoảng giao mùa. Bệnh có thể xuất hiện đồng thời với các bệnh lây nhiễm qua đường hô hấp. Khi tình trạng viêm họng kéo dài có thể dẫn đến viêm họng mạn tính. Các triệu chứng có thể khu trú hoặc lan tỏa.

Viêm họng cấp là tình trạng viêm cấp tính ở vùng họng miệng

2Nguyên nhân gây bệnh viêm họng cấp

Viêm họng cấp có thể do nhiều tác nhân khác nhau, nhưng phổ biến nhất vẫn là do virus và vi khuẩn. Việc xác định đúng nguyên nhân giúp bạn có phương pháp điều trị hiệu quả và ngăn ngừa biến chứng.[2]

Bệnh thường lây qua dịch tiết của người bệnh như nước bọt, nước mũi. Viêm họng cấp thường bắt đầu với tình trạng nhiễm virus, sau đó độc tố virus sẽ tấn công vào các cấu trúc ở vùng họng miệng tùy theo sức đề kháng mỗi người mà có thể tự khỏi bệnh hoặc có thể bội nhiễm thêm vi khuẩn.

Viêm họng cấp có thể do nhiều tác nhân khác nhau, nhưng phổ biến nhất vẫn là do virus và vi khuẩn

Viêm họng cấp do virus

Khoảng 80-90% các trường hợp viêm họng cấp là do virus gây ra. Các loại virus phổ biến bao gồm virus cúm, virus cảm lạnh (rhinovirus), adenovirus, virus hợp bào hô hấp (RSV), virus parainfluenza, virus coxsackie hoặc thậm chí là virus gây bệnh sởi, thủy đậu. Khi nhiễm virus, niêm mạc họng của bạn sẽ bị tổn thương, gây ra các triệu chứng như đau rát, ho, sổ mũi. Vì là virus, kháng sinh sẽ không có tác dụng trong trường hợp này.

Virus là tác nhân thường gặp gây ra viêm họng cấp

Viêm họng cấp do vi khuẩn (liên cầu khuẩn)

Viêm họng cấp do vi khuẩn chiếm khoảng 10-20% các trường hợp, trong đó phổ biến nhất là liên cầu khuẩn Streptococcus pyogenes nhóm A (còn gọi là liên cầu khuẩn beta tan máu nhóm A). Loại vi khuẩn này đặc biệt nguy hiểm nếu không được điều trị đúng cách và kịp thời bằng kháng sinh, vì nó có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng như thấp khớp cấp hay viêm cầu thận cấp.

Các nguyên nhân khác gây viêm họng cấp

Ngoài virus và vi khuẩn, viêm họng cấp còn có thể xuất phát từ nhiều nguyên nhân khác. Điển hình là do dị ứng với phấn hoa, bụi bẩn hoặc lông thú cưng, gây kích ứng cổ họng. Khói thuốc lá, ô nhiễm không khí hoặc không khí khô cũng là những yếu tố gây viêm. Đôi khi, trào ngược dạ dày thực quản (GERD) cũng có thể làm acid từ dạ dày trào ngược lên, gây viêm và đau rát họng.

3Triệu chứng của viêm họng cấp

Các triệu chứng chung của một người viêm họng cấp có thể mắc phải như đau rát, sưng đỏ vùng họng, người bệnh có thể có ho, sốt, mệt mỏi, khó nuốt do đau kèm theo. Nhưng tùy theo tác nhân gây bệnh mà sẽ xuất hiện thêm các triệu chứng riêng biệt.

Viêm họng do virus

• Adenovirus: khi nhiễm người bệnh có thể có các biểu hiện như sốt, sưng đỏ, phì đại amiđan. Ngoài ra, còn xuất hiện ho khan hoặc ho có đờm và nổi hạch cổ. Thời gian ủ bệnh thường từ 2 - 4 ngày, bệnh có thể kéo dài 7 ngày và không đáp ứng điều trị kháng sinh.
• Các enterovirus thường gặp là coxsackie và echovirus, chúng có thể làm cho người bệnh sốt cao, đau họng, họng sung huyết và có thể gây viêm hạch cổ.
• Virus herpes simplex (HSV): bệnh nhân có thể sốt cao kèm theo nổi mụn nước sau đó thành loét ở vùng môi miệng, người bệnh còn có viêm nướu răng cấp tính kèm theo.
• Virus sởi: người bệnh sốt cao, ho, sổ mũi và viêm kết mạc hầu họng có thể sung huyết nhiều và lan tỏa nhưng amiđan không sưng và không tiết dịch. Có thể phát hiện sự hiện diện của đốm Koplik.[1]

Đốm koplik thường gặp trong bệnh cảnh do virus sởi gây ra

Viêm họng do vi khuẩn

• Liên cầu khuẩn nhóm A (GAS): việc phát hiện bệnh nhân viêm họng do GAS là rất quan trọng vì những biến chứng mà viêm họng do GAS để lại rất nghiêm trọng có thể kể đến như thấp tim và viêm cầu thận cấp. Bệnh nhân có thể đột ngột sốt và đau họng sau nhiễm GAS.
• Các biểu hiện đi kèm khi người bệnh nhiễm GAS như nhức đầu, đau bụng, viêm kết mạc, tổn thương niêm mạc, khàn tiếng, hầu họng sung huyết, amiđan sưng to bề mặt có các hốc mủ.
• Haemophilus influenzae: người bệnh có thể khởi phát sốt và đau họng cấp tính nghiêm trọng. Bệnh thường tiến triển nhanh và có thể gây tổn thương đường thở. Đây là loại vi khuẩn thường gặp gây viêm nắp thanh quản và viêm khí quản.
• Arcanobacterium: một chủng vi khuẩn thường gây viêm họng cấp tính và phát ban đỏ. Người bệnh thường có các triệu chứng sung huyết hầu họng, dịch tiết từ amiđan, viêm hạch cổ và kèm theo sốt nhẹ. Người bệnh thường có các chấm xuất huyết hoặc phát ban ở lưỡi, lòng bàn tay và bàn chân.[1]

Viêm họng cấp thường gặp ở người lớn

Ở người lớn, viêm họng cấp thường bắt đầu với cảm giác khô họng, ngứa họng nhẹ, sau đó tiến triển thành đau rát họng dữ dội đặc biệt khi nuốt. Bạn có thể cảm thấy khó chịu khi ăn uống, nói chuyện.

Các triệu chứng kèm theo có thể là sốt nhẹ hoặc sốt cao (thường gặp hơn ở viêm họng do vi khuẩn), ho khan hoặc ho có đờm, sổ mũi, nghẹt mũi, giọng khàn. Đôi khi, hạch ở cổ cũng có thể sưng và đau khi chạm vào.

Viêm họng cấp ở trẻ em

Trẻ em thường có biểu hiện viêm họng cấp đa dạng hơn và đôi khi khó nhận biết. Ngoài đau họng, trẻ có thể quấy khóc nhiều, bỏ bú hoặc bỏ ăn do đau khi nuốt.

Sốt cao là triệu chứng phổ biến ở trẻ, kèm theo nôn mửa, đau bụng và có thể xuất hiện phát ban trên da. Cha mẹ cần đặc biệt lưu ý khi trẻ có các dấu hiệu này và đưa trẻ đi khám bác sĩ kịp thời.

4Biến chứng viêm họng cấp

Viêm họng cấp cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Trong trường hợp, người bệnh không được điều trị tốt có thể dẫn đến viêm họng mạn tính và xuất hiện biến chứng nghiêm trọng trong đó có tử vong có thể gặp ở trẻ em:

• Nhiễm adenovirus điều trị không tốt có thể để lại di chứng như viêm gan, viêm phổi nặng và viêm cơ tim.
• Nhiễm enterovirus có thể để lại di chứng như viêm màng não và viêm cơ tim.
• Liên cầu nhóm A có thể gây viêm xương chũm, viêm tai giữa và viêm xoang nếu không được điều trị tốt.
• Viêm họng, viêm amidan cấp không được điều trị đúng phác đồ có thể gây nên viêm tấy, áp xe amidan và quanh amidan.

Nếu viêm họng cấp không được điều trị có thể dẫn đến biến chứng áp xe quanh amidan

5Chẩn đoán viêm họng cấp

Lâm sàng

Viêm họng cấp thường có thời gian ủ bệnh trước khi biểu hiện triệu chứng. Những triệu chứng thường kéo dài từ 1-2 tuần như: đau họng, khàn tiếng, loét họng, nổi hạch.

Ngoài ra, tùy theo tác nhân gây bệnh mà bệnh nhân có thể xuất hiện thêm các triệu chứng như: sốt cao, đau đầu, đau cơ, ho, tiêu chảy, buồn nôn và nôn.

Cận lâm sàng

Một số xét nghiệm và chẩn đoán hình ảnh sẽ được bác sĩ đề nghị để xác định nguyên nhân gây bệnh từ đó đưa ra hướng điều trị đúng giúp người bệnh nhanh khỏi bệnh:

• Xét nghiệm nhanh kháng nguyên liên cầu khuẩn (RADT) dùng để xác định viêm họng do liên cầu nhóm A.
• Nuôi cấy dịch họng được xem như “tiêu chuẩn vàng” để xác định tác nhân gây viêm họng cấp.
• Xét nghiệm máu: giúp gợi ý tình trạng nhiễm trùng của người bệnh và sự thay đổi các thông số trong kết quả xét nghiệm máu cũng giúp xác định tác nhân gây bệnh.
• Khi bệnh nhân có biểu hiện áp xe thành sau họng thì bác sĩ có thể đề nghị chụp CT để xác định bệnh.

6Hướng dẫn điều trị viêm họng cấp

Điều trị bằng thuốc

Đối với những trường hợp được xác định viêm họng cấp do vi khuẩn có kết quả cấy dịch họng hoặc RADT dương tính. Bác sĩ có thể chỉ định kháng sinh Penicillin hoặc Amoxicillin và và Acid clavulanic giúp điều trị bệnh và hạn chế để lại di chứng cho người bệnh.[2]

Ngoài kháng sinh, bác sĩ có thể chỉ định thêm các thuốc hỗ trợ giảm triệu chứng cho bệnh nhân như thuốc kháng viêm, giảm ho, giảm đau đầu (paracetamol, ibuprofen) và sổ mũi,... Một số thuốc điều trị tại chỗ như thuốc bôi họng, súc họng, khí dung họng.

Điều trị hỗ trợ

Ngoài việc điều trị bằng thuốc người bệnh có thể thực hiện một số biện pháp hỗ trợ giúp điều trị viêm họng cấp tại nhà như:

• Súc miệng bằng nước muối sinh lý: nước muối giúp rửa sạch, kháng viêm và giảm số lượng vi khuẩn trong ở họng. Người bệnh nên súc miệng bằng nước muối 2 lần một ngày vào sáng và tối hoặc có thể súc khi cảm thấy đau rát họng và ho nhiều.
• Thuốc ngậm trị đau họng thường chứa các hoạt chất làm dịu như menthol, benzocaine hoặc các chiết xuất từ thảo dược. Khi ngậm, thuốc sẽ tan chậm trong miệng giúp làm tê nhẹ vùng họng bị đau hoặc tạo cảm giác mát dịu, từ đó giảm cảm giác khó chịu khi nuốt và nói.
• Xông tinh dầu: một biện pháp hữu ích giúp cho đường hô hấp trên cảm thấy dễ chịu hơn. Các loại tinh dầu như sả, gừng, hoa cúc giúp làm giảm nghẹt mũi mang đến cảm giác dễ chịu cho người bệnh.
• Uống các loại trà thảo dược ấm có thể giúp làm giảm đau họng. Người bệnh có thể uống vào mỗi buổi sáng để cổ họng dễ chịu hơn.
• Mật ong có chứa nhiều chất kháng viêm giúp giảm đau họng rất hiệu quả.

Mật ong chứa nhiều chất kháng viêm giúp giảm đau rát họng

7Cách phòng ngừa viêm họng cấp tại nhà

Cách tốt nhất để phòng ngừa viêm họng cấp chính là ngăn chặn sự lây lan của các tác nhân gây bệnh. Một số biện pháp mà bạn có thể thực hiện như:

• Hạn chế tiếp xúc gần với người bệnh.
• Rửa tay thường xuyên và hạn chế đưa tay lên mắt, mũi và miệng.
• Che miệng khi ho hoặc hắt hơi.
• Đeo khẩu trang khi ra khỏi nhà, đặc biệt là khi đến những chỗ đông người.
• Luôn giữ ấm cơ thể, tránh để bị cảm lạnh, hạn chế uống nước đá để tránh bị viêm họng.
• Tập thể dục đều đặn hàng ngày.
• Xây dựng một chế độ ăn uống lành mạnh và đầy đủ chất dinh dưỡng.
• Tránh dùng chung các đồ dùng cá nhân như cốc uống nước, bát đĩa, khăn tắm, bàn chải đánh răng hoặc dụng cụ ăn uống. Mầm bệnh có thể dễ dàng truyền từ người này sang người khác qua nước bọt hoặc dịch tiết hô hấp còn sót lại trên các vật dụng này.

Xem thêm: 13 cách chữa viêm họng tại nhà từ những nguyên liệu dễ làm

Các biện pháp hỗ trợ điều trị viêm họng cấp tại nhà

8Khi nào cần gặp bác sĩ?

Các dấu hiệu cần gặp bác sĩ

Khi có các triệu chứng viêm họng cấp bạn nên đến gặp bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời tránh để xảy ra viêm họng mạn tính hoặc xuất hiện các biến chứng của bệnh. Bệnh nhân nên đi khám bác sĩ ngay nếu có các triệu chứng sau:

• Đau họng kéo dài và không giảm.
• Sốt cao đáp ứng kém với thuốc hạ sốt.
• Có nôn ói, tiêu chảy lượng nhiều.
• Người bệnh ăn uống kém hoặc đau họng tiến triển làm bệnh nhân chán ăn.
• Người bệnh có các biểu hiện đau đầu, đau cơ, mệt mỏi.

Địa chỉ khám chữa bệnh uy tín

Nếu gặp các dấu hiệu như trên, bạn có thể đến ngay các cơ sở y tế gần nhất, các bệnh viện chuyên khoa Tai mũi họng. Hoặc bất kỳ bệnh viện đa khoa nào tại địa phương để được thăm khám kịp thời.

Ngoài ra, có thể tham khảo một số bệnh viện lớn, uy tín dưới đây để được chẩn đoán và tư vấn điều trị phù hợp, tránh các biến chứng đáng tiếc xảy ra:

• Tại Tp. Hồ Chí Minh: Bệnh viện Chợ Rẫy, Bệnh viện Đại học Y dược Tp. Hồ Chí Minh, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương.
• Tại Hà Nội: Bệnh viện Bạch Mai, Bệnh viện Việt Đức, Bệnh viện Trung ương Quân đội 108.

Viêm họng cấp nên được điều trị sớm để tránh chuyển sang viêm họng mạn tính và xuất hiện biến chứng. Nếu thấy bài viết hữu ích hãy chia sẻ đến mọi người xung quanh để cập nhật những thông tin hữu ích về sức khỏe nhé!